Η ένδον Μικρά Ασία του Ηλία Βενέζη.

Ο Ηλίας Βενέζης (πραγματικό όνομα: Ηλίας Μέλλος, Αϊβαλί, 4 Μαρτίου 1904 - Αθήνα, 3 Αυγούστου 1973) ήταν Έλληνας Μικρασιάτης λογοτέχνης, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Έγινε γνωστός με τα μυθιστορήματά του Το νούμερο 31328 και Γαλήνη. Στη διάρκεια της πολύχρονης παρουσίας του στα γράμματα, ασχολήθηκε με όλες σχεδόν τις μορφές γραπτού λόγου. Δημοσίευσε και εξέδωσε μυθιστορήματα, διηγήματα, μελέτες, χρονογραφήματα, βιογραφίες, οδοιπορικά, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και έγραψε και το θεατρικό έργο «Μπλοκ C». Επίσης υπήρξε γραμματέας και διευθύνων σύμβουλος του Εθνικού θεάτρου την περίοδο 1950-1952 καθώς και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής του από το 1964 έως το 1967, συνεργάτης του ΕΙΡ (Εθνικού ιδρύματος Ραδιοφωνίας) από το 1954 έως το 1966 αλλά και πρόεδρος του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης από το 1963 έως το 1966. Ήταν υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ το 1960 και το 1963. Έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1957 και τιμήθηκε με το Α' κρατικό βραβείο λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημά του «Γαλήνη» Περισσότερα εδώ

Αν η πατρίδα δεν είναι το κράτος, ούτε το όποιο «εθνικό» ιδεολόγημα· αν η πατρίδα εμπειρικά αισθητοποιεί την οικείωση του κοινωνικού γεγονότος μέσα από σχέσεις αμεσότητας, τρυφερής εγγύτητας, ερωτικής συνάφειας με τον τόπο και τους ανθρώπους· αν η πατρίδα ως ολοκληρία σχέσεων μορφοποιεί δεσμούς φιλίας συναγωγούς και συγκροτεί την ιστορική συλλογική συνείδηση· αν η πατρίδα σμιλεύει την αλήθεια της στο βάθος του χρόνου σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτισμικής της ανάπτυξης και σαρκώνεται στη μήτρα της κοινής- πάτριας γλώσσας, τότε, για τον μελετητή του έργου του Ηλία Βενέζη[1] αποτελεί μιαν εύγλωττη διαπίστωση το γεγονός ότι αυτή η πατρίδα και η εσωτερικευμένη αλήθεια της, η ένδον Μικρά Ασία, εμπνέει και διαπνέει σύνολη τη δημιουργία του. Γεννημένος στο ξακουστό Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, τέταρτο κατά σειρά από επτά παιδιά, μεγαλώνει σε ένα ήρεμο και πατριαρχικό περιβάλλον που τα καλοκαίρια τού παρέχει τη δυνατότητα της οικογενειακής απόδρασης στο μεγάλο τσιφλίκι του πάππου του, στην καρδιά του αιολικού κάμπου, που απλώνεται στα πόδια των Κιμιντένιων, μιας σειράς βουνών, τυλιγμένων με την αχλύ του μύθου, απέναντι από τη Λέσβο. Σε αυτά τα πρώτα παιδικά χρόνια, η προσφιλής αιολική γη, με τα αστικά και αγροτικά της ερεθίσματα, τις πατρογονικές παραδόσεις, άλκιμες και δεσπόζουσες στο ιστορικό του παρόν, μέσα από τη δυνατή αλληλουχία μιας αδιάσπαστης ιστορικής συνέχειας, και τη μοναδική συναρπαγή που επεφύλασσε στην αγνή παιδική ματιά η ερωτική σχέση μ’ έναν αφτιασίδωτο στο κάλλος του φυσικό κόσμο, αυτή η γη, ως ιδιαίτερα χαρισματικός τόπος, αρχίζει και υφαίνει το μαγνάδι μιας άλλης Ινούς, για την αποκάλυψη εκείνης της πατρίδας, που πάντα ως τρόπος θα είναι για το Βενέζη και η ζήση του και το όραμά του και η αδιαφιλονίκητη πρόταση ζωής. Και για την καταγωγική δύναμη αυτού του τρόπου που ορίζει και ξεχωρίζει την πατρίδα ως διαρκή παρουσία γονιμοποιού σχέσης ακατάλυτης στον χρόνο, με ιδιαίτερα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά, να τι λέει ο ίδιος ο Βενέζης: « σα γεννηθήκαμε εμείς κι αρχίσαμε να μεγαλώνουμε οι γονοί μας δεν μάς μαθαίνανε μόνο να πιστεύουμε. Μάς μαθαίναν και να ονειρευόμαστε. Μάς παίρναν απ’ το χέρι και μάς ανεβάζανε στα βουνά της πατρίδας μας, ψηλά στην κορφή, και μάς δείχναν πέρα κατά τη θάλασσα. Εκεί, πέρα απ’ τη θάλασσα ήταν η Ελλάδα. Μάς τη ζωγραφίζανε με χρώματα απίστευτα, μάς λέγανε το παραμύθι της, μάς τη βάζαν στη καρδιά μας. Και μάς μαθαίναν να περιμένουμε. Γιατί πια λέγανε η ώρα ήρθε. Να ‘ρθει η Ελλάδα στην αρχαία κοιτίδα του Ελληνισμού, ο Ελληνισμός να γίνει πάλι ενότητα μια, απ’ τη μια και την άλλη όχθη του Αιγαίου. Έτσι λέγανε. Και περιμέναμε». (1) Αυτό το μικρό κείμενο, κατά την προσωπική μας εκτίμηση, περικλείει τον πυρήνα της πατριδογραφίας του Βενέζη, μιας πατριδογραφίας που συνιστά και αυτοβιογραφία, καθώς, τόσο στη ζωή όσο και στο έργο του, ο νόστος φαίνεται να αποτελεί, άλλες φορές μια συνειδητή, και άλλες φορές μια ανεπίγνωστη, εκ καταβολής, επιδίωξη προς την επίτευξη μιας πολυπόθητης και πολυεπίπεδης ενότητας. Το πρώτο επίπεδο εδώ είναι εύκολα αναγνώσιμο: πατρίδα προσφιλής και αξιέραστη δεν είναι μόνο η Μικρά Ασία ως γη, αλλά και ο τρόπος ο μικρασιατικός που καθιστά πατρίδα και την ηπειρωτική Ελλάδα από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, η συνάντηση με την οποία γιγαντώνεται ως επιθυμία εντός του από την πολύ μικρή του κιόλας ηλικία. Έτσι, καθίσταται ενδιαφέρουσα για το μελετητή η παρακολούθηση της πορείας του συγγραφέα τόσο μέσα από τα συμβάντα της ζωής του όσο και μέσα από τη δημιουργία του, κατά την οποία χάνει πότε τη μια πατρίδα, πότε την άλλη, η οποία εξ αρχής έχει ενσωματωθεί στην πρώτη, πότε και τις δυο μαζί, ενώ, ταυτόχρονα, εναγωνίως μάχεται να τις κερδίσει με την πίστη, την ευρηματικότητα, την ευαισθησία και τη δύναμη ενός γνήσιου ανθρώπου και δημιουργού. Το 1914, με την κήρυξη του α΄ παγκοσμίου πολέμου και τους διωγμούς των Τούρκων, αναγκάζεται με τα περισσότερα μέλη της οικογένειας του να καταφύγει στη Μυτιλήνη, όπου μια καινούρια πατριδολατρική σχέση εγκαινιάζεται, για να ξαναβρεθούν όλοι μαζί το 1919 στο Αϊβαλί ως το 1922, όταν ξεσπά η μεγάλη συμφορά και οι δικοί του φεύγουν πάλι για τη Μυτιλήνη, ενώ ο ίδιος, την τελευταία στιγμή, συλλαμβάνεται από τους Τούρκους και σύρεται με 3000 άλλες ψυχές, σκλάβος στα εργατικά τάγματα της ανατολής, απ΄ όπου μετά 14 μήνες φρίκης διασώζεται και απελευθερώνεται μαζί με άλλους, 22 μόνον. Αυτό το αυθεντικό στον πόνο του μαρτυρικό βίωμα, όχι τόσο ως εξωτερικός παράγοντας όσο ως γενεσιουργός αιτία διαμόρφωσης της πνευματικής του ταυτότητας, ήταν και η κύρια ώθηση για την καλλιτεχνική του δημιουργία. Ο ίδιος έτσι ορίζει τη συγγραφική του αρχή, αλλά και το συγγραφικό του τέλος, κλείνοντας κατά αυτόν τον τρόπο έναν κύκλο που είχε πάντοτε ως κέντρο το όραμα της χαμένης πατρίδας: «στα εφηβικά μου χρόνια η μοίρα μου ήταν να βρεθώ μες την πύρινη ζώνη της καταστροφής εκείνης. Η ζωή μου συνδέθηκε με αυτά τα συμβάντα που σφράγισαν και τη μοίρα μου ως συγγραφέα: τα βασικά βιβλία μου έγιναν χρονικό και αφιέρωμα στο δράμα της Μικρασίας…Τώρα, μισόν αιώνα από τότε , στο σύνορο της σιωπής, νόμισα χρέος μου να αναφερθώ και πάλι στην εποχή εκείνη, να αφηγηθώ ό,τι έζησα και ό,τι είναι ιστορία, να αναζητήσω άγνωστες ή λησμονημένες πράξεις. Η πρόθεση μου ήταν να καταθέσω τη μαρτυρία μου για τα παιδιά μας, για τα οποία αυτή η εποχή είναι πια μυθική» (2). Και αλλού: « Η τέχνη με κατέβασε στον τάφο της ζωής για να μ΄ αναστήσει στη δόξα της, να με κάνει να ψάλλω τα παθήματα του κόσμου και τα μαρτύρια του λαού μας… να βασανιστώ και να δώσω σαν καλλιτέχνης τη μαρτυρία μου για ένα υλικό της εθνικής μας ιστορίας που δεν μπορεί να το συλλάβει ο νους και η ιστορία… στα βιβλία μου δεν περιγράφονται προσωπικές μικροϊστορίες… αλλά χρονογραφούνται συμβάντα της χώρας μας και του λαού μας: οι πόλεμοι, η καταστροφή του 22, το ξερίζωμα του Ελληνισμού της Μικρασίας που είναι το σημαντικότερο συμβάν μετά την Άλωση και την επανάσταση του 21». Η πατρίδα, λοιπόν, και σαν ιδιαίτερη πατρίδα, προσφιλής αιολική γη, και σαν μητέρα Ελλάδα, και σαν παθημένος και κατατυραννισμένος ελληνικός λαός στο διάβα της ιστορίας γίνεται ο καημός και το μεράκι του, το μαρτύριο και ο θρίαμβός του, το πνευματικό γεγονός που εμπνέει το έργο του και η πυριφλεγής ανάσα που το διαπερνά ως ρομφαία, η ένδον Μικρά Ασία του. Και έτσι αυτός ο λογοτέχνης με την ιδιότητα του μάρτυρα, πότε ως αιχμάλωτος και σκλάβος στα εργατικά τάγματα της ανατολής, πότε ως πρόσφυγας που ζει με τον καημό της χαμένης πατρίδας, πότε ως ύποπτος αγωνιστής που δικάζεται δυο φορές(η δεύτερη επί δικτατορίας Μεταξά), πότε ως κρατούμενος των Γερμανικών ss στο Μπλοκ C των φυλακών Αβέρωφ(4) , αναλαμβάνει ως γνήσιος νοσταλγός, με κύρια δύναμη την πολύπλαγκτη ευαισθησία του, (5) να διασώσει την πατρίδα εντός του και, μέσα από την τέχνη του, ανόθευτη και γνήσια να την κομίσει ως καθολική πρόταση νοήματος ζωής στους συγκαιρινούς και τους κατοπινούς του. Ο Ηλίας Βενέζης αναλαμβάνει ένα δύσκολο εγχείρημα, ένα εγχείρημα που ταιριάζει, ίσως, απόλυτα στην ιδιοσυγκρασία του και την ιδιαίτερη ευαισθησία του, ένα εγχείρημα που προσδίδει στο έργο του μια ιδιοτυπία και μια μοναδικότητα. Ο Βενέζης είναι ο συγγραφέας της εσωτερικότητας. «Δεν είναι τα εξωτερικά στοιχεία που κάνουν τη λογοτεχνική σελίδα του, δεν είναι ο έξω αλλά ο μέσα κόσμος»(6). Η λογοτεχνία του, αν και απόλυτα προσηλωμένη στο όραμα της χαμένης πατρίδας(7), δεν είναι κλασικά επική και εθνοκεντρική, όπως, ίσως, το απαιτούσαν οι καιροί. Προτείνει μια εσωτερικότερη αντιμετώπιση γενικών, ιστορικών και εθνικών καταστάσεων και έναν εσωτερικότερο τρόπο πατριδογνωσίας μέσα από ένα πρίσμα μιας βιωματικής θεώρησής τους, μιας θεώρησης που αφήνει το στίγμα της τόσο σε επίπεδο επιλογής και διαχείρισης των λογοτεχνικών θεμάτων όσο και σε επίπεδο τεχνοτροπίας και ύφους. Ο Βενέζης είναι φορέας μιας ανανέωσης και μιας διαφορετικότητας υπεύθυνης για μια κραυγαλέα αντινομία: εγκωμιάστηκε σε Ελλάδα και εξωτερικό όσο λίγοι της γενιάς του, αλλά και προκάλεσε με την πένα του μια δριμεία και, πολλές φορές, κακόβουλη εις βάρος του έργου του κριτική. Αυτός ο εσωτερισμός στη λογοτεχνία του, απόλυτα συναφής με την δική του, προσωπική σχέση με την πατρίδα, προϊόντος του χρόνου, πλαταίνει και βαθαίνει και κινεί τα νήματα σε όλα τα επίπεδα. Πρώτα-πρώτα ας τον παρατηρήσουμε στο επίπεδο του θεματογραφικού υλικού. Με μια προσεκτική εξέταση σε όλη την έκταση του έργου του ο μελετητής διαπιστώνει ότι, και στην καθαρά αφηγηματική του πεζογραφία και, αργότερα, στις ιστορικές του αφηγήσεις «το κέντρο ή το πλαίσιο παραμένει συχνά η κοινή για τον τόπο αναταραχή και το βαθιά ριζωμένο εθνικό αίσθημα» (8).Τα εθνικά ζητήματα, η μοίρα του τόπου, οι ανώμαλες περιστάσεις της εθνικής μας ιστορίας, με κορυφαίο το δράμα του μικρασιατικού ελληνισμού, την μικρασιατική καταστροφή και τις συνέπειες της, ανάμεσα σε δυο παγκοσμίους πολέμους που συνταράσσουν Ελλάδα και οικουμένη, δεν είναι κάποια από τα θέματά του. Είναι το θέμα του. Ένα θέμα με πυρήνα τη Μικρασιατική περιπέτεια, όπως αυτή ξετυλίγεται στην τριλογία του, «το Νούμερο 31328», « Γαλήνη» και « Αιολική Γη», και με προεκτάσεις ως τη γενικότερη μοίρα του ανθρώπου. Το θεματικό, όμως, κέντρο καθώς ο Βενέζης προχωρεί στην τέχνη του δεν εμφανίζει την ίδια συμπαγή, στέρεη και αδρή μορφή της αρχής. Η σταδιακή εσωτερίκευση της χαμένης πατρίδας, αλλά και το επαναλαμβανόμενο όραμά της μοιάζει μεν συνειδητή επιλογή, όμως, προβληματίζει και συχνά εκπλήσσει αρνητικά την κριτική της εποχής, την ώρα, βέβαια, που η λογοτεχνία του γίνεται ανάρπαστη για το πλατύ κοινό στην Ελλάδα και χαιρετίζεται θερμά από κριτικούς στο εξωτερικό. Και έρχεται η στιγμή που ο ασκός του Αιόλου ανοίγει εκκωφαντικά με την « Αιολική Γη», ένα έργο σταθμό και σκάνδαλο μαζί. Αξίζει να μελετήσει κανείς το φιλολογικό ζήτημα που προκάλεσε αυτό το βιβλίο, το οποίο δόθηκε στην κυκλοφορία στις 14 Δεκεμβρίου 1943, αποτελώντας ένα σημαντικότατο λογοτεχνικό γεγονός στην πνευματική ζωή της κατεχόμενης Ελλάδας. Αμέσως μετά τη διθυραμβική υποδοχή του ξεκινά με μένος μια αρνητική έως υβριστική εκτενής κριτική από το Βασίλη Λαούρδα (15 Μαίου 1944), στην οποία σταδιακά εμπλέκονται μεγάλα ονόματα της κριτικής, για να κλείσει με κατευναστικό τρόπο από το Γιάννη Χατζίνη, αρκετούς μήνες μετά. (9) ` ` Η « Αιολική Γη», ως προς το θέμα της, την πλοκή της, τους χαρακτήρες της, την αφηγηματική της τέχνη, για μια μερίδα του πνευματικού κόσμου, ανάμεσά τους και ο Άγγελος Σικελιανός με τον υπέροχο πρόλογό του στη β΄έκδοση, προέβαλλε με αριστουργηματικό, και δη ποιητικό, τρόπο, σε μια σύνθεση που υπερέβαινε τα μυθιστορηματικά στεγανά, τον προαιώνιο ελληνικό πολιτισμό των χαμένων πατρίδων, που η προσφυγική πένα του Βενέζη τον αποκαθιστούσε στο βάθρο του και μαζί όλη τη «μέσα» Ελλάδα του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, διάφανη στην πνευματικότητά της, την ώρα που για κάποιους άλλους ήταν ένα «αχυρογράφημα», ένα κακότεχνο ομοίωμα μυθιστορήματος, ένα παραμύθι- σκαρίφημα ενός αδύναμου, για την εθνική αφύπνιση συνειδήσεων ,νοσταλγού του παρελθόντος. Και προτού περάσουμε και στην εξέταση ζητημάτων μορφής του Βενεζικού έργου, θεωρούμε σημαίνουσα μια ακόμη παρατήρηση που αφορά στον δεύτερο δρόμο, μετά την εσωτερικότητα, που ανοίγει η ασάλευτη προσήλωση του συγγραφέα στη χαμένη πατρίδα: πρόκειται για τον διφυή, δισυπόστατο χαρακτήρα της βιοσοφίας και της τέχνης του που στοχεύει πάντοτε σε μια ενότητα των αντιθέτων, προς μια συμφιλίωση, ατόφιο γέννημα της κοινής μήτρας του πολιτισμού του μικρασιατικού ελληνισμού. Επί παραδείγματι, σχετικά με το περιεχόμενο των έργων και τους χαρακτήρες του, παρατηρούμε ότι την ώρα που αυτοβιογραφείται, την ίδια ώρα προβάλλει με υποκειμενικό τρόπο ένα συλλογικό βίωμα. Με έναν αριστοτεχνικό τρόπο παρουσιάζει την ψυχολογία του πλήθους και συγχωνεύει αποτελεσματικά το λυρικό υποκειμενικό «εγώ» με το συλλογικό «εγώ» των απλών και κατατρεγμένων ανθρώπων, δίνοντας τους τη διάσταση χορού της αρχαίας τραγωδίας (10). Αλλά εσωτερικός και διφυής ο Ηλίας Βενέζης, κατεξοχήν, αποκαλύπτεται στη μορφή των έργων του. Το όραμα της χαμένης πατρίδας γίνεται η καυτή ρευστή λάβα της ψυχής του στο φαινομενικά ανενεργό ηφαίστειο των σελίδων του. Οι εκρήξεις του πυροδοτούνται υποχθόνια, ενώ στην επιφάνεια αναδύεται η ηδύτητα μιας ποιοτικά επεξεργασμένης, σε όλες τις εκφάνσεις της ,οδύνης. Ο λυρισμός συνυπάρχει με την ηθογραφία της παράδοσης στο έργο του, αλλά ανανεώνεται από την ελεύθερη μορφή της δεύτερης, και από την εσωτερική φωνή που καθιστά το λυρικό υποκείμενο ως την κύρια αμετάβλητη πραγματικότητα που συγκροτεί τα μορφικά στοιχεία της αφήγησης. Από την άλλη, ο εξωτερικός κόσμος του λιπόσαρκου, συχνά, μύθου προβάλλεται ως η φευγαλέα και ρευστή φαινομενικότητα. Η εσωτερική αυτή, καλά κρυμμένη, αλλά πανίσχυρη δύναμη μεταστοιχειώνεται σε σιωπή, σε ανολοκλήρωτο μίλημα (11)και υποβάλλει τον αναγνώστη ως μουσική που ηχεί πατρίδα σε μια αριστοτεχνική ενορχήστρωση όλων των μορφικών στοιχείων, σημαίνοντας και σιωπώντας ταυτόχρονα. O Βενέζης στα πρώτα του έργα ( «Μανώλης Λέκκας και άλλα διηγήματα» και «Νούμερο 31328») εμφανίζεται περισσότερο ρεαλιστής , ενώ ο λυρισμός του υπολανθάνει, αλλά στη συνέχεια ( στη «Γαλήνη» και στην «Αιολική Γη», αν θέλουμε να εστιάσουμε στη μυθιστορηματική τριλογία του), καθώς η εσωτερικότητά του κερδίζει έδαφος, ο λυρισμός επικρατεί και ο ρεαλισμός περνά σε δεύτερο επίπεδο. Η εναλλαγή, όμως, λυρισμού και ρεαλισμού είναι μια πραγματικότητα της πένας του που έχει αντίκτυπο στο ύφος του. Αυτός ο διφυής χαρακτήρας της γραφής του(12)συγκεραννύει τη λιτή, μικρή και ρεαλιστική-πραγματιστική φράση με τον υποβλητικό, συμβολικό και εικονοποιητικό τρόπο του λυρισμού σε μια γλώσσα που συγκινεί, υποβάλλει και τελεσφορεί ποιητικά. Περνώντας μέσα από τον εσωτερικό μονόλογο και τον συμβολισμό, αδιόρατα και ανεπαίσθητα, συμφιλιώνει τον εσωτερισμό του με τις πραγματικότητες της ζωής(13) και αυτό είναι ένα υψηλό επίτευγμα, αναμφίβολα. O Βενέζης, μέσα από την επιλογή και τη διαχείριση των θεμάτων του, την αφηγηματική του τέχνη και την ιδιοτυπία των χαρακτήρων του, την τεχνοτροπία και το ύφος του, χαράζει για μας οδό συνάντησης με την κοσμοθεωρία και την κοσμοαντίληψή του, οδό ουσιαστικής γνωριμίας με την προσωπική αλήθεια του. Με άξονα την ασάλευτη προσήλωσή του στο όραμα της χαμένης πατρίδας και με αρωγούς την εσωτερικότητά του και το δισυπόστατο του πνεύματός του, μάς κάνει κοινωνούς μιας θέασης του νοήματος της πατρίδας και μιας θέασης του νοήματος της ζωής, που τα πάντα διαλαμβάνονται στην προοπτική της υπέρβασης της δοκιμασίας και του πάθους, χωρίς όμως την απώθηση της πικρίας που σωρεύει στην ατομική και συλλογική ψυχή η άδοξη συχνά κατάληξη του αγώνα μαζί τους. Ο Βενέζης, ως γεφυροποιός, προτείνει την επίτευξη μιας δύσκολης εν τη γενέσει της, αλλά λυτρωτικής, εκ του αποτελέσματός της, ενότητας. Πιο συγκεκριμένα, και σχετικά πρώτα- πρώτα με την πατρίδα: στον Βενέζη μαθητεύουμε στην διαδικασία τού πώς ο άνθρωπος γίνεται πατρίδα. Πώς δηλαδή φέρει εντός του όλο το βαθύτερο νόημά της, που το κάνει τρόπο ζωής για να το κοινωνήσει στη σχέση του με τους άλλους, ακόμη και με τους δηλωμένους εχθρούς. Πατρίδα γι΄αυτόν είναι η φύση, οι άνθρωποι, η ιστορία, τα πάθη του λαού, τα συναισθήματα που γεννά η αναστροφή μαζί της και κομιστής τους γίνεται ένας ολόκληρος πολιτισμός, πατρίδα είναι ένας τρόπος νοηματοδότησης του βίου που τον κατέχει επειδή τον ζει και τον επαναστρέφει στην πραγματικότητα, αναδομώντας την. Και αυτή η πατρίδα είναι τα Κιμιντένια του, η αιολική γη ολάκερη, η Μικρά Ασία, ολάκερη η Ελλάδα, η οικουμένη όλη, όχι, πρωτίστως, γιατί ο Βενέζης είναι ο φορέας ενός πνεύματος οικουμενισμού, αλλά γιατί , κυρίως, είναι άνθρωπος που γνώρισε πατρίδα που τον αγάπησε, όπως φιλάνθρωπος είναι εκείνος που είχε την τύχη να τον αγαπήσει πραγματικά η μάνα του. Συγκλονιστική είναι η αποκάλυψη του ιδίου σ΄ένα κείμενό του που μιλά για το τραγικό ξεκλήρισμα του μικρασιατικού ελληνισμού. Λέει, λοιπόν: « Και το μίσος; Τι έγινε, λοιπόν, το μίσος που θα ΄πρεπε να τρέφουμε γι΄αυτό το απίστευτο ξεκλήρισμα; Ω δόξα σοι ο Θεός, μας άφησε άγγιχτους, μας άφησε αμόλυντους! Το μίσος είναι για τους αδύνατους, κι εμείς είμαστε κύτταρο γερό, δυνατό» (14). Πρόκειται για ένα κείμενο εθνικής αυτοσυνειδησίας που φωτίζει τις εσωτερικές δυνάμεις, το ηθικό μεγαλείο και την αγαπητική δύναμη του ανθρώπου που, ούτε λίγο ούτε πολύ, μας λέει ότι ως γνήσιος Έλληνας δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικός. Μια τέτοια, όμως, τοποθέτηση από τον συγγραφέα είναι σαφώς μια πρόκληση για την εποχή του και, ίσως, θα μπορούσε να εξηγήσει τον λόγο γιατί κάποιοι δεν κατανόησαν την απουσία εθνικιστικών και επικών εξάρσεων στο έργο του και κάποιοι άλλοι διαμαρτυρήθηκαν ότι κουράστηκαν από τη «γλυκερή» εμμονή του στις χαμένες πατρίδες. Ο Βενέζης δεν υπηρέτησε ποτέ μια ιδεοληπτική φιλοπατρία. Δεν χωρά ούτε στον εθνικισμό ούτε όμως στον απάτριδα προδευτισμό του ψευτοοικουμενισμού. Απέφυγε τις πολώσεις και τις στρεβλώσεις του εθνικού οράματος, γιατί ήταν ξένες στην ιδιοσυγκρασία και το ανάστημά του. Μακριά από τις εθνικιστικές εξάρσεις, αλλά και την απάτριδα ρητορεία ενός διανοουμενίστικου, δήθεν προοδευτικού , μεταπρατισμού, κατηγορήθηκε εκατέρωθεν και μαζί με αυτόν και η τέχνη του. Αλλά αυτός πήρε το δρόμο της ενότητας και της αρετής και είπε να σώσει την πατρίδα στην καρδιά του και να την κάνει τέχνη. Μια τέχνη με στυλιστικές, ίσως κάποτε , αδυναμίες, γιατί δεν επεδίωξε ποτέ να είναι μια σπουδή ύφους, μια και ήτανε τέχνη της καρδιάς. Και από τη θέαση του νοήματος της πατρίδας, ας περάσουμε στη θέαση του νοήματος της ζωής. Η γνήσια ελληνοκεντρική θέαση της πατρίδας τον οδηγεί και σε μια καθαρά ελληνοκεντρική θεώρηση νοηματοδότησης του βίου, όπου οι αντιφάσεις αίρονται και καταφάσκεται το φαινόμενο της ζωής στο σύνολό του. Χαρακτηριστικό, και μάλιστα κορυφαίο, παράδειγμα αυτής της άρσης των αντιφάσεων και της ενοποιού δύναμης της τέχνης του δισυπόστατου Βενέζη αποτελεί ο ρόλος της Μοίρας στο έργο του. Οι περισσότεροι από τους μελετητές του έκαναν εκτενή λόγο για τη Μοιρολατρία του, που τη συνέδεσαν και με την καταγωγή του. Τον είπανε Ανατολίτη και, μαζί με αυτόν τον χαρακτηρισμό, του απέδωσαν και την κατηγορία της ηττοπάθειας, της παθητικής αποδοχής του πεπρωμένου, της άπνοης συγκατάνευσης στην Ανάγκη, που επιμαρτυρούσε και τις κατηγορίες περί της άψυχης από εθνικό και επικό παλμό τέχνης του. Ο τρόπος που έβλεπε την πατρίδα απηχούσε τον τρόπο που έβλεπε τη ζωή και αυτός, υπαινίχτηκαν πολλοί, δεν ήταν ο τρόπος του ελληνικού ευ αγωνίζεσθαι, δεν ήταν εθνοκεντρικός, δεν ήταν ο τρόπος που προσιδίαζε στο αρχέγονο ελληνικό κλέος και στις απαιτήσεις των καιρών. Είναι, όμως, όντως, τα πράγματα έτσι; Μια προσεκτικότερη μελέτη και του έργου και των προσωπικών του τοποθετήσεων και της ίδιας του της ζωής θα μας οδηγήσει μάλλον σε διαφορετικά συμπεράσματα. Ο φιλοσοφικός μυστικισμός του Βενέζη (15) προβάλλει τη Μοίρα ως την προσωπική του απάντηση στο αίνιγμα του κακού, αλλά και της ζωής γενικότερα, όχι, όμως, για να την αναγάγει στη σφαίρα της υπέρτατης δύναμης του ζωικού φαινομένου. Μέσα από μια γνήσια χριστιανική θεώρηση, αυτή του «μὴ ἀντιστῆναι τῶ πονηρῶ» , αποδέχεται τη Μοίρα, όχι για να υποταχτεί σ΄αυτήν, αλλά για να την υπερβεί. Στη Μοίρα αντιτάσσει την Αρετή και έτσι το Πεπρωμένο στον Ηλία Βενέζη χάνει το παραδοσιακό ή, ενδεχομένως, ανατολικής προελεύσεως σημασιολογικό του περιεχόμενο. Οι αντιμαχόμενες δυνάμεις εναρμονίζονται σε μια σύνθεση που υπερβαίνει τις αντινομίες και τελικά καταφάσκει στη ζωή. Η συμφιλίωση, που τον οδηγεί σ΄ έναν ανόθευτο ανθρωπισμό, δεν είναι συμβιβασμός και υποταγή. Και η αξιοθαύμαστη αγωνιστική καρτερία δεν είναι μοιρολατρία και δουλική παράδοση. Το έργο του όλο συγκροτείται από μια σπάνια εσωτερική ενότητα και διέπεται από μια υπόσχεση νίκης. Και τέτοιος, με απόλυτη συνέπεια, στάθηκε και στη ζωή του, από τα πρώτα κιόλας αγωνιστικά χρόνια ως το τέλος, που πάλεψε με την επάρατη νόσο, για τρία χρόνια, με την αλκή ενός ήρωα, αγωνιζόμενος και καταφάσκοντας στη ζωή μέχρι την τελευταία μέρα. Με την αποδοχή της Μοίρας, και εν τω άμα την υπέρβασή της, προβάλλεται μια ενιαία πρόταση ζωής, που καταφάσκει στη συνεχή ενατένιση του μέλλοντος με ελπίδα, σταθερή στην υπηρεσία ενός ανθρωπισμού που μάχεται ειρηνικά, αλλά με όλες τις δυνάμεις της αρετής, προκειμένου να αντισταθεί στις μεθοδεύσεις για την προσφυγοποίηση μιας ολόκληρης κοινωνίας, όπου οι άνθρωποι παντού, ακόμη και στον τόπο τους καταντούν πρόσφυγες. Μέσα από αυτή την οπτική, της ενιαίας ενατένισης, δεν είδε σαν κάτι ξεχωριστό τωρινά και περασμένα, και είναι τούτο, ακριβώς, μια στάση ελληνική, καθώς ο Έλληνας θα είναι με χαμένο το κέντρο του, αν σταματήσει να θυμάται και αν αγνοήσει τον προορισμό του που είναι αναπόδραστα δεμένος με μια ζωή ιστορικής διάρκειας χιλιετηρίδων. Έτσι, μπορούμε να αφουγκραστούμε τί σήμαινε γι΄αυτόν η προσήλωση στο όραμα της χαμένης πατρίδας και πώς μέσα από αυτή την οπτική μπορεί να ερμηνευθεί κάθε πτυχή της δημιουργίας του. Με την εσωτερίκευση της πατρίδας, την ένδον Μικρά Ασία του, έδωσε στο έργο του μια διάσταση βάθους, και με την ικανότητά του να στήνει γέφυρες, καταφάσκοντας συνεχώς στη ζωή, επεχείρησε να κατορθώσει έναν εσωτερικό επαναπατρισμό, μια ουσιαστική παλιννόστηση κατά τρόπον ώστε η προσήλωση στη χαμένη πατρίδα να γίνει το στοίχημα για την επανεύρεσή της. Στο ερώτημα αν επετεύχθη τούτος ο στόχος, τούτον το κείμενο δεν φιλοδοξεί να δώσει τελεσίδικες απαντήσεις, γιατί εμφορείται από την πεποίθηση ότι οι γνήσιες απαντήσεις δεν είναι γραπτά κείμενα, αλλά βιώματα. Άλλωστε, για την αξιόπιστη έρευνα η γνησιότερη λύση των προβλημάτων είναι πάντοτε ο περαιτέρω προβληματισμός. Για τούτο τον λόγο, καθώς η μικρή περιδιάβαση μας στην έδον πατριδογραφία του Ηλία Βενέζη βρίσκεται στο τέλος της, ας αφήσουμε τον ίδιο τον συγγραφέα να μας μεταγγίσει κάτι από το προσωπικό του βίωμα: « Η Μικρά Ασία σώπασε. Όπως όλα σ΄αυτόν εδώ το χώρο, με την ίδια αναγκαιότητα, ύστερα από την κορύφωση μπήκε κι αυτή η Μικρασία, στην περιοχή του θρύλου, στην περιοχή των χαμένων θεοτήτων, των χαμένων ειδώλων. Εκεί, θα ΄χει την άλλη διάρκεια. Αυτήν ,που με το να είναι σε σφαίρα άλλη, δεν μπορεί πια καμιά ανθρώπινη πράξη, καμιά αγριότητα, να την πειράξει: τη διάρκεια της ομορφιάς». (16) Πηγή

Η κόρη του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα Ηλία Βενέζη, μιλά στο LIFO.gr Ηλίας Βενέζης (1904-1973) δια χειρός αλεξίου

Ναξιακά νοταριακά ἔγγραφα τῶν τελευταίων χρόνων τοῦ δουκάτου τοῦ Αἰγαίου (1538-1577)

 

ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Ι. Γ. (1971). Η ΕΞΕΛΙΞΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΥΤΩΝ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ.

ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Ι. Γ. (1971). Η ΕΞΕΛΙΞΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΥΤΩΝ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ. 

Η   πεποίθησις,   ότι   προϋπόθεσις   τής   μελέτης   τής   Ιστορίας   τού   Ελληνισμού   υπό   τήν   Οθωμανικήν   κυριαρχίαν   είναι   ή   γνώσις   τής   Ιστορίας   τού    κυριάρχου    Οθωμανικού    κράτους,    ώθησεν    ημάς    είς    τήν    διατύπωσιν   τού   παρόντος   άρθρου,   ώστε ο επιθυμών   να   άσχοληθή   μέ   τήν   Ιστορίαν   τής   περιόδου   ταύτης   να   κατατοπισθή   περί  τάς   μέχρι   σήμερον   σπουδάς  τής   οθωμανικής  Ιστορίας   καί  νά  γνωρίση   βασικά  τίνα  έργα,  είς  τά  οποία  δύναται  νά  εύρη  συγκεντρωμένην  βιβλιογραφίαν.  Ως  γνω­στόν,  ή  περίοδος  ή  καλύπτουσα  χρονικώς   τήν  οθωμανικήν   κυριαρχίαν   επί  ελληνικών   εδαφών  Ονομάζεται   Τουρκοκρατία......  

↓

 αρχείο

ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΙΜΒΡΟΥ

 

Υπόμνημα Ιστορικόν Περί Της... by alex gr

Μια ιστορία θα σας πω – Γρηγόρης Ξενόπουλος

 Πολλά μπορεί να πει κανείς για τον υπέροχο Γρηγόριο Ξενόπουλο. Μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος, συγγραφέας θεατρικών έργων, αρχισυντάκτης στο θρυλικό περιοδικό “Η Διάπλασις των Παίδων κατά την περίοδο 1896 – 1948 και επίσης ιδρυτής και εκδότης του περιοδικού Νέα Εστία. Εκ των εκπροσώπων του ανθρωπιστικού σοσιαλισμού στη χώρα μας, ίδρυσε μαζί με τους Παλαμά, Σικελιανό και Καζαντζάκη την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, της οποίας ήταν και πρώτος πρόεδρος. Ο άνθρωπος που υπέγραφε ως “σας ασπάζομαι, Φαίδων”, γεννήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου του 1867.

Το podcast εδώ

Τότε που οι Γερμανοί λεηλάτησαν το λάδι της Λέσβου!

 Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ Α.Ε «ΕΛΑΙΟΝ» ΚΑΙ ΠΩΣ ΛΕΗΛΑΤΗΘΗΚΕ ΤΟ ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΛΑΔΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ.

η δράση της ανωνύμου εταιρείας ΕΛΑΙΟΝ που με την άμεση υποστήριξη των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων θα λεηλατήσει το λεσβιακό λάδι αποκομίζοντας τεράστιες ποσότητες, έναντι πινακίου φακής οδηγώντας το λεσβιακό λαό στην ανέχεια , την πείνα και το θάνατο. Τούτη η εταιρεία συμπεριλαμβάνεται  στις μεγάλες γερμανικές εταιρείες που έδρασαν στη χώρα μας κατά την διάρκεια της κατοχής και είναι υπεύθυνες για την καταλήστευση γεωργικών προϊόντων (λάδι, σιτάρι, βαμβάκι, καπνός κλπ) , βιομηχανικών μετάλλων (Χρώμιο, ψευδάργυρο, κασσίτερο, βωξίτη, μαγγάνιο, νικέλιο κλπ) και ο «κύκλος εργασιών τους» συμπεριλαμβάνονται  στις διεκδικήσεις της χώρας μας για τις γερμανικές αποζημιώσεις.  

 

Για «τα έργα και τις ημέρες» της εταιρείας ΕΛΑΙΟΝ την περίοδο της γερμανικής κατοχής υπάρχουν πολύ λίγες αναφορές στην λεσβιακή βιβλιογραφία. Τόσο η δράση της όσο και οι συνέργιες της με τους μαυραγορίτες αποτελούν ένα ακόμη κρυμμένο σκελετό στο ντουλάπι της λεσβιακής ιστορίας την περίοδο της κατοχής.     Μελετώντας την περίοδο αυτή στο νησί μας είχα καταγράψει ορισμένες αναφορές στις εαμικές εφημερίδες της περιόδου 1944-1946. Το περασμένο καλοκαίρι κατάφερα να βρω αρκετά στοιχεία ντοκουμέντα από τη δράση της στο αρχείο του μακαρίτη δικηγόρου Χρήστου Κόρακα * .  

 

       Η μεγάλη και πολυστένακτη νύκτα της γερμανικής κατοχής στο νησί μας, κράτησε 40 ολόκληρους μήνες, από τις 5 Μαΐου 1941 μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου 1944. Μιας νύκτας που με το ξεκίνημά της γέννησε δοσίλογους και μαυραγορίτες που συνεργαζόμενοι με τους «ένδοξους» στρατιώτες του Γ’ Ράϊχ  θα σβήσουν τα φώτα του νησιού για να ληστέψουν, να βασανίσουν και να εξανδραποδίσουν το λαό του. Από δω και πέρα οι λεσβιακές οικογένειες θα μετρούν μόνο θύματα… και τα θύματα της μαύρης αυτής περιόδου θα  καταμετρηθούν, στο τέλος της, σε χιλιάδες  όπου: 

• Οι “λίγοι” συμπατριώτες μας, σχεδόν τρεις εκατοντάδες, ήταν αυτοί που πέρασαν από τα κελιά της Γκεστάπο εδώ και στη υπόλοιπη χώρα μας, για ενέργειες κατά του γερμανικών αρχών κατοχής, βασανίστηκαν άγρια στα άντρα της και εκτελέστηκαν ή άφησαν τη τελευταία τους πνοή, ως όμηροι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, πούχαν μεταφερθεί ,τόσο της χώρας μας όσο της Γερμανίας και Αυστρίας. 

• Οι  “πολλοί”, οι χιλιάδες συμπατριώτες μας, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν γέροι και παιδιά, θ’ ακολουθήσουν μέσα από τα σοκάκια της φτώχειας τους  τα βήματα προς το δικό τους Γολγοθά,  την πείνα- το πρήξιμο- το θάνατο…

 

Τούτα τα σοκάκια φτιάχτηκαν και διαμορφώθηκαν από την πρώτη μέρα της κατοχής του νησιού μας μέσα από την αγαστή  συνεργασία μαυραγοριτών και της Α.Ε «ΕΛΑΙΟΝ» παίζοντας πρωταρχικό ρόλο στην καταλήστευση του λαδιού, προϊόντος μοναδικού και απαραίτητου για τις επισιτιστικές ανάγκες του λεσβιακού λαού.

 

Από τις αρχές του καλοκαιριού του ’41 οι κατοχικές γερμανικές δυνάμεις, μέσω της κυβέρνησης δοσίλογων  του Τσολάκογλου με το νομοθετικό διάταγμα ,779/41, θ’ απαγορεύσουν  την εξαγωγή και εμπορία λαδιού. Τούτο το μέτρο, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Φορέων,  θα οδηγήσει συντριπτικό μέρος  της παραγωγής του λαδιού, τόσο της προηγούμενης όσο και της νέας σοδειάς(41-42)  από τους μεσαίους και μικρούς παραγωγούς στις αποθήκες 100 περίπου μαυραγοριτών, γεμίζοντας ταυτόχρονα τις τσέπες των παραγωγών με πληθωριστικό χρήμα  που καθημερινά έχανε την αξία  του με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και τα τρόφιμα από την  αγορά νάχουν εξαφανιστεί!!! ανεβάζοντας τις τιμές των βασικών προϊόντων διατροφής σε θεόρατα ύψη. Οι λίγες άδειες που δόθηκαν απευθυνόταν, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, στους μαυραγορίτες και μελλοντικούς συνεργάτες – συγκεντρωτές λαδιού. Πολύ δε λιγότερες άδειας δόθηκαν σε Δημοτικά, Κοινοτικά Συμβούλια και Φορείς οι οποίες σε καμιά περίπτωση δεν μπόρεσαν να καλύψουν τις βασικές επισιτιστικές ανάγκες του λεσβιακού πληθυσμού. 

 

Έχοντας λοιπόν οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής εξασφαλίσει τον μηχανισμό των συνεργατών-δοσίλογων  στην διενέργεια της εμπορίας και διατηρώντας την απαγόρευση της εξαγωγής και εμπορίας του, ιδρύουν με έδρα τη Μυτιλήνη το καλοκαίρι του 42 την Α.Ε  ΕΛΑΙΟΝ από γερμανούς υπηκόους και μόνο, που αναλαμβάνει  μονοπωλιακά  κάθε είδους εμπόριο μέσα και έξω από το νησί ,δεσμεύοντας ταυτόχρονα το 75% της παραγωγής και η πληρωμή του θα γινόταν με βάση ανταλλαγής την οκά το λάδι και καθόρισαν μονομερώς ότι για κάθε οκά λάδι ο παραγωγός θα ελάμβανε 0,60 οκάδες σιταριού, 0,30 οκάδες φασόλες, 0,10 οκάδες ζάχαρι. Ταυτόχρονα ορίζονται τα 12 βασικά κέντρα συγκέντρωσης του λαδιού σε Μυτιλήνη, Πλωμάρι, Πέραμα, Ντίπι, Πολυχνίτος, Καλλονή, Αγ. Παρασκευή, Συκαμιά, Μόλυβος, Άντισσα, Παρακοίλα, Πέτρας που θα διενεργούσαν την ανταλλαγή του λαδιού με άλλα προϊόντα  για λογαριασμό της  Α.Ε  ΕΛΑΙΟΝ. Τούτη η εξοντωτική για τον λεσβιακό λαό ανταλλάξιμη αξία του λαδιού , που σε κάθε περίπτωση είναι από 4 έως 8 φορές μικρότερη από αυτή που ίσχυε στην πραγματική αγορά, θα οδηγήσει στο κούρσεμα  του βασικού και μοναδικού πόρου για την επιβίωση της συντριπτικής του πλειοψηφίας   

Στο άρθρο αυτό θα περιοριστώ σε μια πρώτη παρουσίαση στοιχείων-ντοκουμέντων για τη δράση της μέσω αποσπασμάτων από τις 2 εκθέσεις ελέγχου της εταιρείας μετά την απελευθέρωση των Οικονομικών Εφορειών Θεσσαλονίκης και Μυτιλήνης , με χρόνο σύνταξης την 11/8/45 και 10-5-1948. 

 

1. (…)Πρόκειται περί μιας Α.Ε με διευθυντάς εν Θεσσαλονίκη  του Γερμανούς Φόρστερ και Γέντζον  εις τας εργασίας της οποίας περισσότερον  ησχολήθησαν οι Έλληνες Θ. Τακτικλής  και εις Αθήνας ο Γεώρ. Τερζόγλου. Μεταφορικά μέσα διέθετεν  υπό των Γερμανών (ιστιοφόρα, αυτοκίνητα, σιδηρόδρομος κλπ)) και ασυδοσίαν εις τους φόρους και δασμούς ησχολήθη με το εμπόριον παντοίων ειδών (…) Εις Θεσ/νικην ησχολήθη ευρύτατα με το εμπόριον σιτηρών και οσπρίων μεγίστας ποσότητας των οποίων απέστειλε εις Αθήνας όπου τας επώλει ο εκεί Τερζόγλου. Ήτο ίσως η μεγαλυτέρα επιχείρησις επί των ειδών τούτων , τα κέρδη της οποίας δέον να είναι υπέρογκα χάρις εις τον τρόπον με τον οποίον συνηλάσσετο. (…) 1η έκθεση ελέγχου Οικ. Εφ. Θες/νικης  της 11-8-1945.

 

2.  (…) Η ελεγχόμενη επιχείρησις συνεκέντρωσεν εις χείρας άπαν το εισαγωγικόν και εξαγωγικόν εμπόριον της νήσου Λέσβου και δια της απογορεύσεως της ελευθέρας εμπορίας του ελαίου παρά των Γερμανικών Αρχών κατοχής και της δεσμεύσεως του προϊόντος τούτου παρ΄αυτής, εκανόνιζε την οικονομικήν ζωήν του τόπου. Εκτενώς αναφέρονται εις την ειρημένην έκθεσιν ελέγχου(σελ. 3-5) ο τρόπος και τα βίαια μέσα, άτινα εχρησιμοποίησεν η «ΕΛΑΙΟΝ» δια την συγκέντρωσιν του ελαιολάδου εν Λέσβω κατά την περίοδο της δράσεως της ενταύθα(Σεπτέμβριος 1942 -Αύγουστος 1944). (…) 2η έκθεση ελέγχου Οικ. Εφ. Μυτιλήνης  της 10-5-1948.

 

3. (…) Μετέφερε εις Μυτιλήνην χωρίς να καταβάλη  δασμούς τα κάτωθι: (…) Φασόλια κιλά 505.126, Κριθή κιλά 54.779, Σίτος κιλά 184.928, Ζάχαρις κιλά 72.582, Όρυζα κιλά 27.894, Βαμβακόπητα κιλά 10.389, Αραβόσιτος κιλά 20,610, Κριθή κιλά 54779(…) Δ. Τελωνείου 9/13 1η έκθεση ελέγχου Οικ. Εφ. Θες/νικης  της 11-8-1945

 

4.   Προσδιορισμός Κερδών κλπ   

 

5. (…) λαβών υπόψει α) το ποσόν των συγκεντρωθεισών  και εξαχθεισών  εκ Λέσβου παρά της ελεγχόμενης  Εταιρείας ελαιολάδων, πυρηνελαίων και σαπώνων , τους όρους και τας συνθήκας της προμήθειας τούτων, ως και των προς ανταλλαγήν του ελαιολάδου κλπ χορηγουμένων παρ’ αυτής τροφίμων β) ότι τα διάφορα έξοδα της Εταιρείας εν συγκρίσει προς την έκτασιν των εργασιών της ήσαν ασήμαντα , καταβαλλόμενα άπαντα από την διάθεσιν μικρών ποσοτήτων εκ των συγκεντρωμένων προϊόντων (ελαιολάδου κλπ) γ) την από 11/8/45 έκθεσιν ελέγχου της Ε’ Οικον. Εφ. Θες/νικης(…) δ) τας συγκεντρωθείσας πληροφορίας μου παρά προσώπων δυναμένων να γνωρίζωσι (…) προσδιορίζω τα κέρδη της εταιρείας ΕΛΑΙΟΝ(…) σκεπτόμενος ως ακολούθως:(…) Εκ των βιβλίων της εταιρείας εξάγεται ότι αύτη από 1/1/43 – 31-8-44 συνεκέντρωσε και εφόρτωσεν εντεύθεν 9.202.900 οκάδας ελαιολάδων και 462.800 οκάδας πυρηνελαίων. Στοιχεία δια το χρονικόν διάστημα Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 1942 δεν υπάρχουν(…) Κατά τας πληροφορίας μου η εταιρεία εφόρτωσεν κατά την περίοδον αυτήν  εισέτι περί τας 1.300.000 οκάδας ελαιολάδου το δε σύνολον των φορτωθέντων πράγματι παρ’ αυτής ελαιολάδων καθ’ όλην την περίοδον  της κατοχής είναι μεγαλύτερον , ανερχόμενον εις το ποσόν των 12 εκατομ. Οκάδων κατά τους μετριώτατους υπολογισμούς. Αν δια άπαντα τα έξοδα και δαπάνας γενικώς της εταιρείας (αξίαν τροφίμων και λοιπών ειδών, τα οποία εδίδοντο προς ανταλλαγήν του ελαίου, δαπάνας μεταφοράς, μισθούς, προμήθρειας κλπ)τα οποία κατέβαλεν αύτη δια να προμηθευθή τας άνω ποσότητας αφαιρέσωμεν τα πυρηνέλαια και 3 εκατομ. ελαιολάδου, απομένουσιν ως καθαρό κέρδος της ελεγχόμενης Εταιρείας 9 εκατομ. καθ. οκάδων ελαιολάδου. Πως διετέθη τούτο δεν είναι πλήρως γνωστόν. Πάντως αναμφισβήτητον τυγχάνει ότι το μεγαλύτερον μέρος μεταφέρθη εις Γερμανίαν (…)  Όσον αφορά την τιμήν της διαθέσεως του ελαίου παρά της εταιρείας εις το Εξωτερικόν ουδεν είναι γνωστόν. Πάντως , κατά την γώμην του ελέγχου δεν είναι δυνατόν αύτη να είναι κατωτέρα της προπολεμικής τιμής του ελαιολάδου εν Μυτιλήνη,(…) Δια να γίνη δε ο υπολογισμός των κερδών επί σταθερωτέρας βάσεως λαμβάνω ως δεδομένον το γεγονός ότι με μιαν χρυσήν λίραν Αγγλίας , ηγόραζε τις προπολεμικώς 25 οκ. ελαίου. Κατά συνέπειαν τα 9 εκατομ. οκάδων  ελαίου όπως κατά τα ανωτέρω επραγματοποίησεν ως καθαρόν κέρδος η ελεγχόμενη επιχείρησις έχουν αξίαν 360.000 χρυσών λιρών (…) Εις το ποσόν τούτο προσδιορίζω τα κέρδη της Α.Ε «ΕΛΑΙΟΝ» κατά την περίοδον της κατοχής.(…) 2η έκθεση ελέγχου Οικ. Εφ. Μυτιλήνης  της 10-5-1948.

 

Επιμέλεια: Γαλέτσας Γιώργος-Μυτιλήνη

πηγή

 

           

Yamamoto: Πώς κατάφεραν οι ΗΠΑ να σκοτώσουν τον θρυλικό Ιάπωνα ναύαρχο;

 Ο Ισορόκου Γιαμαμότο, διοικητής του ιαπωνικού ναυτικού κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ένας θρύλος στην Ιαπωνία. Ο εγκέφαλος πίσω από την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, ήταν ένα βασικό πρόσωπο στον ιαπωνικό στρατό, ένα πολύ ορατό παράδειγμα ιαπωνικής ηγεσίας και δύναμης.

Ήταν επίσης εξαιρετικά προστατευμένος, οι κινήσεις και η τοποθεσία του ήταν μυστικό σχεδόν ανά πάσα στιγμή. Για μεγάλο μέρος του πολέμου ήταν ανέγγιχτος, πολύ πέρα ​​από τα αντίποινα των Ηνωμένων Πολιτειών .

Αυτή είναι η ιστορία του πώς τον σκότωσαν οι Αμερικανοί. 

Ποιος ήταν ο Ισορόκου Γιαμαμότο; 

Ο Γιαμαμότο ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους στρατιωτικούς ηγέτες της Ιαπωνίας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου , ο διοικητής του Συνδυασμένου Στόλου της Ιαπωνίας στην κορύφωση των μαχών. Ένα λαμπρό μυαλό και ένας ικανός και έμπειρος στρατιωτικός ηγέτης, ο Ισορόκου Γιαμαμότο ήταν αρχικά ενάντια στον πόλεμο.

Ωστόσο, όταν ήρθε η ώρα, όχι μόνο έκανε το καθήκον του έναντι της χώρας του αλλά το έκανε εξαιρετικά καλά, οδηγώντας πολλές επιτυχημένες επιθετικές και αμυντικές επιχειρήσεις κατά του εχθρού. Στην Ιαπωνική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ισορόκου Γιαμαμότο μνημονεύεται σήμερα ως ένας θρύλος και εθνικός ήρωας που πέθανε υπηρετώντας το έθνος του μέχρι την τελευταία του πνοή.

Σε ηλικία 16 ετών, ο Ισορόκου Γιαμαμότο παρακολούθησε την Αυτοκρατορική Ιαπωνική Ναυτική Ακαδημία και την πέρασε με μεγάλη επιτυχία. Αρχικά διορίστηκε στο στρατιωτικό πλοίο Nisshin. Γνωστός ως φυσικός ηγέτης, ο Γιαμαμότο στάλθηκε στο Ναυτικό Επιτελείο Κολέγιο το 1913.

Πήγε επίσης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ νωρίς στη ζωή του για να σπουδάσει τη βιομηχανία πετρελαίου. Υπηρέτησε ακόμη και ως ιαπωνικός ναυτικός ακόλουθος στην Ουάσιγκτον τη δεκαετία του 1920 πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Ο Γιαμαμότο ήταν ένα εξαιρετικά ορατό πρόσωπο του εχθρού στο κοινό των ΗΠΑ (Εθνικά Αρχεία του Κολλεγίου / Δημόσιος Τομέας)

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γιαμαμότο ήταν ο αρχηγός του Συνδυασμένου Στόλου της Ιαπωνίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1940, με τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ιαπωνίας και ΗΠΑ να υποβαθμίζονται, ο ναύαρχος άρχισε να σχεδιάζει την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Στόχος του ήταν να καταστρέψει τον αμερικανικό στόλο του Ειρηνικού , ώστε να μην αποτελεί πλέον απειλή για το Ιαπωνικό Ναυτικό. 

Στις 26 Νοεμβρίου 1941, τα πλοία του Ιαπωνικού Ναυτικού έπλευσαν στη Χαβάη υπό την ηγεσία του Yamamoto και, στις 7 Δεκεμβρίου 1941, αεροπλάνα που εκτοξεύθηκαν από τα ιαπωνικά αεροπλανοφόρα προκάλεσαν όλεθρο στο Περλ Χάρμπορ, βυθίζοντας τέσσερα αμερικανικά θωρηκτά και καταστρέφοντας άλλα τέσσερα.

• Σύγκρουση Πολιτισμού; Όταν οι Σαμουράι επισκέφτηκαν τη Νέα Υόρκη
• Η επίθεση του 1941 στο Περλ Χάρμπορ: Θα μπορούσαμε να την αποτρέψουμε;

Χιλιάδες Αμερικανοί ναύτες και ναυτικό προσωπικό σκοτώθηκαν στην επίθεση, η οποία αποδυνάμωσε σημαντικά το ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, ξύπνησε επίσης το πνεύμα της εκδίκησης στην αμερικανική στρατιωτική δύναμη. Αν και η επιτυχία της επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ έδωσε στον Γιαμαμότο τον χρόνο που χρειαζόταν για να εδραιώσει την παρουσία του ιαπωνικού ναυτικού στον Ειρηνικό, άνοιξε επίσης τον δρόμο προς τον θάνατό του.

Επιχείρηση Εκδίκηση

Αναζητώντας έναν τρόπο να σκοτώσουν τον Yamamoto, Αμερικανοί στρατιωτικοί κρυπτοαναλυτές υποκλοπήσαν ραδιοφωνικά μηνύματα προς και από το Ιαπωνικό Ναυτικό και την ιαπωνική ηπειρωτική χώρα. Στις 14 Απριλίου 1941, οι αναχαιτιστές έπιασαν ένα μήνυμα που περιείχε τις λεπτομέρειες μιας πτήσης που θα μετέφερε τον Yamamoto στο Bougainville της Νέας Γουινέας σε τέσσερις ημέρες στις 18 Απριλίου 1941. 

Το μήνυμα που αποκωδικοποιήθηκε από τους Αμερικανούς στρατιωτικούς κρυπτοαναλυτές ήταν πολύ ακριβές και έδωσε στους Αμερικανούς μια σαφή ιδέα για τις κινήσεις του Γιαμαμότο εκείνη την ημέρα και πότε θα ήταν ανά πάσα στιγμή. Το μήνυμα αποκάλυψε επίσης ότι ο Yamamoto θα ταξίδευε με ένα βομβαρδιστικό "Betty" συνοδευόμενο από το έμπιστο προσωπικό του.

Η πτήση του θα συνοδευόταν από έξι ιαπωνικά Zeros, τρομερά εναέρια μαχητικά αεροπλάνα. Με τόσο ακριβείς πληροφορίες, ο αμερικανικός στρατός ήταν έτοιμος να χτυπήσει τον ναύαρχο ως απόσβεση για το Περλ Χάρμπορ. Το Yamamoto ήταν στόχος υψηλής προτεραιότητας.

Η επιθυμία για εκδίκηση εναντίον του Γιαμαμότο, που είχε γίνει το πρόσωπο των ιαπωνικών στρατιωτικών φιλοδοξιών, ήταν πολύ έντονη στην Αμερική. Πολλοί θεωρούσαν τον Γιαμαμότο έναν άνθρωπο που είχε γυρίσει την πλάτη στους Αμερικανούς, κάποιον που είχε σπουδάσει και ζήσει στην Αμερική μόνο για να σκοτώσει Αμερικανούς χρόνια αργότερα. 

Οι Αμερικανοί είχαν πολύ λίγο χρόνο για να προετοιμάσουν την επιχείρηση, η οποία περιελάμβανε τη συγκέντρωση μιας δύναμης κρούσης και την εκτόξευση μιας αποστολής σε 400 μίλια (650 χλμ.) αμφισβητούμενων υδάτων, για να χτυπήσουν ένα συγκεκριμένο βομβαρδιστικό αεροπλάνο που μετέφερε τον ναύαρχο. Αν έχαναν, ο Γιαμαμότο πιθανότατα δεν θα παρουσιαζόταν ποτέ ξανά ως στόχος.

Το μόνο αεροπλάνο που μπορούσε να ολοκληρώσει μια τόσο δύσκολη και απίθανη αποστολή ήταν το P-38 Lightning, ένα τρομερό δικινητήριο βαρύ μαχητικό. Οι Lightnings τοποθετήθηκαν τότε στο Henderson Field στο Guadalcanal και ήταν το μόνο αεροπλάνο με βεληνεκές και αποτελεσματικότητα μάχης για να νικήσει τη συνοδεία μαχητικών Yamamoto και να φτάσει στον ναύαρχο.

Το P-38 Lightning θεωρήθηκε το καλύτερο αεροπλάνο για τη δουλειά (Κυβέρνηση των ΗΠΑ / Δημόσιος Τομέας )

Ακόμη και ο Κεραυνός τεντώθηκε στα όριά του από τις απαιτήσεις της αποστολής, που απαιτούσε ένα ταξίδι μετ' επιστροφής σχεδόν 1.000 μιλίων (1.600 km). Ακόμη και με άρματα μάχης για να επεκτείνει το εύρος της επίθεσης, το μαχητικό αεροσκάφος είχε μόνο 10 λεπτά χρόνο εμπλοκής με την πτήση του Yamamoto, κάτι που του έδινε μια μικρή πιθανότητα νίκης. 

• Επιχείρηση Pastorius: Η προσπάθεια του Χίτλερ να ανατινάξει την Αμερική
• The Legend of Miloš Obilić: Δολοφόνησε έναν Σουλτάνο;

Οι έμπειροι πιλότοι μαχητικών της 339ης μοίρας μαχητικών εκτίμησαν ότι η ευκαιρία να εντοπίσουν απλώς την πτήση που μετέφερε τον Γιαμαμότο ήταν χιλιάδες προς ένα. Ωστόσο, πρόθυμοι για εκδίκηση, οι πιλότοι ήταν έτοιμοι για δράση. 

“Some Jap Bigwig”

Δεκαοκτώ πιλότοι τέθηκαν στην αποστολή και σε τέσσερις από αυτούς ανατέθηκε ειδικά το καθήκον να επιτεθούν στα δύο Betty Bomber που μετέφεραν τον Yamamoto και το επιτελείο του. Στις 7:10 π.μ., 18 Απριλίου 1941, τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη απογειώθηκαν πάνω από τη Θάλασσα των Κοραλλιών και πέταξαν πολύ χαμηλά στα κύματα για να αποφύγουν κάθε είδους εντοπισμό από ιαπωνικά ραντάρ.

Το να πετάς σε χαμηλό ύψος σε ανοιχτά νερά είναι εξαιρετικά κουραστικό και το ψυχικό τίμημα για τους πιλότους των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν υψηλό. Ωστόσο, ήταν έμπειροι και εξαιρετικά ικανοί βετεράνοι μάχης και έφτασαν στο καθορισμένο σημείο κρούσης ένα λεπτό νωρίτερα.

Οι Αμερικανοί είχαν βάλει στο στόχαστρο τον Yamamoto καθώς ερχόταν να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο Bougainville και είδαν τον σχηματισμό ιαπωνικών αεροπλάνων καθώς κατέβαιναν. Ωστόσο, οι επιτιθέμενοι πιλότοι του Lightning μπορούσαν να δουν δύο βομβαρδιστικά Betty και δεν ήξεραν ποιο μετέφερε τον Yamamoto.

Οι πιλότοι συμμετείχαν και το πρώτο βομβαρδιστικό καταρρίφθηκε, προσγειώθηκε στη ζούγκλα. Οι Αμερικανοί καταδίωξαν το δεύτερο, και σε μια ανώμαλη εμπλοκή που είδε ζημιές στα αεροπλάνα και στις δύο πλευρές, τελικά το εξανάγκασαν να κατέβει στο νερό. Χωρίς καύσιμα και χρόνο, οι Κεραυνοί στη συνέχεια απεμπλέκτηκαν.

Ο Γιαμαμότο ήταν στο πρώτο βομβαρδιστικό που συνετρίβη. Πετάχτηκε μακριά από τα συντρίμμια, βρέθηκε στην καρέκλα του, κρατώντας ακόμα τη λαβή του τελετουργικού του katana . Ο μεγάλος Ιάπωνας ναύαρχος πέθανε.

Η νεκρώσιμη ακολουθία του ναυάρχου Yamamoto (Άγνωστος συγγραφέας / Δημόσιος Τομέας )

Ο αρχηγός του επιτελείου του Yamamoto και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί που επέβαιναν στο δεύτερο αεροπλάνο επέζησαν και αργότερα διασώθηκαν από το νερό. Όμως η αποστολή είχε ολοκληρωθεί, ακόμα κι αν οι Αμερικανοί που είχαν πετάξει τα αεροπλάνα δεν καταλάβαιναν πλήρως τι είχαν καταφέρει. Ένας μάλιστα αστειεύτηκε ότι ήξερε μόνο ότι είχαν σκοτώσει «κάποιο Ιάπωνα μεγαλόσωμο».

Ο θάνατος του Γιαμαμότο άλλαξε την έκβαση του πολέμου; Μάλλον όχι: το πλεονέκτημα των ΗΠΑ στον Ειρηνικό ήταν πολύ μεγάλο σε αυτό το σημείο για να μην έχει πάει ο πόλεμος υπέρ τους. Αλλά ως πλήγμα στο ηθικό των Ιαπώνων, η απώλεια του μεγάλου ήρωά τους ήταν ανεκτίμητη.

Κορυφαία εικόνα: Ο υπολοχαγός Ρεξ Μπάρμπερ, σε κύκλο, είναι ο άνδρας που πιστεύεται ότι κατέρριψε τον ναύαρχο Γιαμαμότο, ένθετο. Πηγή: US Air Force / Public Domain ; Ναυτικό Ηνωμένων Πολιτειών / Δημόσιος Τομέας .

Του Μπίπιν Ντίμρη

βιβλιογραφικές αναφορές 

Stempel, J, 2020. Επιχείρηση Εκδίκηση – Μέσα στην απίθανη αποστολή των ΗΠΑ να σκοτώσουν τον ναύαρχο της Ιαπωνίας Γιαμαμότο . Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://militaryhistorynow.com/2020/10/24/operation-vengeance-inside-the-improbable-us-mission-to-kill-japans-admiral-yamamoto/ 

Hickman, K, 2019. Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: Ναύαρχος Ισορόκου Γιαμαμότο Ο αρχιτέκτονας του Περλ Χάρμπορ . Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.thoughtco.com/admiral-isoroku-yamamoto-2361141 

DBpedia, 2022. Σχετικά με: Operation Vengeance. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://dbpedia.org/page/Operation_Vengeance