Πως δημιουργήθηκε η λατρεία της Παναγιάς της Τήνου ως λαϊκός τόπος προσκυνήματος; Ποια η σχέση των Καθολικών του νησιού, που επιθυμούσαν να δημιουργήσουν κάτι παρόμοιο για τους Καθολικούς. Ποια ήταν η απάντηση των Ορθοδόξων; Ποια η κατάληξη του αντιτορπιλικού Έλλη; Τήνος (Χώρα, Ν37ο32΄32.37΄΄ Ε25ο10΄46.03΄΄ )
γράφει ο Γιώργος Δαμιανός
Η Τήνος είναι η ενσάρκωση του Ωραίου και του Ιερού. Ο καθρέπτης του αληθινού ελληνικού πολιτισμού. Κ.Παπούλιας
Ιστορικά στοιχεία Είναι δώρο από το Θεό να επισκεφτείτε την Τήνο. Και αυτό γιατί, πολύ πριν την ανακάλυψη της θαυματουργής εικόνας της Παναγιάς (1823), η φύση το προίκισε με τα ομορφότερα ακρογιάλια του πλανήτη. Συγχρόνως, αγαπήθηκε από τους κατοίκους του και το στόλισαν με όλο το μεράκι της ανθρώπινης δύναμης και δημιουργίας. Το νησί απέχει 82νμ από τον Πειραιά και 60νμ από τη Ραφήνα. Βρίσκεται νότια της Άνδρου (από την οποία απέχει μόλις μισό ναυτικό μίλι) και έχει έκταση 194 τ. χλμ. και μόνιμο πληθυσμό, περίπου, 8500 κατοίκους (και πάνω από 750 εκκλησίες, δηλαδή, μία εκκλησία ανά δώδεκα κατοίκους, περίπου). Το συνολικό μήκος της ακτογραμμής της υπολογίζεται σε 114 χλμ. και ο περίπλους των παραλίων της απαιτεί πλου 37 ν.μ. Στο νότιο μέρος χωρίζεται από τη Μύκονο με το «Στενό του Τσικνιά», που παλαιότερα τρόμαζε ιδιαίτερα τους ναυτικούς των ιστιοφόρων. Το όνομα της Τήνου είναι, πιθανώς, προελληνικό και, ίσως, συσχετίσθηκε με τον πρώτο οικιστή, τον Τήνο, ή με το φοινικικό ΤΑΝΝΟΤΗ ή ΤΑΝΝΟΘ (tannoth) που σημαίνει όφις (: φίδι). Γι αυτό και στην αρχαιότητα ονομαζόταν και Οφιούσα (: το νησί με τα πολλά φίδια) τα οποία σύμφωνα με το μύθο εξολόθρευσε ο Ποσειδών, ο οποίος ήταν και ο Προστάτης του νησιού. Κατ΄ άλλους η Τήνος ήταν η μόνιμη κατοικία του Θεού των Ανέμων, του Αιόλου (έτσι οι αρχαίοι εξηγούσαν τους δυνατούς ανέμους που επικρατούσαν στην περιοχή). Ονομάσθηκε, επίσης, και Υδρουσσα, λόγω των πολλών πηγών.
Σύμφωνα με μία άλλη ερμηνεία το Υδρούσα προκύπτει από τον αναγραμματισμό της λέξης Δρυούσα(: δρυς, βελανιδιά). Στην αρχαιότητα η Τήνος παρήγαγε εκλεκτά σκόρδα, γι αυτό ο Αριστοφάνης την αποκαλεί σατιρικά ως «Σκορδοφόρο» Η Τήνος είναι η πατρίδα του μεγαλύτερου Έλληνα γλύπτη, του Γιαννούλη Χαλεπά (στον Πύργο, υπάρχει το σπίτι του και λειτουργεί ως μουσείο με ορισμένα έργα του), αλλά και σημαντικότατων ζωγράφων, όπως του Λύτρα και του Γύζη. Τα νησάκια γύρω από την Τηνο 1. Οι Κάλογεροι (Ν 37ο40΄07΄΄71 Ε 24ο58΄ 07΄΄39). Πρόκειται για μία μικρή συστάδα τριών νησιών στο στενό Ανδρου-Τηνου.
Τη συστάδα αποτελούν : 1.α. Το Νησί ή Μεγάλο νησί ή Κοντινό. Βρίσκεται, μόλις 150 μέτρα από την ακτή και απ΄εδώ εξάγονται οι περίφημες μαύρες πλάκες, που χρησιμοποιούνται για τις στέγες των σπιτιών. 1. β. Δύσβατο (Ν 37ο 40΄΄ 35΄32 Ε 24ο 58΄΄01΄΄61). Πάνω στη βραχονησίδα Δύσβατο λειτουργεί φάρος που κτίσθηκε το 1903.Το ύψος του πύργου του είναι 9 μέτρα και το εστιακό του ύψος είναι 31 μέτρα. 1. γ. Η τρίτη και μικρότερη βραχονησίδα βρίσκεται λίγα μέτρα βόρεια του Δυσβατου 2. Η νησίδα Πλανήτης ή Πλανούδη (Ν 37ο39΄΄55΄41 Ε 25ο03΄΄89΄61) βρίσκεται κοντά στο βορειοδυτικό άκρο της Τήνου και αποτελεί την προέκταση της φυσικής λιμενολεκάνης του όρμου Πανόρμου. Ο Πλανήτης χωρίζεται από την ακτή της Τήνου με ένα πολύ στενό πέρασμα, το βάθος του οποίου δεν ξεπερνά το ένα μέτρο. Έχει έκταση περίπου 125 στρέμματα. Πάνω στο νησάκι ορθώνεται ο παλιός εγκαταλελειμμένος φάρος, που φώτισε για πρώτη φορά το 1886. Σήμερα, λίγο δίπλα, λειτουργεί νέος, αυτόματος φάρος. 3. Κούκος: βρίσκεται έξω από τον όρμο Βαθέως (πολύ μικρή βραχονησίδα). 4.Αποκοφτός (Ν 37ο36΄΄41΄66 Ε 25ο01΄΄38΄36): στη δυτική πλευρά του όρμου των Ιστερνίων. 5. Βλαντοί (Ν 37ο31΄28΄΄82 Ε 25ο12΄41΄΄14): πρόκειται για δύο μικρούς βράχους, μόλις που ξεχωρίζουν από τη θάλασσα. Βρίσκονται στα τριακόσια μέτρα από την παραλία του Αγίου Σωστη. 6. Δρακονήσι ή Σοφράνο (Ν37ο38΄34΄΄97 Ε 25ο 08΄14΄΄74): Βόρεια του όρμου της Κολυμπήθρας βρίσκεται το Δρακονήσι. Στη δυτική πλευρά υπάρχουν δύο μικρές θαλάσσιες σπηλιές. Στη βραχονησίδα φύεται ο κρίταμος, ένα εξαιρετικό μπαχαρικό, που οι ντόπιοι χρησιμοποιούν για τις σαλάτες και τα φαγητά τους Πρασονήσια ή Γκιώνης: Είναι δύο βράχοι στα Ανατολικά του Δρακονησίου, που θυμιζουν εξωτικό τοπίο.
Όσοι διαθέτουν φουσκωτά μπορούν να μπουν μέσα σε μια μικρή σπηλιά και να νοιώσουν μοναδικές στιγμές γαλήνης. Η Παναγιά της Τήνου Προκαλεί το σεβασμό ο ευσεβής άνθρωπος, που αναζητά το Θείο και είναι πρόθυμος να διανύσει, ακόμα και, χιλιάδες χιλιόμετρα για να έχει αυτή τη, μεταφυσική, επαφή. Δεν υπάρχει θρησκεία που να μην έχει καθιερώσει την έννοια του προσκυνήματος: οι Αιγύπτιοι στο ναό της Μέμφιδος, οι αρχαίοι Έλληνες στην Επίδαυρο, οι Μεξικανοί στο ναό Quetzal, οι κάτοικοι του Περού στο Κούζκο, ο ποταμός Γάγγης για τους Ινδουιστές, η Μέκκα, οι Άγιοι Τόποι και πολλά άλλα. Όμως, ο αγαθός προσκυνητής έχει μεγάλη διαφορά από το θρησκευτικό τουρίστα (τι απαίσια φράση!!) Η λογική του «τρία κομποσκοίνια ένα τάλιρο» δεν έχει καμία σχέση με την ανάγκη του πιστού να βρει δύναμη και κουράγιο για να υπομείνει την «άδικη» τιμωρία της ζωής του (όπως πιστεύει ο ίδιος). Αυτή η εμπορικό-τουριστική λογική, δυστυχώς, ισχύει στους περισσότερους τόπους προσκυνήματος που συνδέονται με την εμφάνιση της Παναγιάς: η Παναγία της Λούρδης στη Γαλλία, Φάτιμα στην Πορτογαλία, η Γουαδελούπη στο Μεξικό, η Παρθένος στο Montserrat της Ισπανίας (12ος αιώνας), της Μαύρης Παρθένου στην Czestochowa στην Πολωνία (14ος αιώνας). Ποιον να πρωτακούσει και που να πρωτοτρέξει και αυτή η Παναγία!! Ή, μήπως, νομίζετε ότι δεν τους ακούει αυτούς, τους «αιρετικούς», τους Καθολικούς Χριστιανούς; Ρωτήστε τον πιστό που πηγαίνει γονυπετής στην Παναγία της Γουαδελούπης στο Μεξικό ή που στοιβάζεται στα “άσπρα τρένα” για την Παναγία της Λούρδης, ή ανεβαίνει γονυπετής τη Scala Santa της Ρώμης (σύμφωνα με μία μεσαιωνική παράδοση οι Καθολικοί θεωρούν ότι πρόκειται για την ίδια σκάλα που ανέβηκε ο Ιησούς, όταν δικάστηκε από τον Πόντιο Πιλάτο. Μεταφέρθηκε στη Ρώμη το 326 από τη Flavia Giulia Elena,τη μετέπειτα Αγία Ελένη, μητέρα του Κωνσταντίνου, του μετέπειτα Μεγάλου Κωνσταντίνου). Ο Ναός της Παναγίας της Τήνου χτίστηκε εκεί που βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς, ύστερα από όραμα της μοναχής (και αργότερα Αγίας) Πελαγίας στις 30- 1- 1823 και θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Ο ναός έχει κτιστεί πάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικής εκκλησίας, που ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη. Στην ίδια θέση βρισκόταν και ο αρχαίος ναός του Διονύσου. Πάντως, η Μεγαλόχαρη φαίνεται ότι έχει ιδιαίτερη σχέση με το νησί και αυτό γιατί οι Καθολικοί του νησιού (30% των κατοίκων) λάτρευαν, και λατρεύουν μέχρι σήμερα, μία, ακόμα, θαυματουργή εικόνα της, που ξεθάφτηκε στην Τηνο, την Παναγία του Βρυσιού. Μέχρι και ο Σεβ. Άγγελος Roncalli, ο μετέπειτα Πάπας Ιωάννης 23ος είχε επισκεφτεί (το 1937) το Βρυσί, ενώ οι καθολικοί πιστοί ονειρεύονταν να καταστήσουν το νησί ως τη «νέα Λούρδη». Το νησί άλλωστε είναι ένας ιδανικός σταθμός στη μετακίνηση των Καθολικών πρός τους Αγίους Τόπους.
Αμέσως κινητοποιείται άμεσα η ορθόδοξη κοινότητα που δεν είδε με καλό μάτι τις προθέσεις των Καθολικών. Η φήμη της θαυματουργής Παναγίας της Τήνου δεν ήταν τόσο μεγάλη στην προΜεταξική Ελλάδα. Οι Ορθόδοξοι του νησιού ζητούν τη βοήθεια της συζύγου του Ιωάννη Μεταξά, (κατάγεται από το νησί) για να προβληθεί στο πανελλήνιο η θαυματουργή Παναγία της Τήνου και να γίνει σημαντικό προσκύνημα για τους Ορθοδόξους. Έτσι, η υπερβολική λαϊκή απήχηση της Παναγίας των Ορθοδόξων, με την στήριξη της συζύγου του Δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά και όλου του κρατικού μηχανισμού, έκαναν το νησί βασικό τόπο προσκυνήματος των ορθοδόξων και ανάγκασαν τους Καθολικούς να αλλάξουν τα σχέδια τους . Λίγα χρόνια αργότερα ο τορπιλισμός της “Έλλης”, κατά τον εορτασμό της Παναγίας, θα συνδέσει ακόμα περισσότερο την Παναγία της Τήνου με το Λαϊκό υποσυνείδητο και τη φανερή ή συγκαλυμμένη υπενθύμιση ότι η Παναγία, θυμωμένη για την ύβρη των Ιταλών, βοηθά τα παλλικάρια μας στην Αλβανία Η Κατάληξη του αντιτορπιλικού Έλλη Η Έλλη (ΒΠΚ Κ/Δ ΕΛΛΗ) ήταν εύδρομον (κατά την ορολογία του μεσοπολέμου) ή ελαφρύ καταδρομικό, κατά την μετέπειτα ορολογία. Είχε ναυπηγηθεί το 1912 στις ΗΠΑ για λογαριασμό της Κινεζικής Κυβέρνησης με το όνομα FEI HUNG, όμως η παραγγελία ακυρώθηκε λόγω της κινεζικής λαϊκής επανάστασης. Αγοράστηκε από το Ελληνικό Ναυτικό το 1914 και πήρε μέρος στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και τη Μικρασιατική εκστρατεία. Βυθίστηκε σε ειρηνική περίοδο, από το Ιταλικό υποβρύχιο Delfino (με κυβερνήτη τον Giuseppe Aicardi), ενώ ήταν αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Τήνου και συμμετείχε στον εορτασμό της Παναγίας (15 Αυγούστου 1940). Τα θύματα του τορπιλισμού ήταν εννέα νεκροί και 29 τραυματίες (αν και στην αρχή έκαναν λόγο για ένα νεκρό, τον κελευστή Παπανικολάου). Η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή, αλλά και τόσο κοντά στην ακτή (άλλωστε μία τορπίλη κατέληξε στο λιμενοβραχίονα), ώστε μία γυναίκα, που βρισκόταν στην παραλία, πέθανε από συγκοπή. Κείνοι που έπραξαν το κακό τους πήρε μαύρο σύγνεφο (κατά τον Ελύτη) και φαίνεται ότι κάπως έτσι έγινε. Στις 23 Μαρτίου 1943, και ενώ το υποβρύχιο Delfino βρισκόταν έξω από τον Τάραντα, στη Ν. Ιταλία, βυθίστηκε και πήρε μαζί του τα 28 μέλη του πληρώματος, που είχαν συμμετάσχει στον τορπιλισμό της Έλλης, εκτός από τον κυβερνήτη Aicardi, ο οποίος, αμέσως μετά τον τορπιλισμό της Έλλης, είχε παραδώσει στον Mario Violante. Μετά τον πόλεμο η Ιταλική Κυβέρνηση αναγκάστηκε να αποζημιώσει το πολεμικό ναυτικό μας. Οι Ιταλοί, το 1950, έδωσαν το καταδρομικό Eugenio di Savoia (το οποίο μετονομάσαμε σε ΕΛΛΗ), ως μέρος των ιταλικών επανορθώσεων. Το Eugenio di Savoia κατασκευάστηκε μεταξύ 1932-35, στα ναυπηγεία Ansaldo της Γένοβας. Από τον Ιούνιο του 1951, έγινε η έδρα του Αρχηγού του Στόλου. Το θράσος των Ιταλών συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, αφού (ανεπίσημα) σε διάφορους ηλεκτρονικούς τόπους διαμαρτύρονται (άκουσον, άκουσον) ότι τους αδικήσαμε!!
Μας δώσανε, λένε, ένα καινούριο, μεγάλο καταδρομικό προς αντικατάσταση ενός σαράβαλου (εννοούν την Έλλη), που μας βύθισαν. Αφήνουν και ειρωνικά σχόλια για το γεγονός ότι το πλοίο που μας «χάρισαν» ήταν η ναυαρχίδα μας για πολλά χρόνια (το παίζουν, δηλαδή, και ευεργέτες των «φτωχών» και «κακόμοιρων» Ελλήνων!!) Και εκτός από το θράσος των Ιταλών, ας δούμε και το δικό μας θράσος. Κάθε χρόνο τιμάμε τον τορπιλισμό με ένα στεφάνι στα νερά, που βυθίστηκε η Έλλη. Όμως, στο βυθό (47 μέτρα από την επιφάνεια) δε θα βρειτε παρά ελάχιστες λαμαρίνες από το ηρωικό καταδρομικό, την Έλλη. Να τι απέμεινε από το χιλιοσυζητημένο σύμβολο της Νεότερης Ιστορίας μας!! Και αυτό γιατί, στη δεκαετία του 1950, κάποιος ιδιώτης, με την ανοχή των τοπικών και άλλων Αρχών, μίσθωσε καμιά δεκαριά σκαφανδοφόρους δύτες, που επί δύο χρόνια δούλευαν συστηματικά για το κόψιμο του σκάφους και την ανέλκυση των τμημάτων του, τα οποία στη συνέχεια πουλήθηκαν για σκραπ. Η Ελλάδα της αρπαχτής σε όλο της το μεγαλείο!!!
Και για να μην έχετε την ψευδαίσθηση ότι οι σύγχρονοι είναι αδιάφοροι για τα ιστορικά σύμβολα διαβάστε τη μαρτυρία του δύτη Αλ. Παπαδόπουλου (στα «ντοκουμέντα» του ΣΚΑΙ), ο οποίος πρωτοσυναντησε, μετά από πενήντα χρόνια, τις σκουριασμένες λαμαρίνες της Ελλης στο βυθό της Τήνου: «…όταν οι δύτες συνειδητοποιούν τι βρίσκουν, βγάζουν τα επιστόμια από τις μπουκάλες τους, κάνουν τον σταυρό τους και φιλούν τα σκουριασμένα σίδερα, σαν να ήταν εικονίσματα».
24grammata.com
