Σαλαμίνα 1969 - Επίσκεψη στη Μονή Φανερωμένης

Λέπα Ράντιτς

Η Λέπα Ράντιτς (σερβικά κυριλλικά: Лепа Светозара Радић‎; 19 Δεκεμβρίου 1925 - 8 Φεβρουαρίου 1943) ήταν Γιουγκοσλάβα παρτιζάνα σερβικής καταγωγής που της απονεμήθηκε μετά θάνατον το παράσημο του Τάγματος του Ήρωα του Λαού το 1951 για το ρόλο της στο κίνημα της αντίστασης ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Νεανικά χρόνια Η Ράντιτς γεννήθηκε σε μια Σερβοβόσνια οικογένεια[1][2] στις 19 Δεκεμβρίου 1925 στο χωριό Γκασνίτσα κοντά στην Γκράντισκα. Μετά την αποφοίτησή της από το δημοτικό σχολείο στην κοντινή Μπίστριτσα, παρακολούθησε την πρώτη τάξη της Γυναικείας Σχολής Χειροτεχνίας στη Μποσάνσκα Κρούπα και ολοκλήρωσε τους υπόλοιπους βαθμούς στο σχολείο της Μποσάνσκα Κρούπα.[3] Ως μαθητρια, η Λέπα τόνισε τη σκληρή δουλειά, τη σοβαρότητα και ενδιαφερόταν επίσης να διαβάσει προηγμένη λογοτεχνία.[4] Ανέπτυξε τις βασικές της θέσεις υπό την ισχυρή επιρροή του θείου της Βλαντέτα Ράντιτς, ο οποίος συμμετείχε στο εργατικό κίνημα.[5] Ξεκινώντας από το να γίνει μέλος του Συνδέσμου της Κομμουνιστικής Νεολαίας της Γιουγκοσλαβίας (SKOJ), εντάχθηκε τελικά στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας το 1941 σε ηλικία 15 ετών. Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος Στις 10 Απριλίου 1941, μετά την εισβολή στη Γιουγκοσλαβία, οι δυνάμεις του Άξονα ίδρυσαν το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας, το οποίο περιελάμβανε την Μποσάνσκα Γκράιντκα και τις γύρω περιοχές. Τον Νοέμβριο του 1941, η Λέπα Ράντιτς και άλλα μέλη της οικογένειας συνελήφθησαν από τους Ούστασε, αλλά με τη βοήθεια μυστικών κομματικών συνεργατών, η Λέπα και η αδερφή της Ντάρα κατάφεραν να ξεφύγουν από τη φυλακή στις 23 Δεκεμβρίου του 1941.[6][7] Μετά την απόδρασή της, προσχώρησε στην 7η κομματική εταιρεία του 2ου Αποσπάσματος Krajiški.[6] Τον Φεβρουάριο του 1943, η Λέπα Ράντιτς ήταν υπεύθυνη για τη μεταφορά των τραυματιών στη μάχη του Νερέτβα σε ένα καταφύγιο στο Γκρμεχ. Κατά τη διάρκεια του αγώνα ενάντια στην 7η Εθελοντική Ορεινή Μερίδα του Πρίνιντ Έγκεν, συνελήφθη και μετακινήθηκε στη Μποσάνσκα Κρούπα όπου, μετά από βασανιστήρια για αρκετές ημέρες σε μια προσπάθεια εξαγωγής πληροφοριών, καταδικάστηκε σε θάνατο με απαγχονισμό. Με τη θηλιά γύρω από το λαιμό της, φώναξε: «Ζήτω το Κομμουνιστικό Κόμμα και οι παρτιζάνοι! Λαέ πάλεψε για την ελευθερία σου! Μην παραδοθείς στους κακοποιούς! Εγώ θα πεθάνω, αλλά υπάρχουν αυτοί που θα με εκδικηθούν»[8][9] Στις τελευταίες στιγμές της στο ικρίωμα, οι Γερμανοί προσφέρθηκαν να σώσουν τη ζωή της, σε αντάλλαγμα για τα ονόματα των ηγετών και των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος στο καταφύγιο, αλλά αρνήθηκε την προσφορά τους με τις λέξεις: "Δεν είμαι προδότρια του λαού μου. Αυτοί που ρωτάτε θα αποκαλυφθούν όταν θα καταφέρουν να εξοντώσουν εσάς τους κακούργους, μέχρι και τον τελευταίο"[10] Η Λέπα Ράντιτς ήταν μόλις 17 ετών όταν εκτελέστηκε δημόσια. Φωτοθήκη Απαγχονισμός της Λέπα Ράντιτς, Φεβρουάριος 1943 Απαγχονισμός της Λέπα Ράντιτς Η Γενέτειρα της στην Γκασνίτσα, το αρχικό σπίτι καταστράφηκε από τον πόλεμο Προτομή της Λέπα Ράντιτς στο μνημείο πάρκο Bistrica Παραπομπές Tapalaga ✒️, Andrei (29 Οκτωβρίου 2019). «The Bravery of Yugoslavian Partisans». Medium (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. Britain, Young Communist League of (11 Φεβρουαρίου 2019). «International Women's Day 2019: Lepa Radić». Young Communist League of Britain (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. Jasmina Čaušević, επιμ. (2014). Women Documented: Women and Public Life in Bosnia and Herzegovina in the 20th century (PDF). Gender Edition. 4. Sarajevo: Sarajevo Open Center. σελίδες 46–47. ISBN 978-9958-536-19-9. Jasmina Čaušević, επιμ. (2014). Women Documented: Women and Public Life in Bosnia and Herzegovina in the 20th century (PDF). Gender Edition. 4. Sarajevo: Sarajevo Open Center. σελίδες 46–47. ISBN 978-9958-536-19-9. «Radić Svetozara Lepa». Narodni heroji Jugoslavije (στα Σερβοκροατικά). Belgrade: Mladost. 1975. Jasmina Čaušević, επιμ. (2014). Women Documented: Women and Public Life in Bosnia and Herzegovina in the 20th century (PDF). Gender Edition. 4. Sarajevo: Sarajevo Open Center. σελίδες 46–47. ISBN 978-9958-536-19-9. «Radić Svetozara Lepa». Narodni heroji Jugoslavije (στα Σερβοκροατικά). Belgrade: Mladost. 1975. «The Bravery of Yugoslavian Partisans». Medium.com. 1 Δεκεμβρίου 2020. «Lepa Radić, Teenage Hero Of Yugoslavian Resistance». historicmysteries.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Δεκεμβρίου 2020. Kovačević, Dušanka (1977). Women of Yugoslavia in the National Liberation War. Belgrade: Conference for Social Activities of Yugoslav Women. σελ. 45. Περαιτέρω ανάγνωση Bjelić, Krste· Svirčić, Zdenko (1980). Heroine Jugoslavije [Heroines of Yugoslavia] (στα Κροατικά). Zagreb: Spektar. OCLC 439136119. Νεαρές κοπέλες στην αγχόνη των Γερμανών Ναζί. Ντοκουμέντα από τις σαδιστικές εκτελέσεις 17χρονων κοριτσιών που έκαναν αντίσταση. Τις κρεμούσαν από μικρό ύψος για να πεθάνουν αργά και βασανιστικά. Εξωτερικοί σύνδεσμοι Lepa Radic at Find a Grave

Παναγιώτης Κονδύλης: ο «μηδενισμός» ενός σύγχρονου Έλληνα διανοητή

Παναγιώτης Κονδύλης ο Μηδενισμός Ενός Σύγχρονου Έλληνα Διανοητή by alex gr on Scribd

Μασάντα το απόρθητο φρούριο!!

Ο λόγος του ηγέτη των Ισραηλινών πριν πέσει το ιστορικό φρούριο στα χέρια των Ρωμαίων!

Ενα πανάρχαιο σύμβολο γενναιότητας και αυτοθυσίας στέκεται ακόμα επιβλητικό στις ερήμους της Ιουδαίας, απηχώντας τα όσα έλαβαν εκεί χώρα το 73 μ.Χ., κατά την πρώτη Εβραϊκή Επανάσταση. Το γεγονός κατέγραψε ο περιβόητος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος στον «Ιουδαϊκό Πόλεμο», παρέχοντάς μας ένα χρονικό υπεράσπισης που ακούστηκε στα πέρατα του ρωμαϊκού κόσμου. Σύμφωνα με την ιστορική διήγηση λοιπόν, μια ομάδα εβραίων Ζηλωτών κατάφεραν να ανακτήσουν το οχυρό της Μασάντα από τον ρωμαίο κατακτητή εκείνον τον σημαδιακό χειμώνα του 66 μ.Χ. Μετά και την πτώση της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ., το οχυρό γέμισε με πρόσφυγες που έτρεχαν να γλιτώσουν από τις ρωμαϊκές λεγεώνες, δίνοντας όρκο ιερό πάνω στη Μασάντα να συνεχίσουν τον πόλεμο στους Ρωμαίους με κάθε κόστος. Το φρούριο έγινε λοιπόν για τα επόμενα δυο χρόνια η βάση των επαναστατών και το αποκλειστικό ορμητήριό τους για τις επιδρομές και τον ανταρτοπόλεμο στον κατακτητή. Μόνο που το γεγονός παρέμενε εξόχως ενοχλητικό για τους Ρωμαίους, ένας τέτοιος θύλακας αντίστασης στα νέα τους εδάφη, κι έτσι ο κυβερνήτης της Ιουδαίας, Φλάβιος Σίλβα, πήρε την απόφαση να συντρίψει την επανάσταση πνίγοντάς τη στο αίμα. Θαμμένα και διατηρημένα μέσα στη σκόνη της ερήμου, ο κατακτητικός μηχανισμός των Ρωμαίων (βαλλίστρες, καταπέλτες και όναγροι) και τα προσωρινά στρατόπεδά τους επιβίωσαν ανά τους αιώνες και ήρθαν κάποια στιγμή στο αρχαιολογικό φως, παρέχοντας στην επιστήμη ό,τι χρειαζόταν για να ανασυγκροτήσει την περιβόητη πολιορκία και να επιβεβαιωθούν τα γραφόμενα του Ιώσηπου.Μόλις εμφανίστηκε το πρώτο ρήγμα στα τείχη της Μασάντα, οι αντάρτες κατάλαβαν πως σύντομα το οχυρό θα έπεφτε στα χέρια του κατακτητή. Κι έτσι αποφάσισαν να κάνουν κάτι σχετικά αδιανόητο. Σύμφωνα με τον Ιώσηπο («Ιουδαϊκός Πόλεμος», κεφάλαιο VII, 8.6), ο ηγέτης των επαναστατών, ο τιμημένος Ελεάζαρ, ανέβηκε στα πρώτα χαλάσματα της οχύρωσης και μίλησε στους καταδικασμένους υπερασπιστές του τη 15η Απριλίου του 74 μ.Χ., έπειτα από σχεδόν δυο χρόνια πολιορκίας. «Ας αφήσουμε τις γυναίκες μας να πεθάνουν πριν κακοποιηθούν και τα παιδιά μας προτού γνωρίσουν τη σκλαβιά. Και αφού τους έχουμε σφάξει, ας απονείμουμε αυτό το ένδοξο τέλος αμοιβαία μεταξύ μας και ας παραμείνουμε ελεύθεροι, ως ένα εξαιρετικό επιτάφιο μνημείο για μας. Πρώτα όμως ας καταστρέψουμε τα λεφτά μας και το φρούριο με φωτιά. Γιατί είμαι σίγουρος πως αυτό θα φέρει μεγάλη θλίψη τους Ρωμαίους, το γεγονός ότι δεν θα μπορούν να πλιατσικολογήσουν τα σώματά μας και να καρπωθούν τον πλούτο μας. Κι ας μη λυπηθούμε τίποτα παρά μόνο τα τρόφιμά μας. Γιατί αυτά θα λειτουργούν ως πιστοποίηση όταν πεθάνουμε πως δεν μας νίκησε η έλλειψη προμηθειών και η ανάγκη, αλλά πως πιστοί στις δεσμεύσεις μας προτιμήσαμε τον θάνατο παρά τη σκλαβιά». Η μαζική αυτοκτονία ακολουθήσε λίγο μετά, αν και δεν ήταν αυτοκτονία με τη στενή έννοια του όρου, καθώς πιθανότατα σκότωσε ο ένας τον άλλο, απονέμοντας «αυτό το ένδοξο τέλος αμοιβαία μεταξύ μας». Ο ιουδαϊσμός απαγόρευε την αυτοκτονία, κι έτσι δολοφόνησε ο ένας τον άλλον, αφήνοντας την αυτοκτονία μόνο για τον τελευταίο. Η πράξη απλώθηκε όμως πάνω σε όλη την ιστορία του Ισραήλ και χώρισε στα δυο ένα έθνος.Ήρωες για κάποιους, που επέλεξαν τον θάνατο από την ατίμωση και τη δουλεία, και απλοί εξτρεμιστές για κάποιους άλλους, που σκότωσαν τα γυναικόπαιδά τους για τα πιστεύω τους, η πολιορκία της Μασάντα και το άδοξο (ή ένδοξο) τέλος της θα έφτανε μέχρι και τη σημερινή εποχή, λειτουργώντας άλλοτε ενωτικά και άλλοτε διχαστικά για έναν λαό. Η UNESCO πάντως, που περιέλαβε τη Μασάντα στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2001, την κατέταξε στην πρώτη κατηγορία: «Τα τραγικά γεγονότα κατά τις τελευταίες ημέρες των εβραίων προσφύγων που είχαν καταλάβει το φρούριο και το παλάτι της Μασάντα», μας λέει, «το μετατρέπουν σε σύμβολο τόσο της εβραϊκής πολιτιστικής ταυτότητας όσο και, πιο οικουμενικά, της συνεχιζόμενης μάχης του ανθρώπου μεταξύ καταπίεσης και ελευθερίας». Όταν ο μπαρουτοκαπνισμένος στρατηγός που συνέδεσε τη ζωή του με τη γέννηση του κράτους του Ισραήλ, ο «πολύς» Μοσέ Νταγιάν, εγκαινίασε την πρακτική να ορκίζονται οι τεθωρακισμένες μονάδες της χώρας πάνω στα τιμημένα χώματα της Μασάντα, ο όρκος σκέφτηκαν όλοι πως θα έπρεπε να τελειώνει κάπως έτσι: «Η Μασάντα δεν θα πέσει ξανά»…

Λίγα ψήγματα Ιστορίας

Το φημισμένο προπύργιο της ερήμου της Ιουδαίας είναι ένα αρχαίο οχυρωματικό έργο του Ηρώδη του Μέγα χτισμένο πάνω σε βραχώδες υψίπεδο που επιβλέπει τη Νεκρά Θάλασσα. Στην ανατολική του πλευρά, ο απόκρημνος βράχος σκαρφαλώνει στα 450 μέτρα πάνω από τη Νεκρά Θάλασσα, ενώ στη δυτική υπερβαίνει κατά τουλάχιστον 100 μέτρα το γύρω περιβάλλον. Τα φυσικά περάσματα για την κορυφή παραμένουν κακοτράχαλα και δύσκολα στην ανάβασή τους, την ίδια ώρα που η θέα που προσφέρει είναι το λιγότερο μαγευτική. Για τη διπλή αυτή φύση του το επέλεξε εξάλλου ο Ηρώδης ο Μέγας, βασιλέας της Ιουδαίας από το 37 π.Χ.-4 μ.Χ., για να χτίσει το δεύτερο και ακόμα πολυτελέστερο παλάτι του, στον κλασικό αρχιτεκτονικό ρυθμό της πρώτης ρωμαϊκής περιόδου. Κρεμαστοί κήποι, περίτεχνος σχεδιασμός και σοφιστικέ μηχανική έκαναν τα ανάκτορα όσο πιο μεγαλόπρεπα έπαιρνε, μέσα στις ακραίες μάλιστα συνθήκες της ερήμου. Πέρα από την πολυτέλεια όμως και τα πανάκριβα υλικά, ιδιαίτερη έμφαση είχε δοθεί και στο υδραγωγείο, το οποίο μάζευε το λιγοστό βρόχινο νερό τροφοδοτώντας το όλο συγκρότημα χωρίς πρόβλημα. Έτσι θα ζούσαν εξάλλου για 2-3 χρόνια οι εβραίοι επαναστάτες, μερικές εκατοντάδες Ζηλωτές δηλαδή με τα γυναικόπαιδά τους. Στα χρόνια του Ηρώδη πάντως ο άνυδρος αυτός βράχος μετατράπηκε σε σωστή όαση για τις αισθήσεις, ένα πλούσιο βασιλικό καταφύγιο για τις απαραίτητες διακοπές. Μερικές δεκαετίες αργότερα, το ίδιο κάστρο με τα πελώρια φυσικά και τεχνητά τείχη του θα έπεφτε στα χέρια τόσο των Ιουδαίων όσο και των Ρωμαίων, με διαφορετικό κάθε φορά αντίκτυπο στην ιστορία του. Όταν έγινε λοιπόν η Ιουδαία άλλη μια ρωμαϊκή επαρχία, το αρχιτεκτονικό θαύμα της Μασάντα μετατράπηκε σε καταφύγιο των Ζηλωτών, μιας αντάρτικης ομάδας που έψαχνε να διώξει τους Ρωμαίους από τα εδάφη της. Κάποια στιγμή επαναστάτησαν, αν και το κίνημα πνίγηκε στο αίμα από τους Ρωμαίους σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια. Η μόνη που κρατούσε ακόμα ήταν η απόρθητη Μασάντα, όπου και θα γραφόταν ο τραγικός επίλογος του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ζηλωτών: η Πολιορκία της Μασάντα από τις ρωμαϊκές λεγεώνες κατά το τέλος του Α’ Ιουδαϊκού Πολέμου θα έληγε με τη μαζική αυτοκτονία των χιλίων περίπου Ζηλωτών και των οικογενειών τους.Ως σύμβολο των τελευταίων πατριωτών Ιουδαίων που προτίμησαν τον θάνατο από τη σκλαβιά, η Μασάντα συνεχίζει να κατέχει εμβληματική θέση στην εβραϊκή ιστορία, γι’ αυτό και η ανασκαφή της είχε τέτοιο αρχαιολογικό και συναισθηματικό αντίκτυπο. Τα πολιορκητικά έργα των Ρωμαίων που περιβάλλουν το οχυρό είναι εξάλλου τα καλύτερα σωζόμενα και τα πιο εκτεταμένα που έχουν εντοπιστεί ποτέ, όπως και τα ερείπια του παλατιού του Ηρώδη, ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα δείγματα αυτού του αρχιτεκτονικού ρυθμού. Η Μασάντα ήταν άλλωστε απομονωμένη μέσα στις δριμείες συνθήκες της ερήμου και μετά την εγκατάλειψη του βυζαντινού μοναστικού οικισμού κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ., η περιοχή παρέμεινε ακατοίκητη για περισσότερους από 13 αιώνες, μέχρι να ανακαλυφθεί εκ νέου μόλις το 1828. Ακόμα και σήμερα, η μόνη ανθρώπινη παρέμβαση στο άγριο και παρθένο τοπίο είναι αυτά τα καλώδια για το τελεφερίκ, ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση στον επισκέπτη. Τα κτίρια και οι οχυρώσεις είχαν μέχρι τότε καταρρεύσει και μόλις στη δεκαετία του 1960 θα έρχονταν τα πρώτα στα φως, ακολουθούμενα από μια γιγαντιαία προσπάθεια αναστήλωσης.

Το αμφιλεγόμενο περιστατικό της Μασάντα

Πριν ακόμα την πάρει μυρωδιά ο Ηρώδης και τη μετατρέψει σε ανάκτορα, η Μασάντα είχε χρησιμοποιηθεί ως ιουδαϊκό φρούριο ήδη από τον 2ο αιώνα π.Χ. Πρώτοι ένοικοι πρέπει να ήταν οι Μακκαβαίοι, το ασμοναϊκό βασίλειο των οποίων κυριαρχούσε στην περιοχή μέχρι την έλευση των Ρωμαίων και την οριστική του πτώση. Μετά περιήλθε όπως είπαμε στα χέρια του Ηρώδη και κατόπιν στους Ρωμαίους, όταν το θέλησαν οι Ζηλωτές ως αετοφωλιά για τη συνέχιση του αγώνα τους κατά του κατακτητή. Και το κατέλαβαν πράγματι αιφνιδιαστικά κατά το 66 μ.Χ., ενορχηστρώνοντας έναν ανταρτοπόλεμο που έφερνε τους παντοδύναμους Ρωμαίους σε δύσκολη θέση. Μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ και την καταστροφή του δεύτερου Ναού του Σολομώντος το 70 μ.Χ., η φρουρά της Μασάντα, το τελευταίο ψήγμα εβραϊκής κυριαρχίας στην Ιουδαία, αρνήθηκε να παραδοθεί. Εκεί κατέφευγαν τώρα όλοι οι κατατρεγμένοι μαχητές και εκεί χτυπούσε η καρδιά της αντίστασης στη ρωμαϊκή μπότα. Όταν ο Φλάβιος Σίλβα με την περιβόητη 10η Λεγεώνα του έφτασε στη Μασάντα για να την πολιορκήσει και να απαλλάξει τη ρωμαϊκή επικράτεια από το «εβραϊκό ζήτημα», δεν πίστευε στα μάτια του. Ακόμα και ο περίφημος πολιορκητικός μηχανισμός των Ρωμαίων αντιμετώπιζε πρόβλημα για ένα καλό διάστημα. Περισσότεροι από 15.000 Ρωμαίοι τα βρήκαν σκούρα όταν ήρθαν αντιμέτωποι με τους 1.000 περίπου υπερασπιστές (συμπεριλαμβανομένων των γυναικόπαιδων), που ήταν βέβαια στη σωστή πλευρά των οχυρώσεων. Η πρώτη της Μασάντα θα ερχόταν μόνο όταν οι Ρωμαίοι κατάφεραν να ανοίξουν ένα ρήγμα στο τείχος, καθώς κάθε άλλη απόπειρα είχε αναχαιτιστεί. Για να γίνει αυτό, οι τεράστιοι καταπέλτες των Ρωμαίων εκσφενδόνιζαν για μήνες και μήνες βράχους 25 κιλών πάνω στα πελώρια τείχη, ρίχνοντας τελικά ένα μικρό τμήμα τους. Δύο περίπου χρόνια πήρε στους Ρωμαίους να κάμψουν την εβραϊκή αντίσταση, αν και δεν θα έβρισκαν άντρα ζωντανό εντός της Μασάντα για να σφάξουν. Ο Ελεάζαρ και οι Σικάριοί του είχαν προτιμήσει τον θάνατο από τη δουλεία και αυτό ακριβώς θα αντίκριζαν οι Ρωμαίοι. Οι οποίοι πέταξαν τα 960 πτώματα (όπως μας λέει ο Ιώσηπος) από τα τείχη, βορά στα όρνεα, και μετέτρεψαν τη Μασάντα σε στρατόπεδο της 10ης Λεγεώνας.Ο κατακτητής το μόνο που βρήκε ήταν «μια φοβερή μοναξιά, φωτιές μέσα και σιωπή», αναγνωρίζοντας ωστόσο «την ευγένεια της αποφασιστικότητάς τους», όπως γράφει ο Ιώσηπος. Ο οποίος μας είπε πως μόλις δυο γυναίκες και πέντε παιδιά που είχαν κρυφτεί σε ένα πηγάδι έζησαν για να μοιραστούν την ιδιαίτερη ιστορία που έλαβε χώρα εντός του άνυδρου φρουρίου. Στον 5ο-6ο αιώνα λειτούργησε εκεί μια βυζαντινή μονή και η Μασάντα έπαιξε και πάλι έναν μικρό περιφερειακό ρόλο στις Σταυροφορίες, μακριά πια από τις παλιές της δόξες. Ακόμα και οι γείτονες Άραβες την απέφευγαν, αποκαλώντας το βουνό «Καταραμένο». Μερικές εκατοντάδες χρόνια αργότερα, τη δεκαετία του 1960 συγκεκριμένα, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως δυο αντρικούς σκελετούς αλλά και γυναικεία μαλλιά. Οι αρχαιολόγοι υπέθεσαν φυσικότατα ότι τα απομεινάρια ανήκαν σε οικογένεια Ζηλωτών. Το Ισραήλ αναγνώρισε επισήμως το φρούριο το 1969 ως τόπο μαρτυρίου, δίνοντας στους σκελετούς καθεστώς ήρωα. Πολύ αργότερα όμως, η εξέταση των ανθρώπινων απομειναριών από ομάδα ανθρωπολόγων υπέδειξε ότι οι σκελετοί δεν ανήκαν σε Ιουδαίους. Χρησιμοποιώντας προωθημένες τεχνικές σήμανσης αλλά και ένα απόσπασμα από τη Βίβλο, η πανεπιστημιακή ομάδα έλυσε το μυστήριο των σορών της Μασάντα. Σε εδάφιο του Δευτερονομίου (του πέμπτου βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης) αναφέρεται ότι οι μη εβραίες γυναίκες που πιάνονταν αιχμάλωτες στη μάχη έπρεπε να χάσουν τα μαλλιά τους ώστε να μην είναι ελκυστικές στους ιουδαίους πολέμαρχους. Η ανάλυση στα μαλλιά υπέδειξε ότι είχαν πράγματι κοπεί με τη βοήθεια αιχμηρού αντικειμένου, κάτι που έκανε την κάτοχό τους μη εβραία αιχμάλωτη του φρουρίου της Μασάντα. Και βέβαια η παρουσία των γυναικείων μαλλιών πλάι σε δυο αντρικούς σκελετούς μέσα σε ένα λουτρό του φρουρίου άλλαξε εντελώς την εξήγηση: οι σκελετοί δεν ανήκαν σε εβραίους Ζηλωτές, αλλά σε ρωμαίους στρατιώτες…

Και κάποιες αντιρρήσεις

Σήμερα η μαζική αυτοκτονία της Μασάντα αμφισβητείται από μερίδα ιστορικών, λέγοντάς μας πως είτε η εκδοχή απέκτησε υπερβολική διάσταση είτε ήταν ξεκάθαρα λανθασμένη. Η Μασάντα λειτούργησε εξάλλου ως σύμβολο πολιτικού διχασμού στα πρώτα χρόνια του κράτους του Ισραήλ: για τους αριστερούς δεν ήταν παρά σύμβολο της καταστροφικής προοπτικής του εθνικισμού και του υπερπατριωτισμού, ενώ για τους δεξιούς έξοχο δείγμα ανδρείας και ηρωισμού. Δεν αποκλείεται καθόλου, μας λένε οι αναθεωρητές ιστορικοί, οι Ζηλωτές να κατακρεουργήθηκαν από τους Ρωμαίους, συνήθης πρακτική σε όσους έκαναν τέτοια λυσσαλέα αντίσταση στην προέλασή τους στον κόσμο, και κάποιοι να προέβησαν σε μαζική αυτοκτονία για να γλιτώσουν τα αντίποινα και την ατίμωση. Ήταν πάντως περισσότερο πραγματιστική απόφαση παρά συμβολική, μας λέει το κίνημα των αναθεωρητών. Κανείς δεν αμφισβήτησε πάντως το γεγονός πως μια χούφτα γενναίοι πατριώτες μαχητές ύψωσαν το ανάστημά τους στον παντοδύναμο εισβολέα, ξέροντας από πριν το τέλος τους. Αν έπεσαν από το μαχαίρι του κατακτητή ή το δικό τους, λίγη σημασία έχει, παρά το γεγονός ότι η αρχαιολογική κοινότητα αυτό ακριβώς συζητά ήδη από το 1955 που εντοπίστηκαν τα πρώτα ερείπια και το 1963-1965 κυρίως, όταν έλαβε χώρα η ανασκαφή του ισραηλινού αρχαιολόγου Yigael Yadin, επικουρούμενη μάλιστα από χιλιάδες εθελοντές που κατέφτασαν από τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου (χάρη στην εκστρατεία του «Observer»).Γιατί να αμφισβητήσουμε τον Ιώσηπο, ρωτάνε όσοι επιστήμονες προσυπογράφουν την εκδοχή της μαζικής αυτοκτονίας, από τη στιγμή μάλιστα που η σκαπάνη επιβεβαίωσε αρκετές από τις ακριβείς περιγραφές του; Περιγραφές τόσο για τα κτίσματα και τους συνοδευτικούς χώρους όσο και για τις οχυρώσεις και τα στρατόπεδα των Ρωμαίων. Η ιστορία της Μασάντα και ό,τι έγινε εκεί μέσα έμελλε να έχει ευρύτερες συνέπειες από άλλο ένα μαρτυρικό κάστρο. Ήταν η απόφαση που πάρθηκε από τους υπερασπιστές της που παραμένει αμφιλεγόμενη, κρίνοντας αναγκαστικά και την τύχη του μνημείου. Από τη μια, η μαζική αυτοκτονία εγγράφεται στο πλαίσιο του ανηλεούς εχθρού που δεν θα σεβαστεί τίποτα από σένα, μην αφήνοντάς σου και πολλές επιλογές για το μέλλον σου και τη μοίρα των παιδιών σου. Σε αυτή τη λογική, οι Σικάριοι της Μασάντα ήταν ήρωες και ως τέτοιοι τιμώνται από το Ισραήλ. Από την άλλη, η απόφαση να δολοφονήσεις αθώα γυναικόπαιδα, τα δικά σου μάλιστα αθώα γυναικόπαιδα, γιατί αρνείσαι να συμβιβαστείς και να ζήσεις διαφορετικά σε μετατρέπει αναγκαστικά σε εξτρεμιστή. Και η κρίση οφείλει να είναι ολότελα διαφορετική. Η Μασάντα συνεχίζει να χωρίζει τους Ισραηλινούς, αποτελώντας πληγή του έθνους για κάποιους και τρανός ηρωισμός για κάποιους άλλους. «Είναι ένας τόπος αρχαίου μαρτυρίου που μετέτρεψε ο χρόνος σε ένα σύμβολο περηφάνειας ενός νέου έθνους», έγραψε χαρακτηριστικά ο Ronald Harker στο βιβλίο που εξέδωσε ο «Observer» για την αρχαιολογική ανασκαφή της Μασάντα το 1966. Γι’ αυτό και ορκίζονται εκεί οι νεοσύλλεκτοι φαντάροι του Ισραήλ βροντοφωνάζοντας «Η Μασάντα δεν θα πέσει ξανά»…

Περιήγηση στην Μασάντα

Πηγή εδώ

Η ιστορία του απόρθητου οχυρού της Μασάντα και η μαζική αυτοκτονία που αμφισβητείται

Η ιστορία του απόρθητου οχυρού της Μασάντα και η μαζική αυτοκτονία που αμφισβητείται

Η ιστορία του απόρθητου οχυρού της Μασάντα και η μαζική αυτοκτονία που αμφισβητείται

Rare HD German World War 2 Footage (In Colour)

«Κάλλος: Η Υπέρτατη Ομορφιά» – 300 εμβληματικές αρχαιότητες από όλο το κόσμο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

 

Οι πολλαπλές πτυχές της έννοιας του «Κάλλους» στην καθημερινή ζωή και τη φιλοσοφική σκέψη της αρχαίας Ελλάδας παρουσιάζονται στη μεγάλη, εμβληματική, αρχαιολογική έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με τίτλο «ΚΑΛΛΟΣ. Η Υπέρτατη Ομορφιά» που θα διαρκέσει από τις 29 Σεπτεμβρίου 2021 έως τις 16 Ιανουαρίου 2022. Η έκθεση, που δημιούργησε ο πρώην Διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Γενικός Διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης Καθηγητής Νικόλaος Χρ. Σταμπολίδης και επιμελούνται ο ίδιος και ο Επιμελητής Αρχαιοτήτων, Δρ Ιωάννης Δ. Φάππας,  πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, με τη γενναιόδωρη υποστήριξη της L’Oréal.

Τριακόσιες εμβληματικές αρχαιότητες από πενήντα δύο Mουσεία, Συλλογές και Εφορείες Αρχαιοτήτων σε όλη την ελληνική επικράτεια, την Ιταλία (Ιταλική χερσόνησο και Σικελία) και το Βατικανό, παρουσιάζονται στη συντριπτική πλειονότητά τους για πρώτη φορά εκτός των μουσείων προέλευσής τους και συναντώνται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, για να αποδώσουν ολοκληρωμένα το ιδεώδες του Κάλλους. Τα εκθέματα που επιλέχθηκαν χρονολογούνται κυρίως από τον 7ο έως και τον 1ο αι. π.Χ., δηλαδή από την Αρχαϊκή έως και την Ελληνιστική περίοδο και συμπληρώνονται  από ελάχιστα έργα των ρωμαϊκών χρόνων, σε περιπτώσεις όπου πρωτότυπα έργα των προηγούμενων περιόδων έχουν σωθεί μόνο σε αντίγραφα.

Το αρχαιοελληνικό κάλλος είναι ένα ιδεώδες που αναπτύχθηκε στην αρχαία ελληνική σκέψη, εκφράστηκε μέσα από τα ποιήματα των επικών (8ος αι. π.Χ.) και λυρικών (7ος – 6ος αι. π.Χ.) ποιητών αρχικά ως εξωτερική ομορφιά και αποκρυσταλλώθηκε σταδιακά μέσα από κείμενα φιλοσόφων από τον 6ο αι. π.Χ. και εξής, οι οποίοι αναφέρθηκαν σε αυτό ως συνδυασμό της φυσικής εμφάνισης και των αρετών της ψυχής. Σε αυτή τη διάσταση του κάλλους επικεντρώνεται και η έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, αναδεικνύοντας τη συμβολή της αρχαίας Ελλάδας στον καθορισμό της έννοιας της ομορφιάς έως και σήμερα.   

Στην παρούσα έκθεση το κάλλος αποτυπώνεται μέσα από έναν τεράστιο πλούτο και  ποικιλία αρχαιοτήτων όπως αγάλματα, αγγεία, όστρακα κάτοπτρα, κοσμήματα, αρωματοδόχα ληκύθια, χρηστικά είδη καλλωπισμού (κρέμες, χρώματα κτλ), πήλινα, λίθινα, μετάλλινα έργα και τερακότες διαφόρων περιόδων, κυρίως αρχαϊκά, κλασικά και ελληνιστικά, ειδώλια, εργαλεία κόμμωσης, όπως σιδερένια ψαλίδια, χτενάκια κ.ά.

Η  επιλογή της γεωγραφικής προέλευσης των αντικειμένων έγινε με βάση συγκεκριμένα κριτήρια: τα εκθέματα προέρχονται από ολόκληρη τη μητροπολιτική και νησιωτική Ελλάδα για να γίνει έτσι κατανοητή η συμμετοχή των περισσότερων πόλεων της ελληνικής αρχαιότητας και η διάχυση της έννοιας του Κάλλους σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κοινωνικά στρώματα. Η έκθεση φιλοξενεί επίσης αντίστοιχο αριθμό αρχαιοτήτων από τη Μεγάλη Ελλάδα για να μπορέσει ο επισκέπτης να κατανοήσει το φαινόμενο της διασποράς της έννοιας του Κάλλους και στις αποικίες της Δύσης.

Εν μέσω πανδημίας και ενώ όλα τα μουσεία ήταν κλειστά, οι δύο επιμελητές πραγματοποίησαν μία «μαραθώνια» επιστημονική έρευνα σε όλη την Ελλάδα, συλλέγοντας θησαυρούς από Εφορείες Αρχαιοτήτων και αρχαιολογικά Μουσεία όλης της Ελλάδας, από το Μουσείο Ακροπόλεως, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη, από το Μουσείο Θεσσαλονίκης έως το Μουσείο του Ηρακλείου καθώς και από τα περισσότερα περιφερειακά μουσεία της χώρας που αναφέρονται παρακάτω. Τα εκθέματα εντοπίστηκαν οχι μόνο στις προθήκες αλλά ορισμένα και στις αποθήκες των Μουσείων.

Επιπλέον, η έκθεση περιλαμβάνει αντικείμενα από το Μουσείο του Βατικανού, τα Αρχαιολογικά Μουσεία της Φλωρεντίας, της Νάπολης, της Ρώμης, της Μπολόνια, της Βενετίας, των Συρακουσών, της Κατάνια και το Εθνικό Αρχαιολογικό Πάρκο της Όστια. Από την αρχική επιλογή εξακοσίων εκθεμάτων προκρίθηκαν τελικά τριακόσια, καθώς η μουσειολογική μελέτη  απαιτούσε την επιλογή εκείνων που ενίσχυαν καλύτερα τις ενότητες, ώστε να γίνουν αυτές κατανοητές στο κοινό. 

Όπως αναφέρει η Σάντρα Μαρινοπούλου, Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης:

«Η ιδέα της έκθεσης ξεκίνησε κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης που είχαμε με τον Πρόεδρο του Ομίλου L’Oréal, Jean Paul Agon, το καλοκαίρι του 2019, σχετικά με το πώς συνέβαλαν οι αρχαίοι Έλληνες στην έννοια της ομορφιάς. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα για μία έκθεση με θέμα το «Κάλλος», η οποία θα αποτελούσε φυσική συνέχεια προηγούμενων αρχαιολογικών εκθέσεών μας που εστιάζουν στον Άνθρωπο, όπως ο Έρωτας, η Υγεία, ο Θάνατος. Ευχαριστώ τους δύο επιμελητές μας που όργωσαν κυριολεκτικά την Ελλάδα για την πληρέστερη τεκμηρίωση της έκθεσης.  Βλέποντας την τελική μορφή της ομολογώ ότι νιώθω μεγάλη ικανοποίηση καθώς πραγματικά αναδεικνύεται πόσο μεγάλη ήταν η συμβολή των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στην έννοια της ομορφιάς μέχρι και σήμερα. Συναισθηματικά, θα συμβούλευα κάθε επισκέπτη, φεύγοντας από την έκθεση, να έχει συνειδητοποιήσει την αξία της εσωτερικής ομορφιάς, ότι δηλαδή, εκτός από όμορφος στο σώμα, έχει αξία να είναι κανείς όμορφος στην ψυχή, καλός και αγαθός, όπως έλεγαν οι αρχαίοι.»

Όπως δήλωσε ο Jean-Paul Agon, Πρόεδρος του Ομίλου L’Oréal:  «Αφοσιωμένη στην ομορφιά για πάνω από έναν αιώνα, η L’Oréal προσπαθεί πάντα να διερευνήσει τις έννοιες της ομορφιάς σε διαφορετικούς πολιτισμούς.  Είναι η πρώτη φορά που η  L’Oréal υποστηρίζει μια έκθεση αποκλειστικά αφιερωμένη στην ομορφιά στην Αρχαία Ελλάδα, μία από τις πιο γοητευτικές εποχές στην ιστορία της ομορφιάς.To ιδανικό του Κάλλους συνδέει στενά την ομορφιά και την αισθητική με τις αξίες και τις αρετές. Είναι ένα τέλειο παράδειγμα της ιδέας της ομορφιάς μέσα και έξω, στο σώμα και την ψυχή, που μπορούμε να δούμε ακόμα και σήμερα. Το Κάλλος αποδεικνύει πως η ομορφιά μπορεί να είναι μια ισχυρή δύναμη για το καλό, που κινεί τον κόσμο. Είμαστε υπερήφανοι που υποστηρίζουμε αυτήν τη διορατική έκθεση, που είναι θεμελιώδης για τον πολιτισμό. Χρωστάμε ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ στην Πρόεδρο και Διευθύνουσα Σύμβουλο του Mουσείου, Σάντρα Μαρινοπούλου, η οποία είδε τις τεράστιες δυνατότητες μιας νέας προοπτικής στο σύμπαν της Αρχαίας Ελληνικής Ομορφιάς. Είμαστε επίσης ευγνώμονες για το όραμα και την τεχνογνωσία του Kαθηγητή Νικολάου Χρ. Σταμπολίδη και του Δρ Ιωάννη Δ. Φάππα, η έρευνα των οποίων στην ιδιαίτερα πρωτότυπη έννοια του Κάλλους, έδωσε ζωή σε αυτή την καταπληκτική εξερεύνηση. Το  “ΚΑΛΛΟΣ. Η Υπέρτατη Ομορφιά” σηματοδοτεί ένα ορόσημο στην ιστορία της ομορφιάς και είμαι πεπεισμένος ότι αυτή η έκθεση θα έχει απήχηση στις καρδιές των ανθρώπων.» 

Όπως αναφέρει ο Καθηγητής Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης, Επιμελητής της έκθεσης:

«Η Έκθεση για το «Κάλλος», για την υπέρτατη ομορφιά στην αρχαιοελληνική εκδοχή της, σε καλεί όχι μόνον να κοιτάξεις αλλά, κυρίως, να δεις την ομορφιά μέσα από έργα υψηλής αισθητικής που γέννησαν οι Αρχαίοι Έλληνες σε μια συγκεκριμένη περίοδο της ιστορίας τους. Όμως, όπως κι αν περιγράψει κανείς με λόγια, όπως κι αν ντύσει με λόγια ένα ή περισσότερα υπέροχα δημιουργήματα, αυτά θα παραμένουν γυμνά περιμένοντας τη χαρά των ματιών καθενός θεατή να τα ντύσει κάθε φορά με τα δικά του αισθήματα και νοήματα, παραδίδοντας την ψυχή του στην αισθητική εποπτεία. Ατενίζοντας την ομορφιά, ουσιαστικά ατενίζεις τον εαυτό σου, αυτόν που είσαι και αυτόν που θα ήθελες να είσαι εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά.»

ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Η  μουσειολογική προσαρμογή της έκθεσης στους χώρους του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την ανθρώπινη κλίμακα, το «μέτρο» που συνάδει με το πνεύμα του αρχαίου ελληνικού Κάλλους. Η έκθεση διαρθρώνεται σε 10 ενότητες, τις οποίες μπορεί ο επισκέπτης να περιδιαβεί με ποικίλους τρόπους, ανάλογα με την είσοδο που θα εισέλθει και τις επιλογές των διαδρομών του μέσα σε αυτήν. Συνιστάται η απόκτηση του μικρού οδηγού της Έκθεσης για μια ορθή περιήγηση. Κάθε ενότητα έχει σχεδιαστεί σύμφωνα με μία θεματική προσέγγιση, παρουσιάζοντας έργα από διαφορετικές περιόδους.

Αρχαϊκό και κλασικό κάλλος

Το «Κάλλος» ως έννοια που περιλαμβάνει φυσική ομορφιά και ψυχικές αρετές αρχίζει να αποκρυσταλλώνεται στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη κατά την Αρχαϊκή περίοδο (6ος αι. π.Χ.)  και κατόπιν κατά τους Κλασικούς (5ος – 4ος αι. π.Χ.) και Ελληνιστικούς χρόνους (3ος – 2ος αι. π.Χ.). Μέσα από μια σειρά έργων εξαιρετικής τέχνης, κυρίως γλυπτών, της Αρχαϊκής και Κλασικής περιόδου δίδεται η απόδοση της ανθρώπινης μορφής αλλά και του ήθους της. Ξεχωρίζει, ανάμεσα σε άλλα, η Κόρη της Ακροπόλεως που επονομάζεται «Χιώτισσα», καθώς και η προτομή γυναικείας μορφής από ταφικό μνημείο της Ρόδου. 

Θεϊκό κάλλος

Η ομορφιά προέρχεται πάντοτε από τους θεούς, οι οποίοι την κατέχουν στον απόλυτο βαθμό. Ακόμα και οι ομορφότεροι άνθρωποι θεωρούνται ίσης ομορφιάς με τους θεούς και ποτέ δεν είναι υπέρτεροι από αυτούς. Επίσης, κάθε θεός έχει το δικό του γνώρισμα στην ελληνική μυθολογία και αποδίδεται με αυτό και στα έργα της αρχαιότητας: ο Δίας τη μεγαλοπρέπεια, η Ήρα τη σοβαρότητα, η Αφροδίτη την ομορφιά του προσώπου και του σώματος, η Αθηνά τη σοβαρότητα και τη σοφία, ο Άρης τη ρώμη, ο Ποσειδών τη δύναμη της φύσης, ο Απόλλων την ομορφιά και την ηρεμία, η Άρτεμις την αυστηρότητα… Μια μοναδική σειρά έργων γλυπτικής περιλαμβάνεται στην ενότητα αυτή που περιλαμβάνει αγάλματα και ξεχωρίζουν εδώ κεφαλές αγαλμάτων του Διονύσου και του Απόλλωνος-Ηλίου από τη Θάσο και τη Ρόδο, αντίστοιχα.

Κάλλος θνητών

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική σκέψη, το κάλλος των ανθρώπων ενυπάρχει σε κάθε ηλικία, και χάρη σε αυτό πολλοί από τους θνητούς έγιναν αθάνατοι. Μυθικές, αλλά και υπαρκτές μορφές της αρχαιότητας, γνωστές για τη φυσική ομορφιά τους, όπως ο Άδωνις, η Ωραία Ελένη από τη μία και ο Μέγας Αλέξανδρος από την άλλη, μαζί με ανώνυμους θνητούς της καθημερινής ζωής, πλαισιώνουν την ενότητα αυτή.

«Καλοί και «καλές» στην αρχαιότητα

Ο έπαινος της φυσικής ομορφιάς νέων, ανδρών και γυναικών, της καθημερινής ζωής στην αρχαία Ελλάδα από τους ίδιους τους συγχρόνους τους αποδίδεται μέσα από επιγραφές χαραγμένες επάνω σε αγγεία ή γραμμένες με χρώμα επάνω σε λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη κλπ. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται μια μεγάλη συλλογή επιγραφών που επαινούν την ομορφιά νέων αθλητών και πολεμιστών, εταιρών και γυναικών του σπιτιού.

Αθλητικό κάλλος

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται έργα όπου πρωταγωνιστεί η σωματική και ψυχική δύναμη και ρώμη που καθιστά τον άνθρωπο ικανό στο να αντεπεξέρχεται στις κακουχίες και στις απαιτήσεις των αγωνισμάτων, σε συνδυασμό με την ευγενή άμιλλα και τα θαυμαστά επιτεύγματά του στον στίβο. Κεφαλές στεφανωμένων αθλητών μαζί με παραστάσεις γυμνασίου και αθλητικά σύνεργα για την καθαριότητα και την προσωπική υγιεινή των αθλητών, πλαισιώνουν την ενότητα αυτή, με εξέχον έκθεμα μια εξαιρετικής τέχνης αρχαϊκή βάση αγάλματος Κούρου με παραστάσεις σκηνών γυμνασίου. Στα εκθέματα της ενότητας περιλαμβάνεται και ένα σπάνιο χάλκινο αγαλμάτιο γυναίκας αθλήτριας από τη Δωδώνη. 

Ηρωικό κάλλος

Στην ενότητα αυτή προβάλλεται το πνεύμα της αυτοθυσίας για χάρη του κοινού καλού, οι πράξεις ηρωισμού στον πόλεμο και την ειρήνη, ενίοτε σε συνδυασμό και με τη φυσική ομορφιά. Οι ήρωες βρίσκονται ένα επίπεδο πάνω από τους κοινούς θνητούς και συχνά γίνονται ημίθεοι. Περίοπτη θέση κατέχει ο κατεξοχήν ήρωας της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ο Ηρακλής, και ακολουθούν άλλοι ονομαστοί ήρωες όπως ο Αχιλλέας και ο Μελέαγρος, αλλά και η Αταλάντη, η φημισμένη και πανέμορφη κυνηγός. Οι Αμαζόνες, οι γυναίκες πολεμίστριες, είναι και αυτές παρούσες, ενώ υπάρχουν αγαλμάτια και παραστάσεις οπλιτών.

Αρπαγές κάλλους και συνευρέσεις

Η έλξη από την ομορφιά των ωραίων ανθρώπων οδηγεί θεούς και ήρωες στο να τους καταδιώξουν και να τους αρπάξουν για να συνευρεθούν μαζί τους ή να τους έχουν για πάντα δικούς τους. Πλείστες είναι οι αναφορές των μύθων σε τέτοιου είδους περιπτώσεις: Δίας και Γανυμήδης, Θησέας και Αντιόπη κ.ά.

Καλλιστεία θεοτήτων

Ο Πάρις, πρίγκπας της Τροίας, καλείται να αποφασίσει ποια είναι η πιο όμορφη θεά και να της δώσει ένα μήλο ως βραβείο της νίκης της. Τον διαγωνισμό κερδίζει η Αφροδίτη, η θεά της ομορφιάς, που υπόσχεται στον Πάρι να του χαρίσει την πιο όμορφη θνητή, την Ελένη, βασίλισσα της Σπάρτης. Τρεις μοναδικού κάλλους προτομές των θεαινών που συμμετέχουν στον διαγωνισμό, δηλαδή της Ήρας, της Αθηνάς και της Αφροδίτης, κυριαρχούν στην ενότητα αυτή, φερμένες από το Εθνικό μας Μουσείο και από το Μουσείο της Μπολώνια.

Δαιμονικό κάλλος

Η ελληνική μυθολογία παρουσιάζει πολλά μιξογενή όντα, όπως η Σφίγγα, η Μέδουσα, η Σκύλλα, οι Σάτυροι, που στην αρχική τους απόδοση στην τέχνη παρουσιάζονται με άγρια και άσχημη όψη, ενώ με την πάροδο των χρόνων εξανθρωπίζονται και αποκτούν ομορφιά. Ανάμεσά τους οι εκπληκτικής ομορφιάς σφίγγα του Θέρμου, της Αμφίπολης, οι Σκύλλες της Όστια και της Ελεύθερνας.

Ωραίοι άωροι

«Ωραίοι» (<ώρα) είναι οι νέοι που βρίσκονται στην ώρα τους, στο αποκορύφωμα της νεότητάς τους, και «άωροι» αυτοί που η μοίρα τούς πήρε πριν φτάσουν στο σημείο αυτό της ζωής τους. Δύο επιτύμβιες στήλες, μια αρχαϊκή ενός νέου από το Ακραίφνιο της Βοιωτίας και μια κλασική μιας νέας από την Καλλικράτεια Χαλκιδικής, συνομιλούν σε μια μοναδική συνύπαρξη στον ίδιο χώρο.

Καλλωπισμός

Στην ενότητα αυτή, μέσα από μια μοναδική σειρά αντικειμένων καθημερινής χρήσης και ακολουθώντας την ομηρική περιγραφή για τον καλλωπισμό της Ήρας, παρουσιάζεται η διαδικασία του καλλωπισμού σε όλα της τα στάδια, από το λουτρό, τη χρήση αρωμάτων και αλοιφών, την περιποίηση προσώπου και σώματος, την κόμμωση, μέχρι τον στολισμό και την ένδυση. Ξεχωρίζουν τα αγγεία με σκηνές πώλησης αρωμάτων, καθώς και σπάνιο παλαίτυπο με κείμενο του Θεοφράστου για την παρασκευή και χρήση των αρωμάτων της αρχαιότητας.

Πηγή εδώ

«Η νίκη των χριστιανικών στόλων»

Μεγάλη έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο για τα 450 χρόνια από τη ναυμαχία της Ναυπάκτου

Δημ. Πελεκάσης, «Η ναυμαχία της Ναυπάκτου», Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή.

•  
•  

Τίτλος της: 

«Ναύπακτος 1571, 450 χρόνια από τη Μεγαλωτάτη Βιτώρια των Χριστιανών». Ανάμεσα στα εκθέματα παρουσιάζεται η συγκινητική εικόνα του Γεωργίου Κλόντζα με θέμα αυτή την τιτάνια σύγκρουση, αλλά και το εντυπωσιακό έργο του Ιωάννη Αλταμούρα «Ναυμαχία της Ναυπάκτου». Καθώς και αντικείμενα από το ναυάγιο της Ζακύνθου που παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Αλλά και μία επιστολή του Αλεσάντρο Φαρνέζε, δούκα της Πάρμας και κυβερνήτη γαλέρας, προς τον πατέρα του πριν επιστρέψει. «Galeazza farnese» γράφει στο κάτω μέρος της και εστάλη από την Κέρκυρα στις 17 Νοεμβρίου 1571!

Συνολικά 463 πλοία, 90.000 ναύτες, 59.990 στρατιώτες και 2.565 πυροβόλα όπλα συγκρούστηκαν τότε στο Ιόνιο σε μια ναυμαχία που καταγράφεται ως μία από τις μεγαλύτερες στην παγκόσμια Ιστορία και περιγράφεται σε χαλκογραφίες και πίνακες της εποχής που παρουσιάζονται στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του ΒΧΜ.
Η έκθεση –ένα εντυπωσιακό αφήγημα μέσα από 90 εκθέματα– είναι η μεγάλη φετινή διοργάνωση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου που εντάσσεται στο αφιερωματικό πρόγραμμά του «Από την Αλωση στην Παλιγγενεσία 1453-1821» για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.

«Η 7η Οκτωβρίου 1571 έμεινε στην Ιστορία ως η ημέρα νίκης των ηνωμένων χριστιανικών στόλων του Ιερού Συνασπισμού της Ευρώπης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο σύμπλεγμα των Εχινάδων έξω από τη Ναύπακτο, σε μία από τις μεγαλύτερες ναυμαχίες που σηματοδότησε την Ευρώπη, και μάλιστα τη Μεσόγειο, στο Ιόνιο Πέλαγος, όπου το 31 π.Χ. έλαβε χώρα η ναυμαχία του Ακτίου, και η ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827, η οποία καθόρισε την εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1832)», λέει στην «Κ» η διευθύντρια του μουσείου δρ Κατερίνα Δελλαπόρτα, που επί δύο χρόνια προετοίμαζε την έκθεση. «Η ναυμαχία αυτή είναι η πάλη του οθωμανικού επεκτατισμού προς τη Δύση. Εκεί ο Ιερός Συνασπισμός απέκρουσε την οθωμανική δύναμη και τη διείσδυσή της στην Ευρώπη». 

Ο Θερβάντες στη μάχη

Στον κόλπο της Ναυπάκτου πολέμησε και ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες, ο δημιουργός του «Δον Κιχώτη». Υπαξιωματικός της ιταλικής φρεγάτας «Μαρκέσα», έπασχε από ελονοσία γι’ αυτό ήταν κλεισμένος στο αμπάρι με υψηλό πυρετό. Ακούγοντας την αντάρα της μάχης –παρότι ο καπετάνιος τον απέτρεψε να βγει, άρρωστος καθώς ήταν– ο Θερβάντες επέμενε να πολεμήσει, υπηρετώντας «Θεό και Βασιλιά, εναντίον των απίστων».

Δύο φορές τραυματίστηκε κατά τη διάρκεια της μάχης στο στήθος, ενώ η τρίτη σφαίρα άφησε παράλυτο το αριστερό του χέρι. Αχρηστεύτηκε «προς δόξα του δεξιού», όπως έγραψε αργότερα. Σήμερα στη Ναύπακτο το άγαλμα με το υψωμένο χέρι του Ισπανού μυθιστοριογράφου θυμίζει τη συμμετοχή του σε αυτή την ιστορική νίκη των χριστιανών Ευρωπαίων εναντίον των Οθωμανών.

Η ναυμαχία στα ύδατα της Ναυπάκτου ή Λεπάντο (ονομασία που χρησιμοποιούν οι Δυτικοί ιστορικοί από το μεσαιωνικό όνομα της πόλης) είναι σταθμός για την ευρωπαϊκή Ιστορία, υπογραμμίζει η διευθύντρια του ΒΧΜ, «διότι για πρώτη φορά ενωμένες ευρωπαϊκές δυνάμεις αντιμετώπισαν και αναχαίτισαν τον οθωμανικό επεκτατισμό στη Δυτική Ευρώπη και ανέστρεψαν την αντίληψη και τον φόβο απέναντι στην υπεροχή του οθωμανικού στόλου στη Μεσόγειο». Η έκθεση (το μουσειογραφικό μέρος ανέλαβε ο Σταμάτης Ζάννος) δεν ακολουθεί τη συμβατική πορεία και προσέγγιση μιας αρχαιολογικής έκθεσης ή κάποιων έργων τέχνης. «Δύσκολα μπορεί να κλείσει κανείς σε περιορισμένα τετραγωνικά το μουσειολογικό ανάπτυγμα μιας ναυμαχίας. Είναι έκθεση με ιστορικά τεκμήρια, δύσκολη, με απύθμενο υλικό».
Εδώ, τα αντικείμενα και τα έργα τέχνης εικονογραφούν ένα ιστορικό αφήγημα που αναπτύσσεται σε κεφάλαια και θεματικές ενότητες, ώστε η ναυμαχία της Ναυπάκτου να γίνει κατανοητή στον απλό επισκέπτη με πλούσιο εποπτικό και επεξηγηματικό υλικό, που δάνεισαν στο μουσείο γνωστοί συλλέκτες όπως ο Θανάσης Μαρτίνος, το Ιδρυμα Κωστοπούλου, αλλά και φορείς όπως η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, η Εθνική Πινακοθήκη, το Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο, η Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, το Πολεμικό και Ναυτικό Μουσείο, η Καθολική Εκκλησία, το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Ζακύνθου κ.ά.

«Ο επισκέπτης εισάγεται στην Ιστορία της Μεσογείου του 16ου αιώνα, την εποχή του Φιλίππου Β΄ όπως την ανέδειξε ο Φερνάν Μπροντέλ, όταν οι νικηφόρες επιθέσεις του οθωμανικού στόλου προκαλούσαν δέος στα χριστιανικά κράτη της Ευρώπης. Μοιραία ιστορικά γεγονότα όπως η άλωση της ενετικής Κύπρου στους Οθωμανούς το 1570 οδήγησαν στον σχηματισμό της Ιεράς Συμμαχίας μεταξύ της Αγίας Εδρας, της Ισπανίας και της Βενετίας που κατέληξε στη νικηφόρο ναυμαχία του Λεπάντο, σημαντική όχι μόνο γιατί διέλυσε τον φόβο απέναντι στον ανίκητο μέχρι τότε τουρκικό στόλο και άλλαξε την αντίληψη της Ευρώπης απέναντι στους Οθωμανούς, αλλά και γιατί ήταν η τελευταία ναυμαχία με κωπήλατα πλοία, τις περίφημες γαλέρες», υπογραμμίζει η κ. Δελλαπόρτα.

Σε ξεχωριστή θέση της αίθουσας προβάλλεται συνοπτικά για πρώτη φορά η υποβρύχια ανασκαφή του ισπανικού ναυαγίου του 16ου αι. που εντοπίστηκε τη δεκαετία του ’90 στη Ζάκυνθο. Στις έρευνες που ακολούθησαν υπό τη διεύθυνση της Κατερίνας Δελλαπόρτα βρέθηκαν περίπου 200 νομίσματα του Φιλίππου Β΄, πολλές μπάλες κανονιού που επιβεβαιώνουν ότι ήταν πολεμικό πλοίο. Το μικρό βάθος στο οποίο εντοπίστηκε έξω από τον ύφαλο του λιμανιού επέτρεψε τη σύλησή του, παρ’ όλα αυτά σώζεται ο ξύλινος σκελετός του πλοίου σε σημαντικότατο βαθμό, επιτρέποντας τη μελέτη της μεταβατικής τεχνικής της ναυπηγικής του 15ου-16ου αι.

Η έκθεση αυτή είναι πολύπλευρη και όχι μονοδιάστατη, υποστηρίζει η διευθύντρια του ΒΧΜ, «διότι για τη “μεγαλωτάτη βιτώρια των χριστιανών” αποτυπώνεται και η σκοπιά των Οθωμανών, οι οποίοι δεν έδωσαν ιστοριογραφικά τουλάχιστον τη σημασία που είχε για τους Ευρωπαίους. Επιπλέον, η ναυμαχία αυτή ήταν σταθμός και για τη ναυτική ιστορία. Είναι η τελευταία μεγάλη ναυμαχία με γαλέρες. Στην πορεία έχουμε την εμφάνιση του ιστιοφόρου και γενικότερα την εξέλιξη της ναυπηγικής». 

Ακρόπρωρο γαλέρας «Ιουδήθ» του Σοπρακόμιτο Μάρκου Σιγούρου από τη Ζάκυνθο, Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.

 

Η Ιερά Συμμαχία 

Οι θεματικές ενότητες προβάλλουν το ιστορικό πλαίσιο της Ευρώπης κατά τον 16ο αι. και τα γεγονότα που οδήγησαν στην Ιερά Συμμαχία, τους πρωταγωνιστές της, την περιγραφή της σύγκρουσης στον θαλάσσιο χώρο των Εχινάδων, τη συμμετοχή των Ελλήνων. Αναφέρονται μεταξύ άλλων η σημασία της νίκης στην ευρωπαϊκή Ιστορία, ο αριθμός των πλοίων, των όπλων, η ζωή στο κατάστρωμα, καθώς και η επίδραση της ναυμαχίας στη ζωγραφική, στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στη μουσική, στις υποθαλάσσιες έρευνες στις Εχινάδες. ​​​​​​Eχει ενδιαφέρον ότι εξετάζεται και η σημερινή απήχηση στις τέχνες, στον κινηματογράφο, στα κόμικς, στον φιλοτελισμό, μέχρι και στη ραπ μουσική.

Μην ξαφνιαστείτε λοιπόν ακούγοντας το δυναμικό «La battaglia di Lepanto» στην έκθεση. «Η ναυμαχία της Ναυπάκτου με σημερινούς κινηματογραφικούς όρους θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μια ιστορική υπερπαραγωγή που δεν της λείπει τίποτα», λέει η διευθύντρια του ΒΧΜ και εξηγεί: «Εύθραυστες πολιτικές συμμαχίες και ανατροπές, σκηνές μάχης, εμβολισμοί πλοίων, κανονιοβολισμοί, συγκρούσεις σώμα με σώμα, πρωταγωνιστές που έμειναν στην Ιστορία για τη στρατηγική τακτική τους στη μάχη, για τον ηρωισμό τους αλλά και για τον τραυματισμό τους, όπως ο Μιγκέλ Θερβάντες. Στην έκθεση είναι όλοι παρόντες, συνομιλούν με τον επισκέπτη, τον μεταφέρουν στην ατμόσφαιρα της μάχης και σε μια ηρωική εποχή που δεν επαναλαμβάνεται, τουλάχιστον όχι με τους ίδιους όρους, αφού οι συνειρμοί με το σήμερα είναι αναπόφευκτοι».

Φεύγοντας ο επισκέπτης ίσως αναρωτηθεί μήπως είναι αχνά όλα αυτά στην ιστορική μνήμη. «Τότε πώς δικαιολογείται η μοναδική σειρά έργων που κυριάρχησε στην Μπιενάλε της Χιλιετίας 2000 στη Βενετία. Ή το τραγούδι “La battaglia di Lepanto” που ο Ιταλός ράπερ Murubutu έγραψε μόλις το 2014;» έχει τον τελευταίο λόγο η Κατερίνα Δελλαπόρτα.

Πηγή εδώ