Η ιστορία εκτυλίσσεται στη Σκιάθο και αφηγείται τη ζωή της Φραγκογιαννούς, μιας ηλικιωμένης γυναίκας που ζει μέσα στη φτώχεια και τη σκληρή καθημερινότητα. Βιώνοντας τη διαχρονική καταπίεση της γυναίκας ως κόρη, σύζυγος και μητέρα, οδηγείται σε μια τραγική συνειδητοποίηση: οι γυναίκες γεννιούνται μόνο για να υποφέρουν.
Με αυτήν τη στρεβλή αίσθηση καθήκοντος και "λύτρωσης", αρχίζει να δολοφονεί νεογέννητα κορίτσια με σκοπό να τα απαλλάξει από μια μελλοντική ζωή γεμάτη πόνο και υποδούλωση. Αυτή η "φιλανθρωπική" φρίκη μετατρέπει τη Φραγκογιαννού σε συμβολική τραγική φιγούρα, που αδυνατεί να ξεφύγει από τις κοινωνικές δομές και τις προσωπικές της ενοχές.
Ο Παπαδιαμάντης γράφει σε ένα ιδιαίτερο μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με λυρικό, σκοτεινό και εσωτερικό τόνο. Το ύφος του χαρακτηρίζεται από σύνθετες περιγραφές, στοχαστική αφήγηση και υπόγεια ειρωνεία.
Η "Φόνισσα" παραμένει επίκαιρη γιατί:
Θίγει κοινωνικά ζητήματα που ακόμη υπάρχουν: πατριαρχία, κακοποίηση, φτώχεια.
Δείχνει την ψυχολογία του εγκληματία χωρίς να την ωραιοποιεί.
Ανοίγει φιλοσοφικά ερωτήματα για την ηθική του θανάτου και τη φύση του καλού.
Η κριτική ανάγνωση της Φόνισσας φανερώνει το βαθύ υπαρξιακό και κοινωνιολογικό υπόστρωμα του έργου, όπου η νοσηρή θυσία, η ακραία ηθική διαστροφή και η γυναικεία καταδυνάστευση ενώνονται σε ένα τραγικό ψυχογράφημα. Εδώ είναι τρεις βασικές ερμηνευτικές εστίες που μπορούν να αξιοποιηθούν για την εμβάθυνση του έργου:
Ο δολοφόνος ως θύμα: Η Φραγκογιαννού είναι δημιούργημα κοινωνικής βίας.
Η "Φόνισσα" δεν είναι απλώς μια εγκληματίας, αλλά ένα σύμβολο της καταπιεσμένης γυναικείας υπόστασης. Η ίδια υπήρξε κάποτε παιδί, σύζυγος και μητέρα σε μια κοινωνία που εξουθενώνει τις γυναίκες και τις θεωρεί οικονομικό βάρος.
Η εμμονική της πεποίθηση ότι τα κορίτσια πρέπει να απαλλαγούν από τη μελλοντική τους δυστυχία φανερώνει πώς η βία αναπαράγεται μέσα από τα θύματα της κοινωνικής στέρησης.
Ηθικός σχετικισμός: Δικαίωμα στον φόνο ή καταδίκη του καλού με εσφαλμένο τρόπο;
Παρά την ειδεχθή φύση των εγκλημάτων της, η Φραγκογιαννού πιστεύει ειλικρινά ότι πράττει το καλό. Δεν δρα από μίσος ή εκδίκηση, αλλά από μια διεστραμμένη αίσθηση «απελευθέρωσης».
Αυτό εισάγει μια από τις πιο σημαντικές ηθικές ερωτήσεις: μπορεί το κίνητρο να εξαγνίσει την πράξη; Το έργο δεν δίνει σαφείς απαντήσεις, αλλά αφήνει τον αναγνώστη να ταλαντεύεται ανάμεσα στον οίκτο και την αποστροφή.
Η κατάρρευση του ορθολογισμού: Από το κοινωνικό στο ψυχοπαθολογικό
Στο δεύτερο ήμισυ της νουβέλας, η Φραγκογιαννού διαφεύγει από την πραγματικότητα. Το έργο αποκτά στοιχεία υπαρξιακής λογοτεχνίας ή ακόμη και προδρομικής ψυχαναλυτικής αφήγησης, καθώς η πρωταγωνίστρια μοιάζει να αποσυντίθεται ψυχικά.
Η έννοια της «κάθαρσης» μεταμορφώνεται σε πνιγμό — κυριολεκτικό και μεταφορικό. Ο πνιγμός είναι η αναπόφευκτη λύση σε μια ζωή που δεν προσφέρει καμία δυνατότητα σωτηρίας.
Η Φόνισσα δεν είναι ένα έργο που επιζητά από τον αναγνώστη να την αντιληφθεί ηθικά, αλλά να αισθανθεί την σύγκρουση ανάμεσα στην ψυχική φθορά, την κοινωνική καταδυνάστευση και την στρεβλή ανάγκη για σωτηρία. Ο Παπαδιαμάντης υφαίνει έναν λογοτεχνικό ύμνο, όπου το κακό δεν είναι πάντοτε αποτέλεσμα της μοχθηρίας, αλλά και της παράνοιας που προκαλεί η απελπισία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου