Ελένη Μπούμπουλη η κόρη της Λασκαρίνας!

 Η Ελένη Μπούμπουλη μεγάλωσε στα δύσκολα χρόνια της Επανάστασης που καθόρισε και τη ζωή της. Η μοίρα της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μοίρα της Ελλάδας και τις ιστορικές εξελίξεις της εποχής, μ’ ένα τρόπο δραματικό.

 Από τα Ορλωφικά, πολύ πριν γεννηθεί, μέχρι και την περίοδο του Όθωνα, τα γεγονότα εξυφαίνουν τις συνθήκες της δικής της ζωής και προδιαγράφουν την πορεία της.

 Η Ελένη δεν είναι ηρωίδα. Δεν πολεμάει στα στρατόπεδα με ορατούς εχθρούς. Δίνει μέσα της τη δική της μάχη για να κρατηθεί όρθια και να μη χάσει τον εαυτό της στη λαίλαπα των περιστάσεων. Είναι μια νέα γυναίκα που διψάει για ζωή κι εισπράττει θάνατο…

 

Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα είχε αποκτήσει από τους δύο γάμους της 7 παιδιά. Τρία με το Δημήτριο Γιάννουζα (Γιάννο, Γεώργιο και Μάρω) και τέσσερα με το Δημήτριο Μπούμπουλη (Σκεύω, Ελένη, Ιωάννη και Νικόλαο).

Η φιλία της με τον Κολοκοτρώνη με τον οποίο συναντήθηκε λίγες μέρες πριν την πτώση της Τριπολιτσάς, όταν έφτασε έφιππη στο ελληνικό στρατόπεδο, οδήγησε στη συγγένεια μεταξύ τους με το γάμο των παιδιών τους, του Πάνου και της Ελένης. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Ναυπλίου, έγινε ο αρραβώνας τους και δυο μέρες μετά την πτώση του Ναυπλίου στα χέρια των Ελλήνων έγινε ο γάμος τους.

 

Ελένη Μπούμπουλη, Benjamin Mary. Δημοσιεύεται στο «Ελληνικές προσωπογραφίες (1840-1844)», εκδόσεις Λούσυ Μπρατζιώτη, Αθήνα 1992, σελ.40.

 

«η κόρη της Λασκαρίνας», το παραπάνω σχέδιο της Ελένης Μπούμπουλη, του Βέλγου διπλωμάτη Benjamin Mary, «ζωντάνεψε» στο εξώφυλλο του βιβλίου η Ελένη Κουμπή, φορώντας γιλέκο από τη συλλογή του Λυκείου Ελληνίδων, ενώ το φόρεμα είναι από τη συλλογή της συγγραφέως, η οποία και το δημιούργησε.

 

Στην πομπή των νικητών που μπήκαν στο Ναύπλιο, η Μπουμπουλίνα έφιππη συνοδευόταν από την κόρη της Ελένη και το γαμπρό της Πάνο που είχε οριστεί από τον Υψηλάντη Φρούραρχος Ναυπλίου. Μετά την κατάληψη του Παλαμηδιού, 30 Νοεμβρίου 1822, η Κυβέρνηση παραχώρησε στη Μπουμπου­λίνα ένα από τα καλύτερα σπίτια του Ναυπλίου, όπου και εγκαταστάθηκε. Γυρνούσε στο Ναύπλιο και στον κάμπο έφιππη ως αμαζόνα ακολουθούμενη από πλήθος στρατιωτών κι επευφημείτο από τα πλήθη που την αποκαλούσαν «κυρά του Ναυπλίου».

Ο εμφύλιος που ακολούθησε ανέτρεψε τα πράγματα για τη Μπουμπουλίνα και την οικογένειά της που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το κάστρο στις 13 Ιουνίου 1824 μαζί με το γαμπρό της Πάνο και την Ελένη. Με το ξέσπασμα του δεύτερου εμφυλίου πολέμου ο Πάνος εγκαταλείπει την πολιορκία των Πατρών κι έρχεται στην Τριπολιτσά. Εκεί στο σπίτι των Κολοκοτρωναίων διαμένει κι η σύζυγός του η Ελένη. Από τους στενούς συνεργάτες του Πάνου ήταν ο Θεοδωράκης Γρίβας, οπλαρχηγός της Ακαρνανίας που την εποχή αυτή πολεμούσε στο πλευρό του Πάνου κι ήταν αποκλεισμένος από του Κυβερνητικούς στην Τρίπολη.

Το Νοέμβριο του 1824 σκοτώνεται ο Πάνος Κολοκοτρώνης σε ηλικία 24 ετών και η Ελένη μένει χήρα σε ηλικία 17 ετών. Η Ελένη δεν είχε αποκτήσει παιδιά από το γάμο της με τον Πάνο Κολοκοτρώνη. Μετά το θάνατο του Πάνου, ο Κολοκοτρώνης δεν ήθελε να αφήσει τη νύφη του να επιστρέφει στο σπίτι της μητέρας της στις Σπέτσες και να ξαναπαντρευτεί, αλλά ήθελε να την παντρέψει με όποιον αυτός έκρινε. Η Ελένη τότε άφησε το σπίτι των Κολοκοτρωναίων κι έφυγε στις Σπέτσες στη μητέρα της, χωρίς να πάρει μαζί της την προίκα της.

Ήδη κι ενώ ακόμα ζούσε ο Πάνος, οι φήμες στην Πελοπόννησο οργίαζαν για δεσμό της Ελένης με το Θεοδωράκη Γρίβα. Μόλις έξι μήνες μετά το θάνατο του Πάνου, το Μάιο του 1825, η 18χρονη Ελένη, με τη συγκατάθεση της μητέρας της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, παντρεύτηκε το Γρίβα, ο οποίος τότε ήταν 28 ετών…

 

Στον πρόλογο του βιβλίου γραφεί η συγγραφέας:

 

Η ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης περιλαμβάνει μορφές ηρωικές, που επέλεξαν το δρόμο του αγώνα και της θυσίας. Κοντά σ’ αυτές τις ηρωικές μορφές, υπάρχει ένα πλήθος απλών ανθρώπων, που χωρίς να το έχουν επιλέξει, βίωσαν τις συνέπειες κι αποτέλεσαν τις παράπλευρες απώλειες αυτού του πολέμου.

Η Λασκαρίνα είναι γνωστό ιστορικό πρόσωπο, είναι η Μπουμπουλίνα, «η μεγάλη κυρά», που διαβαίνει στεριές και θάλασ­σες για να κερδίσει αυτό που πρέπει στην πατρίδα της, η γυ­ναίκα που τρέχει μπροστά απ’ τα στερεότυπα της εποχής της, αναλαμβάνοντας ρόλο μπροστάρισσας στην Ελληνική Επανά­σταση.

Η Ελένη, είναι η κόρη της Λασκαρίνας, που μεγαλώνει στα με­τόπισθεν αυτής της Επανάστασης που καθορίζει τη ζωή της. Η δική της μοίρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μοίρα της Ελλάδας και τις ιστορικές εξελίξεις της εποχής, μ’ ένα τρόπο δραματικό. Από τα Ορλωφικά, πολύ πριν γεννηθεί, μέχρι και την περίοδο του Όθωνα, τα γεγονότα εξυφαίνουν τις συνθή­κες της δικής της ζωής και προδιαγράφουν την πορεία της.

Στα δεκαπέντε της είναι η γυναίκα του Πάνου Κολοκοτρώνη ίσως του πιο μορφωμένου άντρα της Ελληνικής Επανάστασης και ο πιο άξιου να κυβερνήσει την Ελλάδα – και η νύφη του Γέρου του Μοριά. Στα δεκαεπτά της είναι η χήρα του Πάνου Κολοκοτρώνη.

Ο δεύτερος γάμος της με το Θεοδωράκη Γρίβα, γίνεται αιτία, στον εμφύλιο που μαίνεται ακόμα, ν’ αλλάξει στρατόπεδο ο άντρας της και να συγκρουστεί με τον Κολοκοτρώνη, με αφορμή την προίκα της που δεν επέστρεφε. Η σύγκρουση αυτή, λίγο έλειψε ν’ αποβεί μοιραία ακόμα και για την εξέλιξη της Επανάστασης.

 

«η κόρη της Λασκαρίνας» | Καλομοίρα Αργυρίου – Κουμπή

 

Ζώντας πλάι στις τόσο σημαντικές αυτές προσωπικότητες που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις ιστορικές εξελίξεις της εποχής, έρχεται μπροστά στα γεγονότα που αφορούν όχι μόνο στις μάχες με τους Τούρκους, αλλά και στον εμφύλιο που ξεσπά ανάμεσα στους Έλληνες, που αλληλοεξοντώνονται για τη νομή της εξουσίας, ενώ ταυτόχρονα πολεμούν να ελευθερώσουν την πατρίδα και γίνεται θεατής σε μια από τις πιο δραματικές εξελίξεις, της οποίας θύμα υπήρξε ο άξιος γιος του Κολοκοτρώνη, ο άντρας της, ο Πάνος.

Δαγκεροτυπία του 19ου αιώνα που απεικονίζει τον Θεόδωρο Γρίβα. Ο Θ. Γρίβας με καταγωγή από τα Επτάνησα παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την χήρα του Πάνου Κολοκωτρόνη, Έλένη, κόρη της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας και του Δημητρίου Μπούμπουλη. Συλλογή Μουσείου Μπουμπουλίνας, Σπέτσες.

Κοντά στο Γρίβα, το δεύτερο άντρα της, που ελέγχει ως στρατηγός και φρούραρχος του Ναυπλίου την κατάσταση και τους στρατούς του Μοριά και της Ρούμελης, παρακολουθεί απ’ το Ναύπλιο, όπου κατοικεί με την οικογένειά της, τις μεγάλες αλλαγές που έρχονται με τη μετάβαση απ’ την εποχή της Τουρκοκρατίας στα χρόνια του Καποδίστρια, τη δολοφονία του, τον ερχομό του Όθωνα κι όλο το διάστημα της Αντιβασιλείας, μέχρι τη μεταφορά της Πρωτεύουσας στην Αθήνα.

Η ιστορική αφήγηση που παρεμβάλλεται είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την όλη πορεία της υπόθεσης του βιβλίου, που είναι η ζωή της Ελένης. Τα πραγματικά γεγονότα της ζωής της, είναι τόσο ενδιαφέροντα και δραματικά, που η μυθοπλασία στο έργο αυτό περιορίζεται στις μικρές λεπτομέρειες, ενώ το βασικό κορμό τον αποτελεί η πραγματική ιστορία, τόσο της ζωής της Ελένης, όσο και της Ελλάδας και μάλιστα με παράθεση γεγονότων που παραμένουν άγνωστα στους πολλούς κι αποτελούν είτε ένδοξες, είτε μελανές σελίδες της ιστορίας, όπως αυτές του εμφύλιου αλληλοσπαραγμού.

Η αφήγηση της καθημερινότητας των ηρώων του βιβλίου, περιέχει όχι μόνο το ιστορικό πλαίσιο, αλλά και πληροφορίες λαογραφικού ενδιαφέροντος, που αφορούν στα έθιμα, στις ενδυματολογικές συνήθειες, στις δοξασίες και στα τραγούδια των ανθρώπων, στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.

Οι ιστορικές πληροφορίες αντλήθηκαν από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές, από αρχεία των οικογενειών των Σπετσών και από την αφήγηση του αείμνηστου Φίλιππου Δεμερτζή-Μπούμπουλη, απογόνου της οικογένειας, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στην προβολή της ζωής και της δράσης της ηρωίδας Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας κι αισθανόταν πικρία από την παραχάραξη της ζωής της, ακόμα κι όταν γινόταν στο πλαίσιο της μυθοπλασίας χωρίς ιστορικές αξιώσεις.

Η Ελένη δεν είναι ηρωίδα. Είναι μια τραγική φυσιογνωμία που διψάει για ζωή και εισπράττει θάνατο.

Η ηρωίδα μητέρα της δεν καθορίζει μόνο τη μοίρα της και τη θέση της στην ασταθή ελληνική κοινωνία της εποχής, που αγωνίζεται να βρει το βηματισμό της, αλλά κυρίως καθορίζει την οπτική της μ’ ένα τρόπο που την προσδιορίζει ως «κόρη της Λασκαρίνας».

Με πληροφορίες από εδώ

ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΑΥΡΗΣ ΣΠΗΛΙΑΣ - ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ TOY ΟΔΥΣΣΕΑ

Το φαράγγι της Μαύρης Σπηλιάς βρίσκεται στο νομό Ευρυτανίας και απέχει περίπου 2 χλμ. από το χωριό Προυσό. Έχει πάρει το όνομά του από την περίφημη Μαύρη Σπηλιά, η οποία αποτελούσε καταφύγιο για τους κατοίκους της περιοχής κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας αλλά και κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, ενώ σώζεται μέχρι και σήμερα η λίθινη κατασκευή στην είσοδό της από την εποχή εκείνη. 

Η σπηλιά αυτή βρίσκεται καλά κρυμμένη μέσα στο φαράγγι και αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου σπηλαίου που το μεγαλύτερό του μέρος μένει ανεξερεύνητο λόγω των κατολισθήσεων που έχει υποστεί. Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι στην αρχαιότητα οι Ευρυτάνες είχαν ιδρύσει μαντείο στο σπήλαιο αυτό προς τιμήν του Οδυσσέα, τον οποίο λάτρευαν για την ρωμαλεότητά του και την ελπίδα που τους έδινε η πολυκύμαντη ζωή του ότι ο άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει σε πολλαπλές δοκιμασίες επιστρατεύοντας τις κατάλληλες δεξιότητες.

Ιστορικές αναφορές για την παρουσία του Οδυσσέα στο χώρο της Αιτωλίας έχουμε από τον Πλούταρχο και τον Απολλόδωρο, ενώ ο Αριστοτέλης στην "Ιθακήσιων Πολιτεία" αναφέρει "Ευρυτάνες έθνος είναι της Αιτωλίας, ονομασθέν υπό Ευρύτου, παρ' οις μαντείον Οδυσσέως. Το δ' αυτό και Νίκανδρος φησίν εν Αιτωλικοίς", όπου είναι και το μοναδικό ιστορικό στοιχείο που έχουμε για το μαντείο του Οδυσσέα.

Το αίσθημα πεζοπορώντας στο φαράγγι είναι μοναδικό…. μαγευτικό δάσος από πλατάνια και έλατα, ξύλινα γεφυράκια, τρεχούμενα νερά που σχηματίζουν καταρράκτες και βάθρες με κρυστάλλινα νερά, πλούσια φύση που οργιάζει σε ένα τοπίο βγαλμένο από παραμύθι… έχεις διαρκώς την αίσθηση ότι πίσω από τους κορμούς των δέντρων και τα πλούσια φυλλώματα κυκλοφορούν νεράιδες και ξωτικά…

 Δεν είναι τυχαίο που διατηρείται ο μύθος ότι νεράιδες εμφανίζονταν τα βράδια κοντά σε ποτάμια-πηγές και πλένονταν. Λένε ότι, όταν οι άνθρωποι των Ευρυτανικών χωριών άφηναν τα (συνήθως λευκά) άλογά τους στα χωράφια, την επόμενη μέρα έβρισκαν πλεγμένη τη χαίτη τους….

Με πληροφορίες από εδώ

Η Ιστορία της Μόνα Λίζα!

Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

 

Πώς εξαπλώνονται οι ασθένειες: Τρόποι που οι άνθρωποι προσπάθησαν να εξηγήσουν τις πανδημίες μέσω της ιστορίας.

 

Μερικοί έκαναν αποδιοπομπαίους τράγους τους θεούς ή τους εχθρούς τους. Άλλοι κατηγόρησαν τις πλανητικές ευθυγραμμίσεις. Για πολλούς, όμως, ήταν απλώς «κακός αέρας».

Kαθ ‘όλη τη διάρκεια των χιλιετιών, οι άνθρωποι έχουν καλλιεργήσει μερικές αρκετά παράλογες ιδέες για το πώς εξαπλώθηκαν μολυσματικές ασθένειες όπως η πανούκλα και η χολέρα. Μερικές από αυτές τις έννοιες – όπως η ιδέα ότι η αρχαία πανούκλα του Κυπριανού θα μπορούσε να πιαστεί απλώς κοιτάζοντας το πρόσωπο κάποιου που έχει πληγεί .

Ωστόσο, ακόμη και όταν τα κύματα ασθενειών ξεπλένονταν ξανά και ξανά στα κέντρα του πληθυσμού, χρειάστηκαν αιώνες για την επιστήμη για να κατανοήσει πλήρως τον αόρατο κόσμο των μικροβίων. Μέχρι να συμβεί αυτό, οι άνθρωποι υπό κατοχή, προσπάθησαν να εξηγήσουν το συντριπτικό ποσό θανάτου που είδαν με διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι χρησιμοποίησαν απλές παρατηρήσεις, ενώ άλλοι στράφηκαν σε ένθερμες πεποιθήσεις. Άλλοι είδαν τον κατακλυσμό μέσα από το φακό των μακροχρόνιων προκαταλήψεών τους, ενώ άλλοι επεξεργάστηκαν το μακελειό μέσω δεισιδαιμονιών και παράξενων θεωριών. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα :

Θυμωμένοι θεοί

Όταν οι μάζες ανθρώπων άρχισαν ανεξήγητα να πεθαίνουν, πολλές πρώιμες κουλτούρες έψαχναν πρώτα έναν εκδικητικό ή ανελέητο Θεό – ή θεούς. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, η οποία συχνά χρησίμευε ως αλληγορία για τα πραγματικά γεγονότα, ο Όμηρος έγραψε στην Ιλιάδα του θεού Απόλλωνα ότι έβρεξε πληγή στον ελληνικό στρατό με τα βέλη του κατά τον Τρωικό πόλεμο, σκοτώνοντας πρώτα ζώα και μετά στρατιώτες.

Τα βέλη του Απόλλωνα ήρθαν να συμβολίσουν ασθένειες και θάνατο. Αλλά μετά, εκτοξεύοντας διατρητικά κοντάρια στους ίδιους τους άντρες, τους έκοβε αγεληδόν – και οι πυρκαγιές έκαιγαν, Νύχτα και μέρα, χωρίς τέλος. Εννέα μέρες τα βέλη του θεού πέρασαν από το στρατό. —Η μετάφραση από την Ιλιάδα του Ομήρου, Robert Fagles

Από την πλευρά της, η Βίβλος αναφέρει πολλές αναφορές στην πληγή ως οργή της θεότητας:

«Διότι αυτή τη στιγμή θα στείλω όλες τις πληγές μου πάνω στην καρδιά σου, και στους υπηρέτες τους, και στους ανθρώπους αυτούς. για να ξέρεις ότι δεν υπάρχει κανένας σαν εμένα σε όλη τη γη.” (Έξοδος 9:14)

“… Η οργή του Κυρίου άναψε εναντίον του λαού και ο Κύριος πλήττει τους ανθρώπους με μια πολύ μεγάλη πληγή.» (Αριθμοί 11:33)

Αλίμονο σε εμάς! Ποιος θα μας ελευθερώσει από τα χέρια αυτών των ισχυρών Θεών; Αυτοί είναι οι θεοί που χτύπησαν τους Αιγυπτίους με όλες τις πληγές στην έρημο. “(1 Σαμουήλ 4: 8)

Αστρολογικές κινήσεις και… κακός αέρας

Καθ ‘όλη τη διάρκεια των αιώνων, η πανούκλα έφτασε μετά από καταστροφικά κύματα, με πολλές μορφές – από το βουβονικό (το οποίο επηρεάζει το λεμφικό σύστημα) έως το πνευμονικό (το οποίο προσβάλλει τους πνεύμονες) έως το σηπτικό (το οποίο διεισδύει στην κυκλοφορία του αίματος). Ίσως το πιο μολυσματικό περιστατικό ήρθε στα μέσα του 1300 με τον Μαύρο Θάνατο, ο οποίος έπεσε πάνω από 20 εκατομμύρια άτομα σε όλη την Ευρώπη. Ενώ πιστεύεται σε μεγάλο βαθμό ότι οι ψύλλοι που μεταφέρουν βακτήρια ήταν ο κύριος ένοχος, οι «ειδικοί» εκείνη την εποχή βρήκαν άλλες εξηγήσεις – ειδικά στην αστρολογία και σε γενικά διαμορφωμένες ιδέες για «επιβλαβείς ατμούς» ως έδαφος αναπαραγωγής.

Το 1348, για παράδειγμα, ο Βασιλιάς Φίλιππος VI της Γαλλίας ζήτησε από τα μεγαλύτερα ιατρικά μυαλά του Πανεπιστημίου του Παρισιού να του αναφέρουν τις αιτίες της πανώλης. Σε ένα λεπτομερές έγγραφο που υποβλήθηκε στο στέμμα, κατηγόρησαν «τη διαμόρφωση των ουρανών». Συγκεκριμένα, έγραψαν ότι, το 1345, «μια ώρα μετά το μεσημέρι στις 20 Μαρτίου, υπήρχε μια μεγάλη σύζευξη τριών πλανητών [Κρόνος, Άρης και Δίας] στον Υδροχόο». Προσθέτοντας σε αυτό, σημείωσαν, μια σεληνιακή έκλειψη συνέβη περίπου την ίδια ώρα.

Αναφέροντας αρχαίους φιλόσοφους, όπως τον Albertus Magnus και τον Αριστοτέλη, οι παρισινοί γιατροί συνέχισαν να συνδέουν τις κουκίδες μεταξύ των πλανητών και του λοιμού: “Μα τον Δία, όντας υγρό και θερμό, τραβάει ατμούς από την γη και τον Άρη γιατί είναι αρκετά ζεστό και ξηρό, στη συνέχεια αναφλέγει τους ατμούς και ως αποτέλεσμα υπήρξαν αστραπές, σπινθήρες, επιβλαβείς ατμοί και πυρκαγιές σε όλο τον αέρα. “

Οι χερσαίοι άνεμοι, συνέχιζαν, διέδωσαν ευρέως τους επιβλαβείς αγέρηδες, χτυπώντας «τη δύναμη ζωής» όποιου τους έβαζε στους πνεύμονές του: «Αυτός ο κατεστραμμένος αέρας, όταν εισπνέεται, διεισδύει αναγκαστικά στην καρδιά και καταστρέφει την ουσία του πνεύματος εκεί και σαπίζει την περιβάλλουσα υγρασία, και έτσι η θερμότητα που προκαλείται καταστρέφει τη δύναμη ζωής και αυτή είναι η άμεση αιτία της παρούσας επιδημίας».

Λίγους αιώνες αργότερα, σε αυτούς τους επιβλαβείς ατμούς δόθηκε μια άλλη ετικέτα: «miasma». Αν μύριζε άσχημα, λογικά οι άνθρωποι, πρέπει να φέρουν την ασθένεια. Αυτό εξηγεί γιατί, κατά τη διάρκεια της πανούκλας του 1665, ορισμένοι γιατροί φορούσαν μάσκες σε σχήμα ράμφους γεμάτες με γλυκειάς μυρωδιάς λουλούδια – για να προστατευθούν από μόλυνση.

Και δεν πειράζει που ο θεατρικός συγγραφέας και ποιητής William Shakespeare, όπως και άλλοι Λονδρέζοι των αρχών του 1600, πλένονταν σπάνια και ζούσαν ανάμεσα σε αρουραίους, βρωμιά, ψύλλους και υδρορροές. Και αυτός, πίστευε ότι η πανούκλα ήταν ένα ατμοσφαιρικό πράγμα. Και παίρνοντας ακόμη περισσότερο την ουράνια εξήγηση, έγραψε ότι η ελονοσία, μια ξεχωριστή επιδημία που προκαλείται από τα κουνούπια κατά μήκος του ποταμού Τάμεση, προκλήθηκε από τον ήλιο που βγάζει «ατμούς» του βάλτου.

«Όλες οι μολύνσεις που απορροφά ο ήλιος
Από έλη, φράχτες, διαμερίσματα, στην πτώση του Prosper και φτιάξτε τον
Λιγο-λίγο μια ασθένεια!»
—Το «Tempest» του Σαίξπηρ

Θεωρίες συνωμοσίας και απέλπιδες προσπάθειες

Οι πανδημίες έχουν γεννήσει εδώ και καιρό προκαταλήψεις και δυσπιστία, και τροφοδότησαν μακροχρόνιες προκαταλήψεις, καθώς οι τραυματισμένες κοινότητες φάνηκαν να κατηγορούν τους άλλους ως ακάθαρτους ή κακόβουλους διανομείς ασθενειών.

Σε όλη τη μεσαιωνική Ευρώπη, η πανούκλα έγινε δικαιολογία για τον αποδιοπομπαίο τράγο και τη σφαγή των Εβραίων. Μεσαιωνικοί χριστιανοί όχλοι επιτέθηκαν σε γκέτο με εβραίους σχεδόν σε κάθε κύμα της νόσου, ισχυριζόμενοι ότι οι Εβραίοι πολίτες δηλητηρίασαν πηγάδια και συνωμότησαν με δαίμονες για να διαδώσουν την ασθένεια. Σε ένα πογκρόμ, 2.000 Εβραίοι κάηκαν ζωντανοί στην πόλη του Στρασβούργου στις 14 Φεβρουαρίου 1349.

Εν τω μεταξύ, τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, η χολέρα που σάρωνε σε όλη την Ευρώπη έγινε το αντικείμενο άγριων ταξικών θεωριών συνωμοσίας, καθώς οι φτωχοί και οι περιθωριοποιημένοι άνθρωποι κατηγόρησαν την κυρίαρχη ελίτ ότι εργάζονταν αδίστακτα για να εξοντώσουν τις τάξεις τους εξαπλώνοντας την ασθένεια και δηλητηριάζοντας τους σκόπιμα. Από τη Ρωσία έως την Ιταλία στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακολούθησαν πολλές ταραχές, με μέλη της αστυνομίας, της κυβέρνησης και των ιατρικών ιδρυμάτων να δολοφονούνται και να καταστρέφονται τα νοσοκομεία και τα δημαρχεία.

Ελλείψει επιστημονικής βεβαιότητας, οι πανδημίες έχουν συχνά εμπνεύσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τις απαντήσεις με βάση ό, τι παρατηρούν αμέσως γύρω τους. Με τη ρωσική γρίπη του 1889, οι παράξενες θεωρίες εξελίχθηκαν γρήγορα σε ευρέως διαδεδομένες φήμες. Μία εφημερίδα, The New York Herald, εικάζει ότι η γρίπη μπορούσε να ταξιδέψει με καλώδια τηλεγράφου, αφού ένας μεγάλος αριθμός χειριστών τηλεγραφίας φάνηκε να προσβάλλεται από την ασθένεια. Άλλοι υπέθεσαν ότι η γρίπη μπορεί να έφτασε σε επιστολές από την Ευρώπη, καθώς οι αερομεταφορείς είχαν αρχίσει να αρρωσταίνουν. Στο Ντιτρόιτ, όταν οι ταμίες των τραπεζών άρχισαν να αρρωσταίνουν, κάποιοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κατάλαβαν από το χειρισμό χαρτονομισμάτων. Άλλοι φημολογούμενοι ένοχοι περιελάμβαναν σκόνη, γραμματόσημα και βιβλία βιβλιοθηκών.

Τελικά, η επιστήμη άρχισε να βλέπει το αόρατο και να εξηγεί γιατί οι άνθρωποι πέθαναν κατά χιλιάδες. Φυσικά, υπήρχαν κάποια προβλήματα που σχετίζονται με την πανούκλα που θα απαιτούσαν πάντα μεγαλύτερη ισχύ. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, πιστεύεται ότι το φτέρνισμα όχι μόνο διέδωσε τον Μαύρο Θάνατο, αλλά ήταν η αιτία ένα άτομο να εκδιώξει την ψυχή του. Και γι’ αυτό μετά το φτάρνισμα λέμε : “Ο Θεός να σε ευλογεί!”

Αντικλείδι antikleidi.com

Ύπνος και βιορυθμοί

 Χρόνος, βιορυθμοί και θεραπείες για ήπια αϋπνία.

Υπερπλασματικός πυρήνας και επίφυση

Πηγή: Joseph Mazu

Με την ηλικία έρχονται τα εμπόδια του ύπνου και του ύπνου.Ευτυχώς, έχουμε ένα ειδικό ρολόι συντονισμένο με ένα κεντρικό σύστημα για τη μέτρηση του χρόνου που προέρχεται από διαφορετικά ερεθίσματα και διαφορετικές εργασίες. Είναι ένας ενδογενής βηματοδότης που μπορεί να διαγράψει, να ανιχνεύσει, να ελέγξει τους παλμούς του ρυθμικού συστήματος του σώματος και να συγχρονίσει εσωτερικούς βιολογικούς ρυθμούς με εξωτερικά περιβαλλοντικά στοιχεία της ημέρας και των εποχιακών κύκλων.

Έτσι, υπάρχουν μερικές χρήσιμες θεραπείες για οριακά προβλήματα ύπνου, όπως ήπια αϋπνία. Θα τα φτάσουμε αργότερα. Είναι λιγότερο χρήσιμα σε άτομα με σοβαρότερες κλινικές διαταραχές ύπνου όπως σύνδρομο ανήσυχων ποδιών , ναρκοληψία, συμπεριφορά ύπνου REM ή άπνοια.

Τα κύτταρα μας λειτουργούν με ενεργοποίηση και απενεργοποίηση γονιδίων σε κύκλο εικοσιτεσσάρων ωρών. Οι γήινοι ρυθμοί επηρεάζουν τα βιολογικά μας ρολόγια για να διαμορφώσουν κάθε είδους φυσιολογικές δράσεις που αλλάζουν ανάλογα με τις ώρες της ημέρας, τις εποχές, ακόμη και τη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Αντιπροσωπεύουν τους κιρκαδικούς ρυθμούς, τους κύκλους που συνδέουν τις αισθήσεις και τη φυσιολογική συμπεριφορά στις προσαρμογές του κοινωνικο-φυσικού κόσμου. Λένε στο σώμα μας πότε να κοιμηθούμε, πότε να ξυπνήσουμε και πότε να φάμε. Ρυθμίζουν τις πολλές φυσιολογικές διαδικασίες μας.

Υπάρχει μια σχέση μεταξύ της αίσθησης του χρόνου και της αϋπνίας νύχτας.

Στη δεκαετία του 1980, οι νευροεπιστήμονες ενδιαφέρθηκαν για το βιολογικό ρολόι, το οποίο συνδέει τις χρονικές αισθήσεις και τη φυσιολογική συμπεριφορά σε προσαρμογές στον κοινωνικο-φυσικό κόσμο. Το πεδίο (χρονοβιολογία) εξερράγη αυτόν τον αιώνα όταν οι ψυχολόγοι και οι νευροεπιστήμονες άρχισαν να ασχολούνται με το ερώτημα γιατί τα βιολογικά μας ρολόγια είναι σφιχτά ευθυγραμμισμένα με τις ώρες της ημέρας αλλά αρκετά ευέλικτα για να αλλάξουν με επαναλαμβανόμενες προσαρμογές. Έχουμε εξωτερικά ρολόγια για να συντονίσουμε τις συναντήσεις μας, τις προθεσμίες και τις ώρες φαγητού και ύπνου. Η μαγεία είναι ότι έχουμε ένα εσωτερικό ρολόι που συνεχίζει να χτυπάει με την αίσθηση του τι πρέπει να συμβεί και τι πρέπει να προσαρμοστεί.

Η πρόσφατη έρευνα σχετικά με τα βιολογικά ρολόγια εισήγαγε νέους τρόπους για την κατανόηση των συνηθειών ύπνου, του jet lag, της αύξησης και της απώλειας βάρους, του στρες , των ρουτίνων άσκησης, ακόμη και της αθλητικής απόδοσης. Εξακολουθούμε να γνωρίζουμε σχετικά λίγα για το πώς λειτουργεί, αλλά η νευροεπιστήμη εξελίσσεται στο να δείχνει συνδέσεις μεταξύ προσωπικών συνηθειών και κιρκαδικού ρυθμού .

Οργανώνουμε τις μέρες μας σύμφωνα με τις συνήθειες και τα καθήκοντα που επικεντρώνονται στις συναντήσεις, τις προθεσμίες, την εργασία, τα εξωτερικά ρολόγια και τις ανάγκες του σώματος, όλα συγχρονισμένα με τους παγκόσμιους ρυθμούς. Ενώ οι ζωές μας φαίνεται να οργανώνονται λειτουργικά από αυτούς τους γήινους ρυθμούς, τα σώματά μας ακολουθούν στοιχειώδη γενετικές οδηγίες που ήταν μαζί μας από την αυγή του ανθρώπινου χρόνου. Ως αποτέλεσμα, εμείς οι άνθρωποι έχουμε ένα εσωτερικό ρολόι, τον υπερχασματικό πυρήνα (SCN). Βρίσκεται στον υποθάλαμο, σχεδόν ακριβώς, αλλά όχι αρκετά, όπου ο Descartes το δέκατο έβδομο αιώνα πίστευε ότι θα ήταν, δίπλα στην «κύρια έδρα της ψυχής». Όποιο κι αν είναι αυτό το ρολόι, η λειτουργία του είναι να ελέγχει και να ρυθμίζει το χρόνο του σώματος.

Το σύστημα χρονικής επεξεργασίας του σώματος συγκεντρώνει τις λειτουργίες του στον εγκεφαλικό φλοιό και στα βασικά γάγγλια. Συνδέεται με σχεδόν όλα τα όργανα και δισεκατομμύρια κύτταρα παντού στο σώμα. Το SCN τυχαίνει να βρίσκεται κοντά στον επίφυση, ένα εκκριτικό όργανο που παράγει μελατονίνη, μια ορμόνη που μειώνει χημικά τη θερμοκρασία του σώματος και προκαλεί υπνηλία. Αυτό το SCN είναι ο κύριος βηματοδότης που είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο των κιρκαδικών ρυθμών που είναι προσαρμοσμένοι στο ανοσοποιητικό σύστημα. Συγχρονίζει τους παλμούς των εσωτερικών βιολογικών ρυθμών με εξωτερικά περιβαλλοντικά στοιχεία της ημέρας και των εποχιακών κύκλων. Τη νύχτα, ο επίφυση εκκρίνει τη μελατονίνη στην κυκλοφορία του αίματος για να προκαλέσει τον ύπνο.

Υπάρχει χρόνος για τα πάντα.

Πολλοί οργανισμοί από τα απλούστερα μονοκύτταρα φύκια έως τον άνθρωπο έχουν 24ωρους ρυθμούς βασισμένους σε γενετικά βρόχους ανατροφοδότησης. Αυτοί οι βρόχοι λένε στον οργανισμό πότε είναι ώρα να κοιμηθεί, να ξυπνήσει, να αλλάξει η θερμοκρασία του σώματος και πότε να είναι σε εγρήγορση για τους κινδύνους. Το SCN μπορεί να ανιχνεύσει κάθε είδους λειτουργίες του σώματος που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον συγχρονισμό του εσωτερικού και του εξωτερικού χρόνου λαμβάνοντας πληροφορίες από τα μάτια, υποδεικνύοντας ότι το φως βρίσκεται στο περιβάλλον . Για παράδειγμα, η πείνα, η διατροφή, το άγχος , η υγεία και τα προγράμματα εργασίας μπορούν να αντισταθμίσουν το ρολόι.

Οι λειτουργίες του σώματος, βασισμένες σε αυτό το ρολόι, προσαρμόζονται από μια ολόκληρη ζωή πληροφοριών μετά από αισθήσεις, κοινωνικο-φυσικές συμπεριφορές και ρουτίνες. Το ρολόι σώματος δεν βαθμονομείται στη μήτρα. Κάνει προσαρμογές αμέσως μετά τη γέννηση όταν το παιδί μαθαίνει να κοιμάται σε στιγμές κατάλληλες για τους γονείς. Εκείνες οι στιγμές συμπίπτουν με τους καλύτερους χρόνους ύπνου για υγιή ανάπτυξη.    

COVID-somnia

Ειδικά σε αυτές τις πανδημικές στιγμές, όλοι χρειαζόμαστε επαρκή ποσότητα ύπνου για να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο προσβολής από το φαύλο Covid-19. Η κοινωνική απομόνωση , η επίγνωση του κινδύνου, οι ανησυχίες για τα αγαπημένα τους πρόσωπα και οι οικονομικές επιπτώσεις είναι οι επιδεινώνοντας ανησυχίες που ευθύνονται για τις διαταραχές του ύπνου.

Οι κλινικές ύπνου σε όλο τον κόσμο βλέπουν μεγάλες αυξήσεις στον αριθμό των περιπτώσεων διαταραχής του ύπνου και επίσης ότι «οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της σύσπασης του Covid-19 είναι ο φτωχότερος ύπνος και τα υψηλότερα επίπεδα της ημέρας κόπωσης». Αυτό το γνωρίζουμε επίσης από τα φαρμακεία που αναφέρουν την αύξηση του αριθμού των συνταγών για φάρμακα ύπνου που έχουν συμπληρωθεί από τον Μάρτιο του 2020. Αυτό το κύμα συνδέεται όχι μόνο με τις πανδημικές ανησυχίες αλλά και με τον ίδιο τον ιό. Οι επιπτώσεις της θα μπορούσαν να προκαλέσουν αϋπνία, καθώς τα αντισώματα θα μπορούσαν να βλάψουν μπερδεμένα το νευρικό σύστημα . Οι νευρολόγοι έχουν τώρα ένα όνομα για αυτό το είδος αϋπνίας, COVID-somnia .

Στον ύπνο, χτίζουμε και επιδιορθώνουμε τα κύτταρα, καθαρίζουμε τα φλεγμονώδη απόβλητα που συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια της δραστικής ημέρας. Χωρίς επαρκή ύπνο, μπορεί να αρχίσουμε να αισθανόμαστε κουρασμένοι και όμως να μην μπορούμε να κοιμηθούμε. Όταν ο χρόνος εξαντληθεί με τους συνηθισμένους ρυθμούς, η πίεση του ύπνου δημιουργεί πρόβλημα.  

Η επιστροφή στο φυσιολογικό επαναλαμβάνει τις ρουτίνες ύπνου βέλτιστης πρακτικής.

Τούτου λεχθέντος, μπορούμε επίσης να είμαστε σίγουροι ότι ο ύπνος βελτιστοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα και μειώνει άμεσα τους κινδύνους εμφάνισης οξέων περιπτώσεων Covid-19 και άλλων νόσων του κοροναϊού .  

Λόγω του Covid-19, οι ερευνητικές μελέτες των επιδράσεων της μελατονίνης στην αποδυνάμωση του ιού αποκτούν μεγάλη προσοχή . Σε πρόσφατες κλινικές μελέτες, τα δεδομένα φαίνεται να δείχνουν ότι τα άτομα που λαμβάνουν τακτικά μελατονίνη έχουν μικρότερο κίνδυνο να προσβληθούν από το Covid-19 και όσοι μολύνουν τον ιό έχουν πολύ μικρότερο κίνδυνο να πεθάνουν από αυτό.

Αλλά…, αλλά…, είναι η μελατονίνη που μειώνει τον κίνδυνο; Ή είναι απλώς ο ύπνος; Δεν είναι πάντα καλύτερο να αφήνουμε τις ορμόνες του σώματος να κάνουν τη δουλειά τους αντί να μας ζητάμε να προσθέτουμε εξωχρηματιστηριακές θεραπείες στα προβλήματα του μυαλού / του σώματος; Παράλειψη της μελατονίνης. Πηγαίνετε για το φυσικό.

Υπάρχουν βιορυθμοί και θεραπείες για τον ύπνο, τουλάχιστον για άτομα με οριακά προβλήματα ύπνου, όπως ήπια αϋπνία. Δεν θα επιλύσουν τα πιο σοβαρά κλινικά επίπεδα διαταραχών ύπνου όπως σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, ναρκοληψία, συμπεριφορά ύπνου REM ή άπνοια.

Circadian ρυθμός του ανθρώπινου βιολογικού ρολογιού για κάποιον που ξυπνά στις 6 π.μ.

Πηγή: Joseph Mazur

Εξήντα εκατομμύρια Αμερικανοί δυσκολεύονται να κοιμηθούν . Ορισμένες διαταραχές του ύπνου είναι απλώς διαταραχές που μπορούν να επιλυθούν. Άλλοι είναι πιο σοβαροί και περίπλοκοι. Οι ειδικοί της επιστήμης του ύπνου συμφωνούν ότι, ακόμη και για ήπιες διαταραχές του ύπνου, οι φαρμακευτικές θεραπείες είναι μόνο προσωρινές. Υπάρχουν πολλές καλά μελετημένες προσεγγίσεις για την επίλυση του προβλήματος. Το καλύτερο και ασφαλέστερο είναι να επαναφέρετε το σώμα σε συγχρονισμό με τον φυσικό κιρκαδικό ρυθμό του. Είναι πιθανό να γνωρίζετε μερικές τυπικές θεραπείες, όπως η τήρηση ρουτίνων και τακτικών προγραμμάτων, η άσκηση και η έκθεση σε λίγο φως του ήλιου κατά τη διάρκεια της ημέρας κ.λπ.

© 2020 Τζόζεφ Μάζουρ

βιβλιογραφικές αναφορές

Ralph, MR, Foster, RG, Davis, FC, & Menaker, M. (1990) «Ο μεταμοσχευμένος υπερχασματικός πυρήνας καθορίζει την κιρκαδική περίοδο». Science, 247 (4945), 975-978.

https://www.med.upenn.edu/cbti/assets/user-content/documents/Tang2007_SleepingwiththeEnemy-ClockMonitoringintheMaintenanceofInsomnia.pdf

https://www.nature.com/articles/s41539-019-0055-z