Αιγηίς: Ένας πολιτισμός που χάθηκε… άδοξα!

Αιγηίς: Ένας πολιτισμός που χάθηκε… άδοξα – Πιστεύω πως δεν υπάρχει κανείς, σήμερα, που να μην αποδέχεται ως γεγονός την ύπαρξη πολιτισμού και μάλιστα αρκετά ανεπτυγμένου, στον προϊστορικό χώρο του Αιγαίου. Την περιοχή που είναι γνωστή ως Αιγηίδα.

Συγκεκριμένα όταν άρχισε το τέλος της παγετώδους περιόδου οι πορθμοί που χωρίζουν την Ευρώπη από την Αφρική και την Ασία δεν υπήρχαν αλλά ήσαν στεριές. Όπως η Ιταλία η Σικελία και η Τυνησία ήταν επίσης ενωμένες. Εκεί λοιπόν που σήμερα βρίσκεται η Μεσόγειος ήταν τότε δύο χωριστές θάλασσες που χώριζαν την Μεσόγειο σε ανατολική και δυτική.

Το μεγαλύτερο μέρος που δεν καλυπτόταν από πάγους στην περιοχή της Ευρώπης ήταν η χώρα της Αιγηίδος. Άρχιζε από τα δυτικά των Ιονίων νησιών, που φυσικά δεν ήταν τότε νησιά, περιελάμβανε την ηπειρωτική Ελλάδα, το Αιγαίο που και αυτό δεν ήταν φυσικά θάλασσα, ακόμη, την Μικρά Ασία, την Κρήτη, την Κύπρο και έφθανε έως την Συρία. Την περιοχή αυτή που ονομαζόταν Αιγηίδα ή Αγαιίδα την διέσχιζε ο Αιγαίος ποταμός που ερχόταν από τον Εύξεινο και διέρρεε την μεγάλη πεδιάδα ( Ελλάδας – Μικράς Ασίας) σχημάτιζε μία λίμνη ανατολικά της Εύβοιας και χυνόταν στην ανατολική κλειστή θάλασσα νοτιοδυτικά και νοτιοανατολικά της Κρήτης. Στην ίδια θάλασσα χυνόταν και ο Νείλος αλλά και ο Αδριατικός ποταμός που εξέβαλε βορειοδυτικά της Κέρκυρας. Η χώρα της Αιγηίδος είχε ήπιο κλίμα, άφθονα νερά, μεγάλες και εύφορες πεδινές εκτάσεις.

Αυτή ήταν σε βασικές γραμμές η περιοχή της Αιγηίδος και φυσικά οι άνθρωποι που βρίσκονταν εκεί είναι λογικό πως κάτω από τόσο ευνοϊκές συνθήκες να είχαν την καλύτερη εξέλιξη που μπορεί να πιθανολογήσει ο οποιοσδήποτε ερευνητής. Το ίδιο και η περιοχή παρουσίασε την μεγαλύτερη και αξιολογότερη ανάπτυξη και έτσι έγινε η ουσιαστική κοιτίδα του ανθρώπινου πολιτισμού,μέχρι που ήρθε το λιώσιμο των πάγων με όλα τα δυσμενή έως και απόλυτα καταστροφικά αποτελέσματα για ολόκληρη δυστυχώς την χώρα της Αιγηίδος.

Ακόμη λοιπόν το ίδιο πιστεύω, ότι και μετά το λιώσιμο των πάγων και το πλημμύρισμα της περιοχής με τα νερά που εισέβαλαν από την ευρύτερη περιοχή των Ηρακλείων στηλών, σημερινό Γιβραλτάρ, η καταστροφή ήταν γενικευμένη.

Έτσι έχουμε ξαφνικά ένα φυσικό φαινόμενο (;), που επιφέρει τον πανικό και στην συνέχεια την καταστροφή του τότε κόσμου, κάτω μάλιστα από συνθήκες που δεν επέτρεπαν καμία αντίδραση, εφ’ όσον η χρονική διάρκεια των πλημμύρων ήταν τόσο μικρή που τίποτα δεν μπορούσε να γίνει προς την σωτηρία.

Ο άνθρωπος της περιοχής της Αιγηίδος βρίσκεται κατατρεγμένος από την ίδια την φύση και την μανία της και παραδίδεται σ’ αυτή χωρίς καμία απολύτως αντίδραση! Να συμπληρώσουμε πως τα ευρήματα του γνωστού καθηγητού κ. Άρη Πουλιανού, μάλιστα δε τα οστά του αρχανθρώπου στο σπήλαιο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής, έφεραν στο φως μέσα από τις έρευνες που έγιναν σ’ αυτά, συμπεράσματα που ανέδειξαν ότι οι τότε άνθρωποι όχι μόνο ήσαν στο επίπεδο του εχέφρονος άρα εξελιγμένου ανθρώπου αλλά βρίσκονταν σε αρκετά ικανοποιητικό , για να μην πω πάρα πολύ ικανοποιητικό και φανεί υπερβολή, εξελικτικό στάδιο. Και να σημειώσουμε πως γίνεται λόγος για τουλάχιστον 800- 900 χιλιάδες χρόνια π.Χ.

Αν σώθηκαν κάποιοι; Ναι, σίγουρα κάποιοι σώθηκαν… Οι άνθρωποι που κατοικούσαν σε πολύ ψηλές περιοχές, εκείνοι που στην ουσία όπως πάντα συμβαίνει έως και τις ημέρες μας, δεν είχαν την αμεσότητα του πολιτισμού στον βαθμό που λογικά είχαν οι κατοικούντες τις πεδινές περιοχές. Έτσι η Αιγηίδα με τις τρεις λίμνες της ξαφνικά μετατρέπεται σε μία λεκάνη που γεμίζει από άκρη σε άκρη με τα νερά του Ατλαντικού Ωκεανού, δημιουργώντας την Μεσόγειο θάλασσα και το Αιγαίο Πέλαγος.

Εδώ να σημειώσουμε πως υπάρχουν θεωρίες οι οποίες αναφέρονται στην μυθική Ατλαντίδα, την οποία καθόλου μυθική δεν μας παρουσιάζει ο Πλάτων στα βιβλία του Τίμαιος- Κριτίας, και η οποία θεωρία θέλει άμεσους «αυτουργούς» τους κατοικούντες την μεγάλη νήσο, με τον τεράστιο πολιτισμό, που βεβαίως άνθρωποι τον είχαν δημιουργήσει και φυσικά ανθρώπινα και τα χαρακτηριστικά του… Δηλαδή με λίγα λόγια οι ανθρώπινες αδυναμίες δεν άφησαν τα περιθώρια ούτε και σε εκείνο τον τεράστια προηγμένο πολιτισμό να έχει την θετική μορφή που θα μπορούσε να είχε, αλλά η αλαζονεία της εξουσίας του δυνατού έπαιξε και εδώ τον πρωταρχικό της ρόλο.

Η σύγκρουση με τους Έλληνες, τους Αθηναίους όπως λέει ο ιερέας της Σαίδος στον Σόλωνα ήταν εκείνη που ναι μεν ανέκρουσε την κατακτητική πορεία των Ατλάντιων αλλά είχε και τα ανάλογα αποτελέσματα… Γιατί όταν δύο υψηλοί πολιτισμοί συγκρούονται ένα είναι το σίγουρο αποτέλεσμα. Η καταστροφή!

Η χρήση των υπερόπλων από τους Ατλάντιους αλλά και τους Αθηναίους, οι οποίοι μην ξεχνάμε ότι ήταν και οι μεταδόσαντες τον πολιτισμό στην Ατλαντίδα την οποία και εποίκησαν καταστήσαντες αυτήν κάτι σαν την σημερινή Αμερική, η χρήση αυτή λοιπόν ήταν και το καθοριστικό σημείο για την επικείμενη καταστροφή. Και να σας πω κάτι; Λογικό μου φαίνεται να συνέβη κάτι παρόμοιο γιατί αλλιώς δεν μπορεί να εξηγηθεί όχι μόνο το αιφνίδιο της καταστροφής αλλά και η μικρή χρονική διάρκεια αυτής που δεν επέτρεψε καμία αντίδραση στους πληγέντες. Αλλά ακόμη και το μαζικό αυτής. Καθότι σχεδόν ολόκληρος ο τότε γνωστός κόσμος επλήγει ολοκληρωτικά!

Το λιώσιμο των πάγων και η διείσδυσή των υδάτων τους στην Αιγηίδα είχε ως αποτέλεσμα και άλλες μεταβολές πάνω στον πλανήτη. Κυρίως την δημιουργία του Ρεύματος του Κόλπου, ( Γκολφ Στρήμ), το οποίο μετέφερε θερμά ρεύματα και είχε μετέπειτα ως αποτέλεσμα την δημιουργία περιοχών σε κατοικημένες κάτι που πριν δεν υφίστατο αφού αποτελούσαν παγωμένες εκτάσεις.

Η καταστροφή όπως και να ήταν η πραγματικότητα είναι δεδομένη και η ερήμωση επίσης. Ποιοι έμειναν; Οι βοσκοί και αγράμματοι στα βουνά που σαν παραμύθι, κατά κάποιο τρόπο κράτησαν στο μυαλό έναν πολιτισμό που κάποτε υπήρξε. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι στην μνήμη των προγόνων μας υπήρξαν όχι μόνο ένας αλλά τρεις κατακλυσμοί! Του Ωγύγου του Δαρδάνου και του Δευκαλίωνα.

Βέβαια αυτός ο τελευταίος είναι από τους πλέον σημαντικούς καθότι οι καταστροφές άλλαξαν ριζικά μια πολύ μεγάλη περιοχή, όπως ήταν αυτή της Αιγηίδος και για τον λόγο αυτό έμεινε στην θύμηση ως το γεγονός που σημάδεψε την ιστορία ενός τόπου και ενός ολόκληρου πολιτισμού. Και όπως προαναφέραμε οι θύμησες αυτές δεν θα μπορούσαν από εκείνους που σώθηκαν να έχουν άλλη μορφή από εκείνη της προφορικής παράδοσης που άγγιζε τα όρια του μύθου.

Έναν μύθο που μέσα στα χρόνια που περνούσαν όλο και περισσότερο έπαιρνε την θέση του στο αποκλειστικό χώρο της λαϊκής μυθολογίας μόνο και μόνο για να το διηγούνται στα εγγόνια τους που έμελλε να έρθουν σε έναν κόσμο ο οποίος για ακόμη μία φορά θα έψαχνε να βρει και πάλι τον δρόμο προς τα …επάνω…

πηγή

Οι ερμαϊκές στήλες «Ἑρμαῖ» στην Αρχαία Ελλάδα

Οι Ερμές (αρχαία Ελληνικά Ἑρμαῖ) ήταν λίθινες, τετράπλευρες ορθογώνιες στήλες οι οποίες στην κορυφή έφεραν προτομή και καμιά φορά κορμό άνδρα. Τοποθετούνταν σε διάφορα σημεία της αρχαίας Ελλάδας ως οδοδείκτες ή αφιερώματα ή σύμβολα ορίων μιας ακίνητης περιουσίας. Υιοθετήθηκαν αργότερα και από τους Ρωμαίους, με αποτέλεσμα να εξαπλωθούν και στη δυτική Ευρώπη.

Σε αρχαιότερες εποχές οι Ερμές δεν είχαν αυτή την τετραγωνισμένη μορφή, που σύμφωνα με τον Παυσανία τους την έδωσαν οι Αθηναίοι, αλλά ήταν σωροί από πέτρες (ερμαίοι λόφοι) επάνω στους οποίους τοποθετείτο ένα σύμβολο. Επίσης οι Ερμές πιο παλιά ήταν τεράστιοι φαλλοί λαξευμένοι σε πέτρα ή από άλλα υλικά που στήνονταν όρθιοι σε διάφορα σημεία -ο Ερμής στα πολύ παλιά χρόνια συνδεόταν ιδιαίτερα με τον φαλλό.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι τα σύμβολα αυτά σε διάφορες μορφές οι Έλληνες τα κληρονόμησαν από τους Πελασγούς, ειδικά εκείνα που είχαν επάνω τους ως σύμβολα φαλλούς και αιδοία. Στη συνέχεια πάντως οι Ερμές πήραν κατά πάσα πιθανότητα την ονομασία τους από τον θεό Ερμή, που προτού θεωρηθεί προστάτης του εμπορίου και της επικοινωνίας συνδεόταν με τον Διόνυσο και την ερωτική ορμή ή τη δύναμη.

Οι Ερμές ήταν σύμβολα που οι Έλληνες θεωρούσαν ότι προστάτευαν την περιουσία τους, τους έφερναν καλή τύχη και απέτρεπαν σαν ξόρκια το κακό και τους εχθρούς τους. Συνάμα ήταν και σημεία λατρείας προς μια θεότητα -συνήθως τον Ερμή- γι' αυτό και συχνά απέδιδαν στο σύμβολο μικρές θυσίες, κατά κανόνα αφιερώνοντας σύκα και άλλα φρούτα. Οταν αργότερα οι Ερμές πήραν τη μορφή της τετραγωνισμένης στήλης διατήρησαν όλους αυτούς τους χαρακτήρες -της οριοθέτησης, της προστασίας και της λατρείας. Συχνά στα κατοπινά χρόνια δεν έφεραν κεφαλή Ερμού στην κορυφή, αλλά διαφορετικής θεότητας.

Μεταγενέστερα έφεραν και για τιμητικούς λόγους προτομές πολιτικών ή στρατηγών ρητόρων κ.α. Εντούτοις διατήρησαν την ονομασία Ερμές και απλώς όταν χρειαζόταν αποσαφήνιση χαρακτηρίζονταν ανάλογα με τη μορφή που έφεραν, όπως π.χ. "Ερμέρως" (η στήλη που έφερε στην κορυφή την θεότητα του Έρωτα), Ερμαθηνά (με την Αθηνά) ή και περιφραστικά "Ερμής Διονύσου" (η στήλη που έφερε στην κορυφή τη μορφή του Διόνυσου). Αργότερα δημιουργήθηκαν και Ερμές με παραπάνω από μία θεότητα, δικέφαλες ή και τρικέφαλες Ερμές, απ' όπου προέκυψαν και τα ουσιαστικά Ερμαφρόδιτος κ.α.

Στην Αττική πολλές Ερμές τοποθέτησε ο Πεισιστρατίδης Ίππαρχος σαν οδοδείκτες, για να μετρώνται με ακρίβεια οι αποστάσεις και να αναγράφονται οι διευθύνσεις, με χρήση δηλαδή ανάλογη των σημερινών οδικών πινακίδων. Επάνω σε αυτές είχε δώσει εντολή να αναγράφονται διάφορες προτροπές όπως "μη φίλον εξαπάτα", "στίχε δίκαια φρονών" κ.α.

Ευρύτατη ήταν η χρήση τους ως ενδεικτικών κάποιων ορίων και λέγονταν επιτέρμιοι Ερμαί: οι Τεγεάτες είχαν θέσει μια σειρά από Ερμές στα σύνορά τους με τους Αργείους, οι Μεγαλοπολίτες στα σύνορά τους με τους Μεσσηνίους κ.λπ. Ο περιηγητής και γεωγράφος Παυσανίας περιέγραφε μάλιστα τις περιοχές που επισκεπτόταν λέγοντας ότι απείχαν π.χ. 3 στάδια "μετά τους ερμάς" ή "ιούσιν από των ερμών" -δηλαδή από τις Ερμές στήλες- κάτι που δείχνει ότι οι Ερμές θεωρούνταν αυτονόητα σύνορα περιοχών, αποτελώντας ένα είδος δηλαδή συρματοπλέγματος από αγαλματίδια. Οι Ερμές αυτές έφεραν συχνά, αλλά όχι πάντα ούτε απαραιτήτως, γεννητικά όργανα στο ύψος που αυτά θα βρίσκονταν αν επρόκειτο για άγαλμα και όχι στήλη.

Πολλοί έβαζαν Ερμές και στην είσοδο του σπιτιού τους, ως δηλωτικό της κατοικίας τους αλλά και ως κάτι ανάλογο με το σημερινό εικονοστάσι, δηλαδή για προστασία και εξορκισμό του κακού.

Περίφημες ήταν και οι Ερμές της αθηναϊκής Αγοράς, όπου λειτουργούσαν ως ένα είδος τιμητικής προτομής και ήταν διατεταγμένες σε σειρά στη "Στοά των Ερμών", οι κεφαλές των οποίων αποκόπηκαν μαζί με πολλές άλλες από άγνωστα άτομα κατά τις παραμονές της Σικελικής εκστρατείας, οπότε οι υποψίες βάρυναν τον Αλκιβιάδη.

Εκτός από τις ενόδιους Ερμές, στήλες παρόμοιες τοποθετούνταν και σε τάφους ή στα μεγάλα γυμναστήρια, για να υποδηλώνουν το σημείο εκκίνησης ή την αφετηρία ενός αγώνα ή και σε άλλες περιστάσεις.

Στα ρωμαΪκά χρόνια και αργότερα στην Αναγέννηση οι Ερμές των δυτικοευρωπαίων προσέθεταν και το μπούστο ή και ολόκληρο το σώμα της θεότητας ή του ήρωα που αναπαριστούσαν και εξελίχθηκαν σε διακοσμητικά στοιχεία.

Μικρή τερακότα του Ερμή, ελληνιστικό έργο (Μουσείο Κωνστναντινουπόλεως)

Αρχαϊκή στήλη Ερμού

Αττική λέκυθος 475–450 π.Χ..

Ερμαϊκή στήλη ηλικιωμένου άνδρα, ίσως φιλοσόφου, Αφγανιστάν, 2ος αιώνας π.Χ..

Ερμαϊκή στήλη με κεφαλή του Ηρακλή (Αρχαιολογικό μουσείο Μεσσήνης) - Herm with head of Herakles. Dedicated by Philiades, son of Neon. Ancient Messini,Greece

Διάφοροι τύποι Ερμών

Πηγή