Le Boucicaut: Ένας Μεσαιωνικός Γάλλος Στρατάρχης στο Βυζάντιο

 Η ιστορία του Ζαν Β΄ Λε Μεντρ, γνωστού ως Le Boucicaut (1366-1421), είναι μια συναρπαστική ιστορία μεσαιωνικού ιππότη, στρατιωτικού ηγέτη και διπλωμάτη του οποίου η ζωή τον οδήγησε από τα πεδία των μαχών της Γαλλίας στην αυλή της Κωνσταντινούπολης, στην τελευταία περίοδο ακμής του Βυζαντινού Αυτοκρατορία.

Ποιος ήταν ο Le Boucicaut;

Ο Boucicaut ήταν ένα από τα πιο διάσημα ονόματα της Γαλλίας στα τέλη του 14ου - αρχές του 15ου αιώνα. Ήταν:

Ιππότης και Στρατάρχης της Γαλλίας: Ένας από τους υψηλότερους στρατιωτικούς τίτλους.

Παλαδίνος του Βασιλιά: Εξαιρετικός πολεμιστής, διάσημος για τη γενναιότητά του στις μάχες (π.χ., στη Μάχη της Νικόπολης, 1396).

Ιδρυτής του Τάγματος του "Πράσινης Ασπίδος": Ένα διακριτικό τάγματος αφοσιωμένο στην υπεράσπιση γυναικών και στην εφαρμογή των ιπποτικών αρχών.

Ο θάνατος του πατέρα του, επίσης στρατάρχη, και η επιθυμία του για δόξα και σταυροφορικό ζήλο τον ώθησαν σε περιπέτειες σε όλη την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.

Το Βυζάντιο στις αρχές του 15ου αιώνα

Για να κατανοήσουμε τη σημασία της παρουσίας του Boucicaut, πρέπει να θυμόμαστε την κατάσταση του Βυζαντινού Κράτους εκείνη την εποχή:

Αποσύνθεση της Αυτοκρατορίας: Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε συρρικνωθεί σε μια μικρή περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη και την Πελοπόννησο.

Οθωμανική Απειλή: Οι Οθωμανοί Τούρκοι, υπό τον σουλτάνο Βαγιαζίτ Α', είχαν περικυκλώσει πλήρως την Κωνσταντινούπολη και απειλούσαν να την κατακτήσουν.

Αναζήτηση για Δυτική Βοήθεια: Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος απευθυνόταν απεγνωσμένα στη Δύση για στρατιωτική βοήθεια, προσφέροντας ακόμη και την ένωση των Εκκλησιών (Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας) σε αντάλλαγμα για στήριξη.

Η Αποστολή του Boucicaut στο Βυζάντιο (1399-1400)

Το 1399, ο Βασιλιάς Κάρολος ΣΤ' της Γαλλίας, απαντώντας στα παράπονα του Αυτοκράτορα Μανουήλ Β', αποφάσισε να στείλει μια αποστολή βοήθειας. Ο ηγέτης αυτής της αποστολής ήταν ο Στρατάρχης Boucicaut.

Οι Στόχοι της Αποστολής:

Στρατιωτική Υποστήριξη: Ενίσχυση των αμυνών της Κωνσταντινούπολης και αποτροπή άμεσης πτώσης της πόλης.

Διπλωματική Μεσολάβηση: Ο Boucicaut θα προσπαθούσε να συμφιλιώσει τον Αυτοκράτορα Μανουήλ Β' με τον σφετεριστή γιο του, Ιωάννη Ζ', ο οποίος ελεγχόσε μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου. Η ενότητα ήταν απαραίτητη για την αντιμετώπιση της οθωμανικής απειλής.

Συγκέντρωση Πληροφοριών: Να αξιολογήσει την πραγματική κατάσταση στην περιοχή και τις προοπτικές επιβίωσης του Βυζαντίου.

Οι Δράσεις του στην Κωνσταντινούπολη:

Στρατιωτική Οργάνωση: Ο Boucicaut, ως έμπειρος στρατιωτικός, αναμόρφωσε και οργάνωσε τις βυζαντινές δυνάμεις. Ενίσχυσε τα τείχη της πόλης και βελτίωσε τις τακτικές άμυνας.

Προσέλαβε Μισθοφόρους: Με γαλλικά χρήματα, προσέλαβε μια μικρή δύναμη μισθοφόρων (κυρίως Ισπανούς και Γάλλους) που παρέμεινε στην πόλη για να την υπερασπιστεί.

Στρατιωτικές Εκστρατείες: Δεν περιορίστηκε στην άμυνα. Οργάνωσε προληπτικές επιδρομές εναντίον οθωμανικών φρουρίων και θέσεων στις ασιατικές ακτές του Βοσπόρου, αποδείχνοντας ότι οι Βυζαντινοί μπορούσαν ακόμη να χτυπήσουν.

Διπλωματία: Πράγματι, κατάφερε να φέρει σε συμφωνία τον Αυτοκράτορα Μανουήλ και τον γιο του Ιωάννη, αποκαθιστώντας προσωρινά την οικογενειακή και πολιτική ενότητα.

Η Σημασία και οι Περιορισμοί της Παρουσίας του

Η παρουσία του Boucicaut ήταν κρίσιμη για το Βυζάντιο, αλλά είχε και τα όριά της.

Η άφιξη ενός γαλλικού στρατού υπό έναν θρυλικό στρατάρχη ανέβασε το ηθικό των Κωνσταντινουπολιτών, που αισθάνθηκαν ότι δεν είχαν εγκαταλειφθεί πλήρως.

Η στρατιωτική του δράση και οι οχυρώσεις βοήθησαν αποφασιστικά να αποτραπεί η άμεση πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1399. Η πόλη θα αντέξει για άλλα 50+ χρόνια μέχρι την τελική κατάκτηση το 1453.

Δραστηριοποιήθηκε ως γέφυρα μεταξύ των δύο κόσμων.

Η αποστολή του ήταν μικρή και βραχύβια. Δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει το αμείλικτο γεγονός της οθωμανικής υπεροχής.

Η βοήθειά του ήταν αμυντική και τοπική. Δεν μπορούσε να αλλάξει τη ροή της ιστορίας εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι συμβουλές και οι πρωτοβουλίες του συχνά συγκρούονταν με τη γραφειοκρατία και τις πολιτικές διχόνειες της βυζαντινής αυλής.

Τι Έγινε Μετά;

Το 1400, ο Boucicaut συνόδεψε τον Αυτοκράτορα Μανουήλ Β' σε μια μεγάλη περιοδεία στις ευρωπαϊκές αυλές (Βενετία, Παρίσι, Λονδίνο) για να ζητήσει περισσότερη βοήθεια. Αν και έτυχε μεγάλης υποδοχής, τα αποτελέσματα ήταν περιορισμένα.

Αργότερα, ο Boucicaut διορίστηκε Κυβερνήτης της Γένοβας. Το 1415, τραυματίστηκε και συνελήφθη στη Μάχη του Αζενκούρ, όπου πολέμησε στο πλευρό των Γάλλων εναντίον του Ερρίκου Ε' της Αγγλίας. Πέθανε ως αιχμάλωτος στην Αγγλία το 1421.

Κληρονομιά

Ο Ζαν Le Boucicaut παραμένει ένα σύμβολο της τελευταίας προσπάθειας συνεργασίας μεταξύ Δύσης και Ανατολής πριν από την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Η ιστορία του είναι η ιστορία ενός ιππότη που, πιστός στα ιδανικά του, πολέμησε σε έναν κόσμο που άλλαζε γρήγορα, προσφέροντας μια προσωρινή ανάσα σε μια αυτοκρατορία που βρισκόταν στα τελευταία της.

Η αφήγηση του βυζαντινού ιστορικού Γεωργίου Σφραντζή για την εποχή αυτή μας δίνει μια ζωντανή εικόνα των γεγονότων και του ρόλου που έπαιξε ο "Μπουσικός", όπως τον αποκαλούσαν οι Βυζαντινοί.

Ένα νεολιθικό «αμφιθέατρο» 11.000 ετών ανακαλύφθηκε στο Καραχάν τεπέ

 

Το «Αμφιθέατρο» του Καραχάν Τεπέ

Δεν πρόκειται για αμφιθέατρο με την κλασική έννοια (για θεαματικές παραστάσεις), αλλά για μια μοναδική δομή κοινωνικής συγκέντρωσης από τη Νεολιθική εποχή.

Χρονολογείται περίπου στα 11.000-10.000 χρόνια πριν, δηλαδή στην ίδια εποχή με το γειτονικό Γκιομπεκλί Τεπέ. 

Αυτό το καθιστά ένα από τα παλαιότερα γνωστά δομημένα χώρους συγκέντρωσης στην ανθρώπινη ιστορία.

Η δομή είναι χτισμένη γύρω από μια μεγάλη, στρογγυλή κοιλότητα στη γη. Γύρω από αυτή την κεντρική "αρένα" υπάρχουν 11 πέτρινες "θέσεις" ή πάγκοι, σκαλισμένοι απευθείας από το βράχο. 

Στη βάση της κοιλότητας υπάρχει μια μοναδική στήλη, παρόμοια με τις περίφημες στήλες του Γκιομπεκλί Τεπέ, αλλά σε μικρότερη κλίμακα.

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι αυτός ο χώρος χρησιμοποιούνταν για τελετουργικές ή κοινωνικές συγκεντρώσεις. 

Θα μπορούσε να ήταν ένας χώρος όπου μια μικρή ομάδα ανθρώπων (ίσως οι πρεσβύτεροι ή οι θρησκευτικοί ηγέτες) κάθονταν γύρω-γύρω για να παρακολουθήσουν μια τελετή ή να λάβουν μια σημαντική απόφαση για την κοινότητα. 

Είναι ένα πρώιμο "συμβούλιο" ή "θέατρο" κοινωνικής αλληλεπίδρασης

Η ανακάλυψη του "αμφιθεάτρου" είναι μόνο ένα μέρος της εικόνας. 

Το Καραχάν Τεπέ είναι ένα τεράστιο και εξαιρετικά σημαντικό θέρετρο που αναδεικνύει την πολυπλοκότητα των κοινωνιών των κυνηγών-συλλεκτών πριν από την εμφάνιση της γεωργίας.

Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 2019 υπό την ηγεσία του τουρκικού αρχαιολόγου Νετζντέτ Καρσλ.

Βρέθηκαν εκατοντάδες πέτρινες στήλες σε σχήμα Τ (όπως στο Γκιομπεκλί Τεπέ), διακοσμημένες με ρεαλιστικά ανάγλυφα ζώων (φαλακρογύπαδες, φίδια, πρόβατα) και αφηρημένες μορφές.

Αποκαλύφθηκαν πολυάριθμοι ορθογώνιοι και στρογγυλοί χώροι, συνδεδεμένοι μεταξύ τους με στενές σήραγγες ή διαδρόμους.

Βρέθηκαν γλυπτά ανθρώπινων κεφαλών, με ρεαλιστικά χαρακτηριστικά, που υποδηλώνουν μια ανεπτυγμένη λατρεία προγόνων ή μια περίπλοκη κοσμολογία.

Όπως και στο Γκιομπεκλί Τεπέ, φαίνεται ότι ο χώρος εγκαταλείφθηκε σκόπιμα πριν από χιλιάδες χρόνια και επικαλύφθηκε με χώμα, γεγονός που τον διατήρησε σε εξαιρετική κατάσταση.

Η ανακάλυψη στο Καραχάν Τεπέ αναθεωρεί ριζικά την κατανόησή μας για την ανάπτυξη του πολιτισμού. Δείχνει ότι:

Οι κοινωνίες των κυνηγών-συλλεκτών ήταν ικανές για πολύπλοκες κοινωνικές δομές και συλλογικά έργα.

Η ανάπτυξη της θρησκείας, της τέχνης και της κοινωνικής οργάνωσης προηγήθηκε της γεωργίας, και όχι το αντίθετο όπως πιστευόταν παλιά.

Η περιοχή της Ανατολίας ήταν ένα επίκεντρο πολιτισμικής καινοτομίας κατά τη Μετάβαση από τον Παλαιολιθικό στον Νεολιθικό αιώνα.

Το Καραχάν Τεπέ, μαζί με το Γκιομπεκλί Τεπέ και άλλους γειτονικούς χώρους, σχηματίζουν ένα "νεολιθικό λεκανοπέδιο" που συνεχίζει να αποκαλύπτει τα μυστήρια των απαρχών του πολιτισμού όπως τον ξέρουμε σήμερα.

πηγή arkeonews

Τη γνωματεύσει του Ριτζιάρδου De Malombris και Zaniboni de Franganeschis, σοφών μεγάλου κύρους, απεκατεστάθησαν πολιτικώς οι Καλλέργαι ήτοι τά τέκνα τού Λέοντος, καθώς και οι άλλοι Έλληνες εξόριστοι επαναστάται Κρήτης.(1381-1382).

Ιστορικό έγγραφο που φαίνεται να είναι από τη βενετο-κρητική περίοδο της Κρήτης (13ος-17ος αιώνας).

το έγγραφο αφορά:

Δικαστικές/διοικητικές αποφάσεις της Βενετίας για την Κρήτη

Αναφέρεται σε μέλη της οικογένειας Καλλέργη (Kalergis), μια σημαντική κρητική οικογένεια

Μνημονεύει τον Λέοντα Καλλέργη που φυλακίστηκε στη Βενετία, αλλά απέδρασε και μετέβη στη Βιτσέντσα

Περιγράφει όρους χάριτος - του απαγορεύεται η επιστροφή στην Κρήτη και πρέπει να παραμείνει μακριά από τη Βενετία

Παρέχεται μηνιαία σύνταξη λόγω της φτώχειας του

Το έγγραφο χρονολογείται από το 1382 (12 Φεβρουαρίου) και φαίνεται να είναι πρακτικό συμβουλίου ή δικαστική απόφαση. Η ανάμειξη ελληνικών και λατινικών είναι χαρακτηριστική των βενετικών αρχείων για την Κρήτη.

Πρόκειται για πρακτικό (capta) του Βενετικού Συμβουλίου των Rogatori (ή Pregadi) - δηλαδή της Βουλής των Ευγενών της Βενετίας. Χρονολογείται 21 Νοεμβρίου 1382. Η γλώσσα είναι κυρίως Επίσημη Μεσαιωνική Λατινική, με ένα κρίσιμο απόσπασμα στα Ελληνικά, κάτι που αντικατοπτρίζει τη δίγλωσση πραγματικότητα της Βενετοκρατούμενης Κρήτης.

Για να κατανοήσουμε το κείμενο, πρέπει να θυμόμαστε ότι η Βενετία κατείχε την Κρήτη (τότε γνωστή ως "Βασίλειο της Κανδίας") από το 1205. Η βενετική διακυβέρνηση αντιμετώπιζε συνεχείς εξεγέρσεις από τους ιθαγενείς Κρητικούς, συχνά υπό την ηγεσία των τοπικών αριστοκρατικών οικογενειών, όπως οι Καλλέργηδες.

Ο Λέων Καλλέργης (Leonis Kalergi): Πρόκειται για έναν σημαίνοντα άρχοντα της Κρήτης που συμμετείχε σε εξέγερση εναντίον της Βενετίας. Συνελήφθη, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά στη Βενετία, αλλά κατάφερε να αποδράσει από τις φυλακές και να καταφύγει στη Βιτσέντσα (Vincentie).

Ο Λέων Καλλέργης (Leonis Kalergi): Πρόκειται για έναν σημαίνοντα άρχοντα της Κρήτης που συμμετείχε σε εξέγερση εναντίον της Βενετίας. Συνελήφθη, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά στη Βενετία, αλλά κατάφερε να αποδράσει από τις φυλακές και να καταφύγει στη Βιτσέντσα (Vincentie).

Το Βενετικό Συμβούλιο είναι το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων. 

Εδώ, συζητά και αποφασίζει για τη χορήγηση "χάριτος" στον Καλλέργη.

Ο Λέων Καλλέργης, πλέον φτωχός και κατατρεγμένος, ζητά επίσημα τη "χάρι" (συγχώρεση) της Βενετικής Δημοκρατίας. Το Συμβούλιο, αφού εξέτασε το αίτημά του, του την χορηγεί, αλλά υπό πολύ αυστηρούς και τακτικούς όρους:

Απόλυτη Απαγόρευση Επιστροφής στην Κρήτη. Αυτό είναι το κύριο μέτρο. Δεν θέλουν να ξαναβρεί βάση ανάμεσα στους οπαδούς του.

Εξορία από το κέντρο της Βενετικής εξουσίας: Απαγορεύεται να έρθει στη Βενετία ή στη γειτονική Μέστρη (Mestre).

Ζώνη Απομάκρυνσης: Πρέπει να παραμείνει σε απόσταση πάνω από 5 μίλια (περίπου 8 χλμ.) από τη Βενετία, είτε ξηράς είτε θαλάσσης. Αυτό εξασφαλίζει ότι δεν μπορεί ούτε καν να πλησιάσει την πόλη.

Ποινή για Παράβαση: Αν παραβεί τους όρους, η χάρις ακυρώνεται αυτόματα και επιστρέφει στις φυλακές για να ολοκληρώσει την ισόβια ποινή του.

Οικονομική Στήριξη: Παρά την εξορία του, η Βενετία του παραχωρεί μηνιαία σύνταξη 4 μικρών λιρών. Αυτό δείχνει έναν συνδυασμό σκληρότητας και "πραγματισμού". Δεν θέλουν να τον έχουν πάντα ως φυγάδα και πιθανή απειλή· του παρέχουν το ελάχιστο για να επιβιώσει και να μην αναγκαστεί να ξαναγίνει επαναστάτης.

Η αναφορά σε "άλλους Έλληνες εξωτερικούς και επαναστάτες" δείχνει ότι η Βενετία δεν αντιμετώπιζε ένα ενιαίο μέτωπο. Προσπαθούσε να απομονώσει επαναστάτες και να συνάπτει συμφωνίες με άλλους, όπως φαίνεται και από την προγενέστερη απόφαση (αναφέρεται στο κείμενο) να επαναφέρει στην "χάρι" τους γιους του Λέοντα και άλλους. Δηλαδή τους προτείνει να "αποστατήσουν" κατά μίαν έννοια για να τους χωρίσει!

 Το Συμβούλιο επισημαίνει ότι οι προηγούμενοι όρκοι και κανόνες για το ότι "δεν μπορούσαν να δοθεί χάρις" μπορούν να παρακαμφθούν όταν το κρίνει χρήσιμο για το κράτος ("erat res utilis et fructuosa statui"). Η Reason of State (λόγος του Κράτους) υπερισχύει των νομικών τυπικοτήτων. Μήπως δεν παρακάμπτονται και σήμερα αποφάσεις χάριν Εθνικού Συμφέροντος;

Η αναφορά στην οικογένεια Καλλέργη και σε άλλες οικογένειες όπως ο Γεώργιος Ραγουσαίος (Ragusco) και ο Τζανάκης Κουερίνης (Zanachi Quirino) δείχνει το ρόλο της κρητο-βενετικής αριστοκρατίας και των "archontopoula" (γιων των αρχόντων) στις εξεγέρσεις.

Αυτό το πρακτικό δεν είναι απλώς η ιστορία μιας αποφυλάκισης. 

Είναι ένα μικροσκόπιο της βενετικής αποικιακής πολιτικής. 

Δείχνει πώς η Σινιορία χειριζόταν την αντιπολίτευση: ένας συνδυασμός αμείλικτης βίας (ισόβια δεσμά, θανατικές ποινές για άλλους), στρατηγικής συγχώρεσης και εξορίας για να εξουδετερώνει εχθρούς, και πρακτικού ελέγχου μέσω οικονομικών παραχωρήσεων. 

Είναι η ιστορία μιας διαπραγμάτευσης μεταξύ μιας πανίσχυρης αυτοκρατορίας και ενός ηττημένου, αλλά ακόμα επικίνδυνου, ευγενή.

Εδώ είναι η συνθήκη Ενετών Καλλέργη και οι συνοδεύοντες αυτήν κατάλογοι από τον 

Κ. Δ. ΜΕΡΤΖΙΟ εν έτει 1948

ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΝΕΤΩΝ-ΚΑΛΛΕΡΓΗ

Σε αυτήν ευρίσκονται και η ανάλυση του πρωτότυπου κειμένου από τον Κ.Δ.ΜΕΡΤΖΙΟ

Εις τον ίδιον ύπ’ άριθ. 675 φάκελλον και εις το αυτό τετράδιον

εύρίσκονται εν συνεχεία τα ακολούθως δημοσιευόμενα δύο πρακτικά τής Διοικήσεως Κρήτης, άφορώντα εις την εφαρμογήν τοΰ 18ου άρθρου τής συνθήκης. 

'Ο ’Αλέξιος Καλλέργης έζήτησε νά γραφοϋν τα είκοσι, καθοριζόμενα πρόσωπα παπάδων μετά τών υιών των μεγάλω και μικρών. 

Το Συμβούλιον των Κλητών (Consilium Rogatormn) άπεφάσισε την καταγραφήν «κατά τήν κρατούσαν συνήθειαν», χωρίς να προσδιορισθοΰν οί υιοί, μικροί μεγάλοι. 

Επιστολή όμως του

Δουκός τής Ένετίας επέβαλε τήν ακριβή τήρησιν τών όρων τής συνθήκης τόσον εις το ζήτημα αυτό όσον και εις τά άλλα. 

Κατόπιν τούτου έλήφθη άπόφασις νά γίνη διόρθωσις εις τό άρθρον. 

Άλλα άπόφασις έλήφθη μόνον από τους δυο Συμβούλους, καθ’ όσον ο Δούκας δεν έβλεπε τον λόγον νά γίνη διόρθωσις. 

Και ενώ έπρεπε τό

ζήτημα, λόγω τής παρουσιασθείσης διαφωνίας, νά παραμείνη εκκρεμές, μετά τό πρακτικόν ακολουθεί σύντομος κατάλογος ονομάτων, σχετικός μέ τήν διόρθωσιν ταυτην.

To δεύτερον πρακτικόν, γενόμενον δυο έτη περίπου μετά την υπογραφήν τής συνδήκης βλ. ινδικτιών 14η, ενώ τής συνθήκης 12η,

έχει χαρακτήρα δηλώσεως τοΰ Συμβουλίου τής Διοικήσεως, μετά την άνάληψιν τής αρχής υπό τοΰ νέου Δουκα ’Ιακώβου Μπαρότσι. “, ότι ο τέως Δούκας παρά την αρχικήν συμφωνίαν νά γίνη έπαναδιατύπωσις,

περί τής οποίας έγένετο λόγος ανωτέρω, ήρνήθη τελικώς τήν επαναδιατύπωσιν, δυστροπήσας και περί τήν κατάθεσιν των τετραδίων τών καταλόγων. 

Τά δημοσιευόμενα δύο πρακτικά, δεν είναι,όσον έπρεπε, σαφή.

'Υπάρχει μία σύγχυσις και μία ακαθοριστία, που είναι δύσκολον να

βγάλη κανείς θετικά συμπεράσματα.

Τό άρθρον 18 αναφέρει ρητώς οτι οί παπάδες, οί διάκονοι καί οί

υιοί τών παπάδων πού δεν είναι δουλοπάροικοι, δεν πρέπει, νά 

δοθώσιν ως τοιοΰτοι. αριθμός των, κατά τά πρακτικά, προσδιορίζεται εις εΐκοσιν άτομα. Άλλ’ έφ’ οσον γίνεται μνεία καί περί τών υιών τών παπάδων, τίνα σκοπόν είχεν η παρέμβασις τοΰ Καλλέργη

όπως γραφούν μαζί μέ τούς υίοίις μικρούς καί μεγάλους; 

Καί ποια ήτο έπικρατήσασα συνήθεια ήν επικαλείται Διοίκησις τής Κρήτης;

Κατά τό Ρωμαϊκόν δίκαιον πού ΐσχυε τότε έν Κρήτη, άπελευθέρωσις από.την δουλοπαροικίαν τοΰ αρχηγού οικογένειας, συνεπήγε

και την τοιαυτην όλων τών μελών τής οικογένειας. 

Διατί λοιπόν επέμεινεν Καλλέργης ίνα γίνη μία προσθήκη εις τό άρθρον καί συμπεριληφθούν δλοι οί υιοί μικροί καί μεγάλοι ;

Πρέπει νά ύποθέσωμεν ότι ο Καλλέργης επεζήτει νά ύπολογισθοΰν είς τον αριθμόν τών είκοσι 4-5 αρχηγοί οικογένειας μέ όλα τά παιδιά των μικρά καί μεγάλα, ασφαλώς θά έφθανον τον καθορισθέντα αριθμόν τών 20, ίνα κρατήση τούς άλλους ως δουλοπαροίκους;

Πάντως ημείς τουλάχιστον δεν ήδυνήθημεν νά έξαγάγωμεν ασφαλή

συμπεράσματα καί άφίνομεν τό ζήτημα νά τό λύσουν άλλοι ειδικώτεροι.

’Ολίγα τώρα έχομεν να εΐπωμεν διά τά ονοματεπώνυμα. 

Συναντάται πολλάκις τό όνομα Λέων—τού οποίου μετέπειτα κατέστη σπανία

χρήσις  καί Λέος, έξ οΰ καί τά επώνυμα «Κοντολέων», «Σγουρολέος», «Λεοντόπουλος», «Σανδολέος». 

’Άλλα βυζαντινά ονόματα τότε έν χρήσει ήσαν τά : Βάρδας, Νικηφόρος, Φωκάς,· ’Αλέξιος,

’Ανδρόνικος.

Άρκετάς φοράς συναντάται τό όνομα Κυριάκος καί 2-3 τό Θεοτόκης ως κύριον όνομα. 

Δεν εΐδομεν πουθενά τό όνομα Δομήνικος.

Ούτε καί είς ένα Κατάλογον πού περιέχει 3000 ονοματεπώνυμα κατοίκων τών Χανιών καί τών πέριξ χωρίων, τοΰ 1536, δεν άνευρομεν τό όνομα Δομήνικος. 

Ούτε ομοίως είς τούς Καταλόγους τών Κρητών προσφύγων (500 περίπου) πού κατέφυγον τό 1672 είς Κέρκυραν καί Ζάκυνθον και έσιτίζοντο από τό Ένετικόν Δημόσιον. 

Εις τόν τοΰ 1536 άνεΰρομεν 5-6 φοράς τό όνομα Φραγκίσκος, όχι τό Δομήνικος.

Καταλήγομεν λοιπόν εις τό συμπέρασμα οτι τό όνομα Δομήνικος τοΰ περίφημου Γκρέκο, μετεγλωττίσθη από τό «Κυριάκος» έν Βενετία, από τον ίδιον, εις «Δομήνικος» και έπιμένομεν εις την γνώμην

μας ταυτην την όποιαν διετυπώσαμεν και άλλοτε («Μικρός Έλληνομνήμων» σελ. 190) οπού άνεφέραμεν και παράδειγμα ενός Κοθώνη έξ "Αρτης όστις, βαπτισθεί,ς εις την Έκκλ. τοΰ 'Αγ. Γεωργίου Βενετίας και λαβών τό όνομα Κυριάκος, ένεφανίσθη μετά 22 ετη ώς μάρτυς εις τι συνοικέσιον και ΰπεγράφη ως Δομήνικος Κοθώνης. 

Εΐμεθα δέ βέβαιοι ότι μέλλοντα αρχειακά ευρήματα θά δικαιώσουν την γνώμην μας ως προς τό αρχικόν μικρόν όνομα τοΰ διασήμου Θεοτοκόπουλου.

Βενετία, Δεκέμβριος 1948. 

Κ. Δ. ΜΕΡΤΖΙΟΣ

Υ.Γ (Συγχωρήστε μου τα ορθογραφικά λάθη αλλά άφησα το κείμενο όπως είναι στο πρωτότυπο)

δια χειρός αλεξίου 

Η Ανάσταση του Λέοντος Τολστόη

 

Η Δομή της Πλατωνικής Φιλοσοφίας μέσα από την «Εισαγωγή των Δογμάτων Πλάτωνος» του Αλκίνοου

1.0 Εισαγωγή

Η «Εισαγωγή των Δογμάτων Πλάτωνος» του Αλκίνοου, φιλοσόφου του Μέσου Πλατωνισμού (2ος αι. μ.Χ.), αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σωζόμενα εγχειρίδια που επιχειρούν να παρουσιάσουν τη σκέψη του Πλάτωνα με συστηματικό και οργανωμένο τρόπο. Σε μια εποχή που η φιλοσοφία αναζητούσε δογματική συνοχή, ο Αλκίνοος δεν παραθέτει απλώς αποσπάσματα, αλλά οργανώνει το σύνολο των πλατωνικών ιδεών σε ένα συνεκτικό φιλοσοφικό οικοδόμημα. Το έργο του συνιστά μια πολύτιμη πύλη εισόδου στον πλατωνισμό, όχι μόνο όπως αυτός διαμορφώθηκε αιώνες μετά τον θάνατο του ιδρυτή της Ακαδημίας, αλλά και όπως τον αντιλαμβάνονταν οι διανοητές της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Το παρόν άρθρο υποστηρίζει ότι η «Εισαγωγή» του Αλκίνοου δεν αποτελεί μια απλή παράθεση, αλλά μια βαθιά ερμηνευτική αναδόμηση της πλατωνικής σκέψης. Μέσα από την αυστηρή ταξινόμηση και την ιεράρχηση των φιλοσοφικών κλάδων, ο Αλκίνοος αποκαλύπτει τη δομική συνοχή και την αλληλεξάρτηση μεταξύ της μεταφυσικής, της γνωσιολογίας, της ηθικής και της πολιτικής φιλοσοφίας του Πλάτωνα, παρουσιάζοντας τον πλατωνισμό ως ένα ολοκληρωμένο σύστημα που προσφέρει έναν συνεκτικό τρόπο θεώρησης του κόσμου και του βίου.

2.0 Ορισμός, Σκοπός και Διαιρέσεις

Για τη θεμελίωση ενός συστήματος σκέψης, η στρατηγική σημασία του αρχικού ορισμού και της ταξινόμησης είναι κεφαλαιώδης. Ο Αλκίνοος, ακολουθώντας αυτή την αρχή, θέτει από την αρχή τις βάσεις για την κατανόηση του πλατωνισμού, οριοθετώντας το πεδίο της φιλοσοφίας και προσδιορίζοντας με σαφήνεια τον τελικό σκοπό της φιλοσοφικής ζωής. Αυτή η θεμελίωση λειτουργεί ως οδικός χάρτης για την πλοήγηση στο σύνθετο πλατωνικό οικοδόμημα.

2.1 Ο Βίος του Φιλοσόφου και ο Τελικός Σκοπός

Στο Κεφάλαιο Β', ο Αλκίνοος εισάγει τη διάκριση μεταξύ του θεωρητικού και του πρακτικού βίου, αποδίδοντας σαφή υπεροχή στον πρώτο. Ο θεωρητικός βίος, που συνίσταται στη «γνώσει τῆς ἀληθείας», είναι ανώτερος και τιμιότερος, ενώ ο πρακτικός, που αφορά τις πράξεις μέσω του σώματος, έπεται. Ωστόσο, οι δύο βίοι δεν είναι ασύνδετοι. Ο τελικός σκοπός της φιλοσοφίας, ο οποίος αποτελεί και τον σκοπό της ανθρώπινης ζωής, είναι η ὁμοίωσις Θεῷ κατὰ τὸ δυνατόν (ομοίωση με τον Θεό, στο μέτρο του δυνατού). Αυτός ο υπέρτατος στόχος επιτυγχάνεται μέσα από την άσκηση της αρετής (που συνδέεται με τον πρακτικό βίο) και, κυρίως, μέσα από τη θεωρητική γνώση της αλήθειας και των πρώτων αρχών, μια γνώση που μας εξομοιώνει με τη θεία φύση.

2.2 Οι Κλάδοι της Φιλοσοφίας

Αφού θέτει τον τελικό σκοπό, ο Αλκίνοος προχωρά στο Κεφάλαιο Γ' στην τριμερή διαίρεση της φιλοσοφίας, μια ταξινόμηση που οργανώνει το σύνολο της πλατωνικής διδασκαλίας:

• Θεωρητική Φιλοσοφία: Αφορά τη γνώση των όντων και υποδιαιρείται σε τρία μέρη, με βάση το αντικείμενο της έρευνάς τους:
  • Θεολογία: Η επιστήμη των πρώτων, αιώνιων και νοητών αιτιών, δηλαδή του Θεού και των Ιδεών.
  • Φυσική: Η μελέτη του αισθητού κόσμου, της γένεσης και της τάξης του σύμπαντος.
  • Μαθηματικά: Η διερεύνηση των αφηρημένων μαθηματικών αντικειμένων, που κατέχουν ενδιάμεση θέση μεταξύ του νοητού και του αισθητού.
• Πρακτική Φιλοσοφία: Αφορά την ανθρώπινη πράξη και την οργάνωση του βίου. Υποδιαιρείται επίσης σε τρία μέρη:
  • Ηθική: Η διαμόρφωση του χαρακτήρα και η επίτευξη της αρετής σε ατομικό επίπεδο.
  • Οικονομική: Η ορθή διαχείριση του οίκου.
  • Πολιτική: Η οργάνωση της ιδανικής πολιτείας και η διακυβέρνηση.

Αυτή η αρχική ταξινόμηση δεν είναι απλώς σχηματική. Προετοιμάζει το έδαφος για την εξέταση των εργαλείων που απαιτούνται για την επίτευξη της φιλοσοφικής γνώσης, οδηγώντας μας λογικά στην επόμενη ενότητα, που είναι αφιερωμένη στη γνωσιολογία και τη διαλεκτική μέθοδο.

3.0 Ο Δρόμος προς την Αλήθεια

Στο πλατωνικό σύστημα, όπως το παρουσιάζει ο Αλκίνοος, η γνωσιολογία και η μεθοδολογία κατέχουν κεντρικό ρόλο. Η κατανόηση του πώς γνωρίζουμε είναι αδιαχώριστη από το τι μπορούμε να γνωρίσουμε. Η ορθή μέθοδος δεν είναι απλώς ένα εργαλείο, αλλά η ίδια η οδός που οδηγεί την ψυχή από τον κόσμο των αισθήσεων και της δόξας στον κόσμο της αλήθειας και της επιστήμης.

3.1 Το Κριτήριο της Αλήθειας

Στο Κεφάλαιο Δ', ο Αλκίνοος αναλύει τη διττή έννοια του κριτηρίου της αλήθειας. Κάνει μια θεμελιώδη διάκριση μεταξύ:

• του «υφ' ου κρίνεται»: του υποκειμένου ή του παράγοντα που κρίνει, ο οποίος είναι ο λόγος του φιλοσόφου.
• του «δι' ου κρίνεται»: του οργάνου μέσω του οποίου επιτελείται η κρίση, το οποίο είναι ο «λόγος φυσικός».

Αυτή η διάκριση θεμελιώνει μια ορθολογική προσέγγιση της γνώσης. Ο «λόγος φυσικός» είναι το καθολικό, ακατέργαστο όργανο της λογικής που ενυπάρχει σε κάθε άνθρωπο. Ο φιλόσοφος, μέσω της εκπαίδευσης και της διαλεκτικής, οφείλει να το γυμνάσει και να το τελειοποιήσει, ώστε να το μετατρέψει στον έγκυρο και αυθεντικό «λόγο» που κρίνει την αλήθεια.

3.2 Επιστήμη, Δόξα και Αίσθηση

Στο ίδιο κεφάλαιο, ο Αλκίνοος αποσαφηνίζει την πλατωνική διάκριση μεταξύ της επιστήμης (ἐπιστήμη) και της δόξας (δόξα). Η επιστήμη έχει ως αντικείμενό της τα αιώνια και αμετάβλητα νοητά όντα, δηλαδή τις Ιδέες. Η γνώση αυτή είναι σταθερή και αληθής. Αντίθετα, η δόξα αφορά τον μεταβλητό και φθαρτό κόσμο των αισθητών πραγμάτων. Η δόξα βρίσκεται μεταξύ γνώσης και άγνοιας, καθώς τα αντικείμενά της είναι μιμήσεις των αληθινών όντων. Αυτή η οντολογική και γνωσιολογική ιεραρχία ορίζει με σαφήνεια τα όρια και τις δυνατότητες της ανθρώπινης γνώσης.

3.3 Η Διαλεκτική ως Βασιλική Οδός

Η μέθοδος που επιτρέπει στην ψυχή να υπερβεί τη δόξα και να φτάσει στην επιστήμη είναι η διαλεκτική. Στα Κεφάλαια Ε' και ΣΤ', ο Αλκίνοος την παρουσιάζει ως τη «βασιλική οδό» της φιλοσοφίας, αναλύοντας τις τέσσερις βασικές διαδικασίες της:

1. Διαίρεση: Η ανάλυση ενός γένους στα είδη που το αποτελούν, προκειμένου να κατανοηθεί η εσωτερική του δομή.
2. Ορισμός: Η διατύπωση της ουσίας ενός πράγματος, η οποία προκύπτει από τη διαδικασία της διαίρεσης.
3. Ανάλυση: Η ανωτέρα πορεία του νου, κατά την οποία ο φιλόσοφος ξεκινά από υποθέσεις και ανέρχεται προς τις «αναπόδεικτες αρχές», δηλαδή τις Ιδέες και τελικά το Αγαθόν.
4. Επαγωγή: Η αντίστροφη πορεία, κατά την οποία ο νους μεταβαίνει από την εξέταση των επιμέρους παραδειγμάτων στη σύλληψη του καθολικού ορισμού.

Για τον Αλκίνοο, η διαλεκτική δεν είναι μια αόριστη τέχνη, αλλά μια αυστηρά δομημένη επιστήμη που χρησιμοποιεί ως εργαλεία τη λογική, δηλαδή τη θεωρία των προτάσεων και των συλλογισμών (ΚΕΦ. ΣΤ'). Η διαλεκτική είναι, συνεπώς, η πρακτική οδός για την ανάβαση της ψυχής· ο στόχος δεν είναι απλώς η γνώση των Ιδεών, αλλά η εξομοίωση με τον θείο Νου του οποίου οι Ιδέες αποτελούν τις νοήσεις, εκπληρώνοντας έτσι τον τελικό σκοπό της φιλοσοφίας.

Έχοντας καθορίσει τη μέθοδο για την απόκτηση της γνώσης, το επόμενο λογικό βήμα είναι η εφαρμογή της στο ύψιστο αντικείμενό της: την ίδια τη φύση της πραγματικότητας, δηλαδή τη μεταφυσική.

4.0 Οι Πρώτες Αρχές της Πραγματικότητας

Αφού εδραίωσε τη μέθοδο για την απόκτηση της γνώσης, ο Αλκίνοος στρέφεται τώρα στο ύψιστο αντικείμενό της: τη μεταφυσική αρχιτεκτονική της πραγματικότητας, η οποία αποτελεί το ακλόνητο θεμέλιο για ολόκληρο το πλατωνικό σύστημα. Εδώ θεμελιώνονται οι πρώτες αρχές που διέπουν όχι μόνο τη δομή του σύμπαντος, αλλά και την ανθρώπινη ύπαρξη και τον τελικό της σκοπό.

4.1 Οι Τρεις Θεμελιώδεις Αρχές

Στα Κεφάλαια Θ' και Ι', ο Αλκίνοος συστηματοποιεί την πλατωνική μεταφυσική γύρω από τρεις θεμελιώδεις αρχές (ἀρχαί) του παντός: τον Θεό, τις Ιδέες και την Ύλη.

• Ο Πρώτος Θεός: Τοποθετείται στην κορυφή της οντολογικής ιεραρχίας. Ταυτίζεται με τον Νου και το Αγαθόν, μια ταύτιση κρίσιμη, καθώς ο τελικός σκοπός της ομοίωσης είναι η ομοίωση με αυτό το συγκεκριμένο Αγαθόν. Είναι αιώνιος, άρρητος (δεν μπορεί να περιγραφεί πλήρως με λόγια), αυτοτελής (τέλειος καθ' εαυτόν) και αποτελεί την ποιητική αιτία, δηλαδή τον «πατέρα και ποιητή» των πάντων. Η γνώση του είναι δυνατή όχι άμεσα, αλλά έμμεσα, μέσω δύο οδών: της αφαίρεσης, δηλαδή της αφαίρεσης όλων των υλικών ιδιοτήτων, και της αναλογίας, όπως το Αγαθόν είναι για τον νοητό κόσμο ό,τι ο ήλιος για τον αισθητό.
• Οι Ιδέες: Σε μια ερμηνευτική κίνηση χαρακτηριστική του Μέσου Πλατωνισμού, που εσωτερικεύει τις Ιδέες στον θείο νου, ο Αλκίνοος τις ορίζει ως τις νοήσεις του Πρώτου Θεού (νόησις Θεοῦ). Λειτουργούν ως τα αιώνια και αμετάβλητα παραδείγματα (παραδειγματική αιτία) με βάση τα οποία ο Θεός δημιουργεί και οργανώνει τον αισθητό κόσμο.
• Η Ύλη: Η ύλη είναι η τρίτη αρχή. Περιγράφεται ως ένα άμορφο, άποιο και αιώνιο υπόστρωμα (ὑποκείμενον) που δέχεται τις μορφές που της επιβάλλει ο Δημιουργός, σύμφωνα με τα ιδεατά πρότυπα. Είναι η αρχή της πολλαπλότητας, της μεταβολής και της ατέλειας στον αισθητό κόσμο.

4.2 Κοσμολογία: Η Τάξη του Σύμπαντος

Η κοσμολογία του Αλκίνοου (ΚΕΦ. ΙΒ') περιγράφει τη διαδικασία με την οποία ο Δημιουργός Θεός επιβάλλει τάξη στο αρχέγονο χάος της ύλης. Αυτή η δημιουργία δεν είναι μια πράξη που συμβαίνει στον χρόνο, αλλά μια αιώνια σχέση εξάρτησης. Ο Θεός, ως αγαθός, χρησιμοποίησε ως εργαλεία τα μαθηματικά πρότυπα και την αναλογία, η οποία αποτελεί τον θεϊκό δεσμό που συνέχει τα στοιχεία του σύμπαντος. Αυτή η κοσμική τάξη αποτελεί το τέλειο έλλογο πρότυπο που η ψυχή του φιλοσόφου επιδιώκει να μιμηθεί.

Κεντρικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία κατέχει η Ψυχή του Κόσμου (ΚΕΦ. ΙΔ'). Ο Θεός τη δημιουργεί ως μια ενδιάμεση οντότητα μεταξύ του αδιαίρετου νοητού κόσμου και του διαιρετού αισθητού κόσμου. Η Ψυχή του Κόσμου είναι η αρχή της κίνησης, της ζωής και της τάξης στο σύμπαν, εμψυχώνοντας το σώμα του κόσμου και διασφαλίζοντας την αρμονική λειτουργία του.

Η κοσμική τάξη, που πηγάζει από έναν αγαθό και νοήμονα Θεό, θέτει το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλούμαστε να κατανοήσουμε τη φύση της δικής μας ψυχής και να ευθυγραμμίσουμε τη ζωή μας με την παγκόσμια αρμονία.

5.0 Η Φύση και το Τέλος του Ανθρώπου

Με το μεταφυσικό και κοσμολογικό πλαίσιο σταθερά εδραιωμένο, ο Αλκίνοος προχωρά λογικά στην τοποθέτηση του ανθρώπου εντός αυτής της θείας τάξης. Η πλατωνική ψυχολογία και ηθική δεν είναι ανεξάρτητοι κλάδοι, αλλά άμεσες συνέπειες της μεταφυσικής, καθώς περιγράφουν την πορεία μέσω της οποίας η ατομική ψυχή μπορεί να αντικατοπτρίσει την κοσμική αρμονία και να επιτύχει τον τελικό της σκοπό (τέλος).

5.1 Η Αθανασία και η Δομή της Ψυχής

Στο Κεφάλαιο ΚΕ', ο Αλκίνοος παραθέτει τα βασικά πλατωνικά επιχειρήματα για την αθανασία της ψυχής. Δίνει έμφαση στη θεωρία της ανάμνησης (ἀνάμνησις), σύμφωνα με την οποία η μάθηση είναι ανάκληση γνώσεων που η ψυχή κατείχε πριν την ενσάρκωσή της. Το σημαντικότερο, όμως, επιχείρημα βασίζεται στον ορισμό της ψυχής ως αυτενέργητης και αιώνιας αρχής της κίνησης («ἀρχὴ κινήσεως αὐτοκίνητος»). Επειδή είναι η πηγή κάθε κίνησης και ζωής, δεν μπορεί η ίδια να υπόκειται σε θάνατο.

Στη συνέχεια (ΚΕΦ. ΚΓ' και ΚΔ'), ο Αλκίνοος περιγράφει την τριμερή δομή της ψυχής, αντιστοιχίζοντας κάθε μέρος της με μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος:

1. ΤηνΛογική: Το έλλογο μέρος, η έδρα της λογικής και της σκέψης, που εδρεύει στον εγκέφαλο (κεφαλή).
2. Το Θυμοειδές: Η έδρα των ευγενών συναισθημάτων, όπως η ανδρεία και η τιμή, που βρίσκεται στην καρδιά.
3. Το Επιθυμητικόν: Η έδρα των σωματικών επιθυμιών και ορέξεων, που τοποθετείται στο ήπαρ.

5.2 Αρετή, Κακία και Ελευθερία της Βούλησης

Η ηθική φιλοσοφία του Πλάτωνα, σύμφωνα με τον Αλκίνοο, βασίζεται στην ιδέα ότι η αρετή είναι η υγεία και η τελειότητα της ψυχής (ΚΕΦ. ΚΗ'). Ορίζεται ως μεσότης (μεσότης) μεταξύ υπερβολής και έλλειψης σε σχέση με τα πάθη (ΚΕΦ. ΚΘ'). Κάθε μέρος της ψυχής έχει τη δική του αρετή, ενώ η αρμονική συνύπαρξή τους οδηγεί στη συνολική αρετή της δικαιοσύνης. Αυτή η ψυχική υγεία είναι η ίδια η κατάσταση της ομοίωσης με τον Θεό, καθώς αντικατοπτρίζει την τέλεια τάξη του σύμπαντος που κυβερνάται από τον θείο Νου.

Μέρος της Ψυχής	Αντίστοιχη Αρετή	Περιγραφή
Λογική	Σοφία / Φρόνησις	Η γνώση του καλού και του κακού.
Θυμοειδές	Ἀνδρεία	Η υποταγή του θυμού στον λόγο για το τι είναι δίκαιο.
Επιθυμία	Σωφροσύνη	Ο έλεγχος των επιθυμιών από τη λογική.
Όλη η Ψυχή	Δικαιοσύνη	Η αρμονία των τριών μερών, όπου το καθένα πράττει το δικό του έργο.

Ο Αλκίνοος αναλύει επίσης δύο κεντρικά ηθικά δόγματα. Πρώτον, το δόγμα ότι «η μεν αρετή εκούσιον, η δε κακία ακούσιον» (ΚΕΦ. Λ'). Κανείς δεν επιλέγει το κακό γνωρίζοντάς το ως κακό· η κακία πηγάζει από την άγνοια του αληθινού αγαθού. Δεύτερον, εξετάζει τη σχέση μεταξύ Ειμαρμένης και ελεύθερης βούλησης (αὐτεξούσιον) (ΚΕΦ. ΚΣΤ'). Τονίζει ότι, ενώ τα γεγονότα εντάσσονται σε μια ευρύτερη κοσμική τάξη (Ειμαρμένη), οι ανθρώπινες πράξεις παραμένουν στην ευθύνη του ατόμου.

5.3 Η Πολιτική ως Εφαρμογή της Ηθικής

Η πολιτική φιλοσοφία (ΚΕΦ. ΛΓ') αποτελεί την προέκταση και εφαρμογή της ηθικής σε συλλογικό επίπεδο. Η ιδανική Πολιτεία δομείται κατ' αναλογίαν προς την τριμερή ψυχή:

• Οι φύλακες-βασιλείς (το βουλευόμενον) αντιστοιχούν στην λογική.
• Οι επίκουροι (το πολεμικόν) αντιστοιχούν στο θυμοειδές.
• Οι δημιουργοί (το χρηματιστικόν) αντιστοιχούν στο επιθυμητικό.

Η δικαιοσύνη στην πόλη, όπως και στην ψυχή, επιτυγχάνεται όταν κάθε τάξη επιτελεί τον ρόλο που της αρμόζει, υπό την καθοδήγηση των σοφότερων, δηλαδή των φιλοσόφων-βασιλέων. Ο φιλόσοφος-βασιλέας είναι η πολιτική ενσάρκωση της επιτυχούς ομοίωσης με τον Θεό, μια ψυχή της οποίας η εσωτερική αρμονία εκπορεύεται για να δομήσει την πόλη κατ' εικόνα της.

Έχοντας καλύψει το σύνολο του πλατωνικού συστήματος, απομένει να εξαχθούν τα τελικά συμπεράσματα για τη συνθετική συνεισφορά του Αλκίνοου.

Η «Εισαγωγή των Δογμάτων Πλάτωνος» του Αλκίνοου αποτελεί ένα έργο μνημειώδους σημασίας για την κατανόηση της πλατωνικής φιλοσοφίας, όχι ως μιας συλλογής διάσπαρτων διαλογικών αναζητήσεων, αλλά ως ενός στέρεου και ολοκληρωμένου φιλοσοφικού συστήματος. Όπως αναλύθηκε, ο Αλκίνοος προσφέρει μια εξαιρετικά δομημένη και συστηματική πύλη εισόδου στον πλατωνισμό, ξεκινώντας από τον ορισμό και τον σκοπό της φιλοσοφίας και καταλήγοντας στην εφαρμογή των αρχών της στην ηθική και την πολιτική ζωή.

Η συνολική σημασία της «Εισαγωγής» έγκειται στην ικανότητά της να καταδεικνύει την εσωτερική λογική και τη βαθιά συνοχή της πλατωνικής σκέψης. Ο Αλκίνοος αναδεικνύει πώς η μεταφυσική θεωρία των αρχών θεμελιώνει τη γνωσιολογία, η οποία με τη σειρά της απαιτεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία για την προσέγγιση της αλήθειας. Αυτό το θεωρητικό πλαίσιο καθορίζει την ψυχολογία και την ηθική, καθώς ο τελικός σκοπός του ανθρώπου, η ὁμοίωσις Θεῷ, δεν είναι παρά η εναρμόνιση της ψυχής με τις αιώνιες αρχές της πραγματικότητας. Με τον τρόπο αυτό, ο Αλκίνοος παρουσιάζει τον πλατωνισμό ως ένα ενιαίο και συνεκτικό οικοδόμημα, όπου η θεωρία συνδέεται άρρηκτα με την πράξη. Το συστηματικό του εγχείρημα όχι μόνο διαφύλαξε την πλατωνική παράδοση για το ρωμαϊκό κοινό, αλλά προετοίμασε και το έδαφος για τις μεγάλες μεταφυσικές συνθέσεις του ύστερου Νεοπλατωνισμού.

(δια χειρός αλεξίου με πηγές από το αχανές διαδίκτυο)

Στέφανος Τρουμπίνος, φανερός συμβολαιογράφος. Διαθήκη, 15 Σεπτεμβρίου 1720.

     Διαθήκη της Παρασκευής, σύζυγο του μακαρίτη Πατίστα Μπόρη    

Αυτά τα αποσπάσματα παρουσιάζουν ένα επίσημο νομικό έγγραφο, συγκεκριμένα μια διαθήκη από το έτος 1720, γραμμένη από έναν συμβολαιογράφο ονόματι Στέφανος Τρουμπίνος. Το κείμενο περιγράφει τις τελευταίες επιθυμίες ενός ατόμου σχετικά με τη διανομή της περιουσίας του, η οποία περιλαμβάνει ακίνητα, χωράφια και διάφορα αντικείμενα. Η διαθήκη αναφέρει επίσης πρόσωπα και τοποθεσίες, παρέχοντας μια εικόνα των κοινωνικών και οικονομικών πτυχών της εποχής. Το έγγραφο είναι γραμμένο σε παραδοσιακή ελληνική γλώσσα, με αναφορές σε μάρτυρες και διαδικασίες που εξασφαλίζουν την εγκυρότητά του.

Στέφανος Τρουμπίνος, Φανερός Νοτάριος. Διαθήκη, 1720, 15 Σεπτεμβρίου, Αριθ. Εγγράφου 30 by aldebaran

       

                                                    

Το παρόν κείμενο αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον νοταριακό έγγραφο του 18ου αιώνα, συγκεκριμένα μία διαθήκη, η οποία συντάχθηκε στη Νάξο στις 15 Σεπτεμβρίου 1720, από τον Στέφανο Τρουμπίνο, φανερό νοτάριο (συμβολαιογράφο) της Νάξου. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το απόσπασμα περιλαμβάνει, εκτός της κυρίως διαθήκης, και δύο μικρότερα, διακριτά νοταριακά κείμενα ή αποσπάσματα άλλων πράξεων που συνέταξε ο ίδιος συμβολαιογράφος, τα οποία πλαισιώνουν την κύρια διαθήκη...

Η διαθέτις είναι η κυρία Παρασκευή, σύζυγος του μακαρίτη Πατίστα Μπόρη. Κατά τη στιγμή της σύνταξης, δηλώνει ότι είναι ασθενής, αλλά διατηρεί «τον νουν έχοντας γερόν, την γλώσσα καθαρά και τις έτερες αισθήσεις εις το λόγουν της ανεψαύμενες», δηλαδή έχει πλήρη πνευματική διαύγεια και άθικτες τις αισθήσεις της...

 Το κίνητρο για τη σύνταξη της διαθήκης είναι ο φόβος του αιφνίδιου θανάτου («φοβιζαμένη τον άρον θάνατον μην έλθη αιφνιδίως») και η επιθυμία να προετοιμαστεί για αυτόν, ρυθμίζοντας τις εκκρεμότητες της ψυχής της και των παιδιών της...

Η διαθήκη ξεκινά με μια θρησκευτική επίκληση στην Αγία Τριάδα («Εις δόξα της αγιωτάτης και ομοουσίας Τριάδος ημών αμήν»), κάτι σύνηθες στα έγγραφα της εποχής. Η Παρασκευή αφήνει «πάσης τοις χριστιανοίς την έν Κύριον αγάπην και τελειοτάτην συχώρεσιν» και ζητά συγχώρεση από όλους, τονίζοντας την πνευματική διάσταση της πράξης της...

Η Έργινα είναι η κύρια δικαιούχος και κληρονομεί ένα ιδιαίτερα πλούσιο σύνολο ακίνητων και κινητών περιουσιακών στοιχείων. Αυτό περιλαμβάνει:

Ακίνητα: Τα σπίτια της στο Κάστρο, με όλα τα οικιακά σκεύη. Ένα καινούργιο σπίτι στο χωριό Απεράθου και ένα άλλο ασκεπές κοντά στα αμπέλια. Ένα ελαιοτριβείο στην Ποταμιά (πρώην ιδιοκτησίας Δημήτρη Παπαδιά). Χωράφια στα Ζύρια. Ένα αμπέλι στις Κολιές στην Απεράθου.

Κινητά και Αξίες: «Μποτόνιο» (άγνωστης φύσης αντικείμενο ή ποσότητα), πενήντα χρυσά δουκάτα, ένα κάρο, ένα μαργαριταρένιο περιδέραιο, ένα κοραλλένιο περιδέραιο. Δύο ζευγάρια χρυσά σκουλαρίκια (το ένα «πολίτικα», το άλλο «βενέτικα»). Μία μαργαριταρένια κορδέλα για το κεφάλι, τέσσερα κομμάτια χρυσά δαχτυλίδια. Μια φορεσιά («ρόζγα») με άσπρη κεντημένη φορεσιά, ένα μπούστο και κλινοσκεπάσματα. Της αφήνει επίσης «ό,τι άλλο είναι και ευρίσκεται», δηλαδή όλη την υπόλοιπη κινητή περιουσία της...

Η διαθέτις προβλέπει μια ρήτρα κατάρας εναντίον οποιουδήποτε αμφισβητήσει την κληρονομιά της Έργινας, επικαλούμενη τον Χριστό, την Παναγία, τους γονείς της και την ίδια...

Η Παρασκευή αναθέτει στην Έργινα την ευθύνη για την τιμή και τον ενταφιασμό της ψυχής της...

Ο Λίσανδρος κληρονομεί επίσης σημαντικά ακίνητα:

 Ακίνητα: Το πατρικό σπίτι στην Απεράθου. Ένα αμπέλι στο Φυρό Τρουλί (που αναφέρεται ως «της Χαμαλένας τ’», υποδηλώνοντας πιθανώς την περιοχή ή προηγούμενη ιδιοκτησία). Ένα χωράφι στους Σκουλίκους, καθώς και το «έντριγεινιέ» και την «Τεγάνια» (πιθανώς τοπωνύμια ή είδη ιδιοκτησίας).

 Το μέλι της.

Η διαθήκη περιέχει μια ρήτρα για την επίλυση διαφορών μεταξύ των παιδιών: αν κάποιο παιδί προκαλέσει ενόχληση σε άλλο, οφείλει να πληρώσει στην δικαιοσύνη είκοσι γρόσια. Η διαθέτις τονίζει ότι το παρόν έγγραφο πρέπει να είναι «βεβαίον και ακλοιάλιστον εις όλων του τώ μέρη και περίστασιν», δηλαδή έγκυρο και αμετάκλητο...

Οφειλές: Η Παρασκευή δηλώνει ότι χρωστάει εκατόν τριάντα γρόσια στον Αντώνιο Λουράδα, ως ενέχυρο, για ένα αμπέλι στην Απεράθου. Αυτή η καταγραφή χρέους δείχνει την ανάγκη για πλήρη διαφάνεια των οικονομικών της...

Μάρτυρες: Αν και αναφέρεται ότι «ουδείς βεβαίωσιν υπογράφουν» (κανείς δεν υπογράφει επιβεβαίωση), σημειώνεται η παρουσία «αξιόπιστων μαρτύρων εις ασφάλεια», υποδηλώνοντας ότι υπήρχαν μάρτυρες παρόντες κατά τη σύνταξη, η παρουσία των οποίων πιστοποιούσε την αυθεντικότητα...

                                          Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΣΕ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Στέφανος Τρουμπίνος, φανερός συμβολαιογράφος. Διαθήκη, 15 Σεπτεμβρίου 1720.

Εις δόξαν της Αγιωτάτης και Ομοουσίου Τριάδος ημών, Αμήν.

Εν έτει 1720, Σεπτεμβρίου 15, στη Νάξο, κατά το Νέο Ημερολόγιο.

Επειδή τίποτα δεν είναι πιο βέβαιο από τον θάνατο και τίποτα πιο αβέβαιο από την ώρα του θανάτου, γι’ αυτό, ευρισκόμενη η κυρία Παρασκευή, σύζυγος του μακαρίτη Πατίστα Μπόρη, ασθενής, αλλά έχοντας τον νου της υγιή, την ομιλία της καθαρή και τις λοιπές αισθήσεις της άθικτες, και φοβούμενη τον βίαιο θάνατο, ώστε να μην έρθει αιφνιδίως σε αυτήν, προσκάλεσε εμένα τον φανερό συμβολαιογράφο για να κάνει την παρούσα διαθήκη και υστερνή εντολή για τη σωτηρία της ψυχής της και των παιδιών της. Και εν πρώτοις, αφήνει σε όλους τους χριστιανούς την εν Κυρίω αγάπη και τέλεια συγχώρεση, το οποίο ζητεί και αυτή από όλους.

Και θέλει, διατάσσει και παρακαλεί ότι τα σπίτια στο Κάστρο, όπως είναι και ευρίσκονται, με όλα τα είδη οικιακού εξοπλισμού που χρειάζεται μια νοικοκυρά (όπως πιάτα, κονιάματα, καφέδες, τραπέζια), όλα να είναι της θυγατέρας της, της Έργινας. Επίσης, το καινούργιο σπίτι στο χωριό Απεράθου και το άλλο που είναι ασκεπές, κοντά στα αμπέλια, αυτά τα σπίτια είναι και αυτά της Έργινας. Και το ελαιοτριβείο που βρίσκεται στην περιοχή της Ποταμιάς, το οποίο είχε διαρκώς με τον μακαρίτη Δημήτρη Παπαδιά, είναι και αυτό δικό της. Ακόμη, τα χωράφια που έχει στα Ζύρια είναι και αυτά δικά της. Και το αμπέλι, που έχει στις Κολιές στην Απεράθου, είναι και αυτό δικό της. Ακόμη, πενήντα χρυσά δουκάτα, ένα κάρο, ένα μαργαριταρένιο περιδέραιο, ένα κοραλλένιο περιδέραιο, δύο ζευγάρια χρυσά σκουλαρίκια (το ένα «πολίτικα» και το άλλο «βενέτικα»), μία μαργαριταρένια κορδέλα για το κεφάλι, τέσσερα κομμάτια χρυσά δαχτυλίδια, μία ρόμπα με άσπρη κεντημένη φορεσιά και ένα μπούστο, και κλινοσκεπάσματα και οτιδήποτε άλλο υπάρχει και ακούγεται, να ανήκει στην άνωθεν αναφερόμενη θυγατέρα της, την Έργινα. Να έχει δε την εξουσία να τα διαχειρίζεται όπως θέλει και βούλεται σαν ιδιοκτησία της, χωρίς να της έχουν δοθεί ή να της έχουν αρπαχθεί από την μητέρα της.

Και όποιος ήθελε να της προκαλέσει πείραξη ή ενόχληση για τα παρόντα, να έχει την κατάρα του Δεσπότη Χριστού, της Αγίας Παρθένου Μαρίας, των γονέων της και την δική της.

Ακόμη, αφήνει στον υιό της, τον Λίσανδρο, την ευχή της και το πατρικό σπίτι που έχει στην Απεράθου, και το αμπέλι που έχει στο Φυρό Τρουλί, το οποίο ανήκει στην Χαμαλένα, και το μέλι της, και αυτά να είναι δικά του. Επίσης, το χωράφι που έχει στους Σκουλίκους, και το «έντριγεινιέ» και η Τεγάνια, και αυτά να είναι δικά του.

Όλα αυτά να είναι και να τα κατέχουν τα άνωθεν αναφερόμενα παιδιά της, με την ευχή της και του Θεού, και να τα εξουσιάζουν ως ιδιοκτησία τους, έχοντάς τα καλά αφημένα και δοσμένα από τη μητέρα τους. Και αν τυχόν κάποιο παιδί προκαλέσει ενόχληση σε άλλο, να πληρώσει στην δικαιοσύνη είκοσι γρόσια. Και πάλι, το παρόν να είναι βέβαιο και αμετακίνητο σε όλα του τα μέρη και περιστάσεις.

Κανείς δεν υπογράφει βεβαίωση, αλλά υπάρχουν αξιόπιστοι μάρτυρες για την ασφάλεια και τα εξής. Ακόμη, λέγει πως αφήνει την ψυχή της στα χέρια της θυγατέρας της, για να την τιμήσει και να την ενταφιάσει όπως της έχει αφήσει την ιδιοκτησία της. Ακόμη, λέγει πως χρωστάει, ως ενέχυρο, στα χέρια του Αντωνίου Λουράδα, εκατόν τριάντα γρόσια για το αμπέλι στην Απεράθου...

ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ – ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ (βίντεο)

 ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ – ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ Ταινία βωβή, 35 mm, της Γ.Υ.Σ. (Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού) με πλάνα-ντοκουμέντα από τις προετοιμασίες και τις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στην Μικρά Ασία και ειδικότερα στις περιοχές του Σαγγάριου, της Κιουτάχειας και του Εσκί Σεχίρ, κατά την περίοδο από τις αρχές Ιουνίου 1920 μέχρι και τις αρχές Αυγούστου 1921.

Ετρουσκική τεφροδόχος 2.300 ετών με ανάγλυφο Μέδουσας

Κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης στην αρχαία Νεκρόπολη Παλατσόνε στην Περούτζια της Ιταλίας, αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια αξιοσημείωτη τεφροδόχο από τραβερτίνη που αμφισβητεί την συμβατική κατανόηση των ετρουσκικών ταφικών πρακτικών. Το αγγείο, ηλικίας 2.300 ετών, διακοσμημένο με ένα εντυπωσιακό ανάγλυφο της Μέδουσας και περίπλοκες καλλιγραφικές ετρουσκικές επιγραφές, δεν περιείχε ανθρώπινα λείψανα αλλά τρία άθικτα πήλινα αγγεία, γεγονός που υποδηλώνει μια συμβολική ταφή ή κενοτάφιο.

Η τεφροδόχος ανήκε σε ένα άτομο που αναγνωρίστηκε ως Arn της οικογένειας Acsi και χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ., κατά την πρώιμη φάση κατασκευής του οικογενειακού υπογείου. Αυτό που κάνει αυτή την ανακάλυψη ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι το περίοπτο ανάγλυφο της Μέδουσας σκαλισμένο σε μεγάλο ανάγλυφο στην κύρια όψη, πλαισιωμένο από καλλιγραφική ετρουσκική γραφή και διακοσμημένο με στυλιζαρισμένα φυτικά μοτίβα και τελετουργικούς δίσκους που ονομάζονται paterae - στοιχεία που συνήθως προορίζονται για ταφές ελίτ, εξηγεί το Archaeology Magazine

 

Η πρόσφατα ανακαλυφθείσα ετρουσκική τεφροδόχος που απεικονίζει το λεπτομερές ανάγλυφο της Μέδουσας και ετρουσκικές επιγραφές
(Ipogeo dei Volumni e Necropoli del Palazzone)

Μέδουσα ως προστατευτική φύλακας

Όταν οι αρχαιολόγοι σήκωσαν το καπάκι της τεφροδόχου, ανακάλυψαν τρία άθικτα πήλινα αγγεία: ένα bicchiere (κύπελλο) και δύο brocchette (κανάτες) κατασκευασμένες από ακόσμητη πορτοκαλί πάστα, τοποθετημένες σκόπιμα στο εσωτερικό. Η απουσία ανθρώπινων λειψάνων, παρά το γεγονός ότι βρέθηκε ένα μολύβδινο φύλλο στον τάφο που αναφέρει τα λείψανα του Arn και πιθανώς του Lari Caprti, υποδηλώνει μια συμβολική ταφή που τελούνταν όταν το σώμα χάθηκε ή θάφτηκε αλλού, γράφει το All That's Interesting.

Στην ετρουσκο-ιταλική ταφική εικονογραφία, η Μέδουσα λειτουργούσε ως αποτροπαϊκό σύμβολο - ένα προστατευτικό φυλάκιο ενάντια στις κακές δυνάμεις που είχε ως στόχο να προστατεύσει τόσο το περιεχόμενο της τεφροδόχου όσο και τον ίδιο τον τάφο. «Η Μέδουσα δεν ήταν απλώς διακόσμηση. Ήταν μια ενεργή παρουσία στον τάφο», εξήγησε η Δρ. Σίλβια Ρόσι, Διευθύντρια Συντήρησης του χώρου, περιγράφοντας το ανάγλυφο ως «ένα απτό σημάδι των επιλογών που έγιναν για να συνοδεύσουν τον νεκρό στην αιωνιότητα».

Τα τρία πήλινα αγγεία που βρέθηκαν μέσα στην τεφροδόχο αντί για ανθρώπινα υπολείμματα . ( Ipogeo dei Volumni e Necropoli del Palazzone)

Τελετουργικό Αίνιγμα στο Παλατσόνε

Η Νεκρόπολη του Παλατσόνε, που ανακαλύφθηκε το 1840, περιλαμβάνει περίπου 200 θαλαμωτούς τάφους που χρονολογούνται από την ελληνιστική περίοδο (3ος-1ος αιώνας π.Χ.). Αυτό το συγκεκριμένο εύρημα εντοπίστηκε στο υπόγειο της οικογένειας Άκσι, μέρος του μεγαλύτερου ετρουσκικού ταφικού συγκροτήματος που συνεχίζει να αποκαλύπτει μυστικά για τα αρχαία ιταλικά ταφικά έθιμα.

Η εκλεπτυσμένη γλυπτική της τεφροδόχου αγγείου καταδεικνύει το υψηλό επίπεδο ετρουσκικής δεξιοτεχνίας, ενώ το μοναδικό της περιεχόμενο εγείρει ερωτήματα σχετικά με τελετουργικές πρακτικές που μπορεί να ήταν πιο συνηθισμένες από ό,τι είχε γίνει κατανοητό προηγουμένως. Η εξέχουσα θέση της εικόνας της Μέδουσας υποδηλώνει ότι επρόκειτο για κάτι περισσότερο από απλή διακόσμηση - αντιπροσωπεύει μια σκόπιμη επιλογή επίκλησης των προστατευτικών δυνάμεων της Γοργόνας για τη συμβολική ταφή.

Μελλοντική Έρευνα και Παρουσίαση

Η τεφροδόχος μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο του χώρου για λεπτομερή ανάλυση, συμπεριλαμβανομένων μελετών υλικών και οργανικών υπολειμμάτων, ώστε να προσδιοριστεί τι μπορεί να περιείχαν αρχικά τα πήλινα αγγεία - είτε στάχτες, σπονδές είτε άλλες τελετουργικές προσφορές. Αυτές οι έρευνες θα μπορούσαν να παρέχουν κρίσιμες πληροφορίες για το εάν τέτοιες συμβολικές ταφές ήταν εξαιρετικά περιστατικά ή μέρος ευρύτερων ετρουσκικών ταφικών παραδόσεων .

Ο Δρ. Ρόσι τόνισε ότι η ανακάλυψη ενισχύει τον τρόπο με τον οποίο οι  Ετρούσκοι συνεχίζουν να εκπλήσσουν τους ερευνητές :

«Είναι μια υπενθύμιση ότι οι Ετρούσκοι εξακολουθούν να μας εκπλήσσουν. Το έργο είναι αξιοσημείωτο όχι μόνο για τη σκάλισή του, αλλά και για την τελετουργική πολυπλοκότητα που υποδηλώνει.»

Μόλις ολοκληρωθεί η ανάλυση, τόσο η τεφροδόχος όσο και το περιεχόμενό της θα εκτεθούν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ούμπρια, προσφέροντας στο κοινό την ευκαιρία να συλλογιστεί αυτό το αρχαίο μυστήριο.

Η ανακάλυψη προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο στην κατανόησή μας για τον ετρουσκικό πολιτισμό και τις εξελιγμένες προσεγγίσεις τους στην τιμή των νεκρών, είτε μέσω της παραδοσιακής ταφής είτε μέσω συμβολικής μνήμης όταν δεν ήταν διαθέσιμα τα φυσικά λείψανα.

Κορυφαία εικόνα: Ετρουσκική λάρνακα με σχέδιο Medusa και ετρουσκική επιγραφή. Πηγή: Ipogeo dei Volumni e Necropoli del Palazzone

Από τον Γκάρι Μάνερς

Κολλιγία τῆς 25 Σεπτεμβρίου 1709. Νοτάριος Ἀντ. Μαυροκέφαλος Ζάκυνθος

Κολλιγία τῆς 25 Σεπτεμβρίου 1709. Νοτάριος Ἀντ. Μαυροκέφαλος Ζάκυνθος

Οι συγκεκριμένες πηγές παρέχουν σαφείς πληροφορίες σχετικά με τον Νοτάριο στο ευρύτερο πλαίσιο της Κολλιγίας της 25ης Σεπτεμβρίου 1709.

Συγκεκριμένα:

• Ο Νοτάριος που κατέγραψε την πράξη της Κολλιγίας της 25ης Σεπτεμβρίου 1709 ήταν ο Ἀντώνιος Μαυροκέφαλος.

• Το έγγραφο αυτό βρίσκεται καταχωρημένο στο αρχείο του, στο Βιβλίο 5, σελίδα 162.

• Το έγγραφο φέρει τον αριθμό 65.

Από τις πηγές συνάγεται ότι ο Ἀντώνιος Μαυροκέφαλος ήταν ένας εν ενεργεία νοτάριος κατά την περίοδο αυτή. Η αναφορά του ονόματός του και των στοιχείων του βιβλίου και της σελίδας όπου καταγράφηκε η Κολλιγία υποδηλώνει τον κεντρικό του ρόλο στην επίσημη καταγραφή και επικύρωση νομικών πράξεων, όπως οι συμφωνίες μίσθωσης γης (κολλιγίες). Ο νοτάριος λειτουργούσε ως επίσημος καταγραφέας αυτών των συμφωνιών, παρέχοντας νομική ισχύ και διαφάνεια στις συναλλαγές μεταξύ ιδιοκτητών γης και καλλιεργητών.

Περαιτέρω, η αναφορά σε ένα άλλο απόσπασμα, χρονολογίας 20 Οκτωβρίου 1709, αναφέρει επίσης τον Νοτάριο Ἀντ. Μαυροκέφαλο και ένα διαφορετικό σημείο καταγραφής («Βιβ. 5 σ. 175»). Αυτό ενισχύει την εικόνα ενός δραστήριου και σημαντικού προσώπου της εποχής, υπεύθυνου για την τήρηση των επίσημων αρχείων και την επικύρωση ποικίλων νομικών συμβολαίων στην περιοχή.

Συνοψίζοντας, οι πηγές αναδεικνύουν τον Ἀντώνιο Μαυροκέφαλο ως τον συγκεκριμένο Νοτάριο που ήταν υπεύθυνος για την επίσημη καταγραφή της Κολλιγίας της 25ης Σεπτεμβρίου 1709, υπογραμμίζοντας τον θεσμικό ρόλο του νοταρίου ως εγγυητή της νομικής ισχύος και της τεκμηρίωσης των αγροτικών συμφωνιών της εποχής.

Κολλιγία και Φόβρονο: Σύστημα Καλλιέργειας και Μίσθωσης Γης

Οι βασικές πρακτικές μίσθωσης γης και καλλιέργειας, όπως περιγράφονται στις πηγές και στην προηγούμενη συζήτησή μας, επικεντρώνονται στο σύστημα της κολλιγίας ή μεριδιάς (sharecropping) και του φόβρονου.

Αναλυτικότερα:

1. Σύστημα Κολλιγίας / Μεριδιάς / Φόβρονου:

    ◦ Πρόκειται για το κυρίαρχο μοντέλο μίσθωσης γης.

    ◦ Το φόβρονο ειδικότερα είναι μια μακροχρόνια υποχρέωση καλλιέργειας γης, η οποία μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο διάστημα, όπως είκοσι χρόνια [2, υποσημείωση 1].

2. Εμπλεκόμενα Μέρη:

    ◦ Ιδιοκτήτης (Νοικοκυραίος): Είναι αυτός που παρέχει τη γη για καλλιέργεια. Παραδείγματα είναι η Πίσινάντα και η Μαρία.

    ◦ Καλλιεργητής (Κοπιαστής / Κολλιγιάτης / Κολλήγος): Είναι αυτός που αναλαμβάνει την εργασία της καλλιέργειας της γης. Παράδειγμα είναι ο Γιώργης Φαρισσαίος.

3. Όροι Μίσθωσης και Διανομής Παραγωγής:

    ◦ Παροχή Γης: Ο ιδιοκτήτης παραχωρεί ένα κομμάτι χωράφι στον καλλιεργητή.

    ◦ Διανομή Σοδειάς: Η πιο συνηθισμένη πρακτική είναι η διανομή "μισό-μισό" (μεριδιά) της παραγωγής. Ο ιδιοκτήτης λαμβάνει το μισό της σοδειάς («κροπίαν») και ο καλλιεργητής το άλλο μισό [1, 2, υποσημείωση 1]. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση του «φόβρονου» [2, υποσημείωση 1].

    ◦ Διπλήγο / Διπλοκαλλιέργεια: Υπάρχουν ειδικές συμφωνίες όπως το «διπλήγο» ή «διπληγάδος». Αυτό μπορεί να σημαίνει είτε ότι ο καλλιεργητής έχει διπλή υποχρέωση εργασίας (π.χ., να δουλέψει για δύο περιόδους χωρίς μερίδιο) είτε ότι ο ιδιοκτήτης λαμβάνει διπλό μερίδιο από τη σοδειά υπό συγκεκριμένες συνθήκες [1, 2, υποσημείωση 1]. Επίσης, αναφέρεται ότι αν το χωράφι ζημιωθεί, ο κοπιαστής μπορεί να έχει "διπληγάδος" να δώσει την κατεστραμμένη σοδειά στον νοικοκυραίο ή να εργαστεί δύο χρόνια.

4. Παροχή Εισροών και Βοήθειας:

    ◦ Αρχικά Έξοδα ("παρόντες"): Ο νοικοκυραίος συχνά παρέχει τα αρχικά έξοδα για την καλλιέργεια.

    ◦ Έξοδα Σποράς: Σε περίπτωση που ο κοπιαστής αδυνατεί να καλύψει τα έξοδα σποράς, ο νοικοκυραίος αναλαμβάνει να του παράσχει τα απαραίτητα.

    ◦ Οικονομική Βοήθεια: Για συγκεκριμένες εργασίες στο χωράφι, όπως το «πάτο ἐσπρέσο» και τα «ἀνηστροφάσματα», ο νοικοκυραίος μπορεί να δώσει οικονομική ενίσχυση (π.χ., 25 άσπρα).

5. Είδη Καλλιεργειών:

    ◦ Οι καλλιέργειες περιλαμβάνουν δημητριακά, φασουλομπάμπακο και φλεζονίες.

6. Νομική Κατοχύρωση:

    ◦ Οι συμφωνίες αυτές δεν είναι άτυπες. Κατοχυρώνονται μέσω συμβολαίων που συντάσσονται από νοτάριους (συμβολαιογράφους), όπως ο Αντώνιος Μαυροκέφαλος, και υπογράφονται παρουσία μαρτύρων, υποδηλώνοντας ένα επίσημο και θεσμοθετημένο πλαίσιο.

Συνοψίζοντας, οι βασικές πρακτικές μίσθωσης γης χαρακτηρίζονται από ένα συμβόλαιο κολλιγίας/φόβρονου όπου ο ιδιοκτήτης παρέχει τη γη και μέρος των αρχικών εισροών, ενώ ο καλλιεργητής παρέχει την εργασία. Η παραγωγή διανέμεται συνήθως μισό-μισό, με ειδικούς όρους και υποχρεώσεις (όπως το «διπλήγο») να ρυθμίζουν συγκεκριμένες καταστάσεις ή συνθήκες. Όλα αυτά τα πλαίσια είναι νομικά δεσμευτικά και επίσημα καταγεγραμμένα.

Θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε με ένα ενοικιαστήριο σπιτιού, αλλά αντί για χρήματα, το ενοίκιο πληρώνεται με ένα μέρος της σοδειάς. Ο ιδιοκτήτης παρέχει το "σπίτι" (τη γη) και μερικές φορές την αρχική "επίπλωση" (σπόρους/έξοδα), ενώ ο "ενοικιαστής" (καλλιεργητής) ζει και εργάζεται σε αυτό, πληρώνοντας το "ενοίκιο" (μερίδιο της παραγωγής) και αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τη συντήρηση και την καλλιέργεια του "σπιτιού".

Συγκεκριμένα και κατά λέξιν το κείμενο αποδίδεται ως εξής:

Σύμβαση Μίσθωσης Γης (25 Σεπτεμβρίου 1709) 

Νοτάριος: Αντώνιος Μαυροκέφαλος

Στις 25 Σεπτεμβρίου 1709, εμφανίστηκαν ενώπιον εμού, του νοταρίου, και των μαρτύρων η κυρά Αντριάνα, χήρα του αποβιώσαντος Δημήτρη Νίκλου, μαζί με τον γιο της, μ(ισσέ)ρ Αγγέλο Νίκλο. Οι δύο τους παραχωρούν στον κύριο Μπενέττο Γουζέλη, γιο του αποβιώσαντος Τζάννε, από το χωριό Ρωμήρι, μέσω συμφωνίας, για δέκα χρόνια, ένα κομμάτι χωράφι που ανήκει στη χήρα, το οποίο βρίσκεται κάτω από την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου (στα χωράφια της).

Όροι της συμφωνίας:

Πρώτος χρόνος (φέτος): Ο μισθωτής θα καλλιεργήσει το χωράφι και θα παίρνει όλο το σανό ή οποιοδήποτε άλλο προϊόν παράγει.

Δεύτερος χρόνος: Το χωράφι θα μείνει ασπόρατο (αναψιλικό).

Για τους επόμενους πέντε χρόνους: Ο μισθωτής θα το καλλιεργεί και θα παίρνει όλο το σανό.

Μετά από αυτούς τους πέντε χρόνους: Το χωράφι θα μείνει πάλι ασπόρατο για ένα χρόνο.

Για τους υπόλοιπους χρόνους της δεκαετίας: Ο μισθωτής θα σπέρνει με τους μισούς σπόρους που θα του παρέχει η ιδιοκτήτρια (κυρά Αντριάνα). Δεν μπορεί να μαζέψει τους καρπούς και να τους αλωνίσει χωρίς να έχει πρώτα καλέσει την ιδιοκτήτρια να είναι παρώντα.

Κατανομή παραγώγων: Σε όλους τους χρόνους, εκτός από τους δύο που το χωράφι μένει ασπόρατο, οι καρποί μοιράζονται στη μέση (50% – 50%) μεταξύ μισθωτή και ιδιοκτήτριας.

Ευθύνες: Αν το χωράφι ζημιωθεί (π.χ., κακή σοδειά), ο μισθωτής οφείλει είτε να ανταποδώσει την αξία της ζημιάς στην ιδιοκτήτρια, είτε η ιδιοκτήτρια μπορεί να του το πάρει πίσω νωρίτερα. Η ιδιοκτήτρια έχει το δικαίωμα να καλλιεργήσει η ίδια το χωράφι αν θέλει.

Βοήθεια στην καλλιεργητική εργασία: Για μία φορά κατά τη διάρκεια της μίσθωσης, όταν χρειαστεί να οργώσει (ασηκοτράφισμα) το χωράφι, η ιδιοκτήτρια οφείλει να βοηθήσει τον μισθωτή με το ποσό των 25 ασπρών.

Μάρτυρες:

Γιάννης Λάτζαρης – μαρτυρώ τα ανωτέρω.

Γιάννης Βερούσης – μαρτυρώ τα ανωτέρω.

Τα ιστορικά στοιχεία που ανευρίσκονται εις το διαδίκτυο και από έγγραφα μαρτυρούν τα εξής:

Τοπωνύμια και Οικισμοί:

Ρωμήρι: Χωριό στους πρόποδες του βουνού «Παλαιόκαστρο». Αναφέρεται ήδη από το 1509. Οι κάτοικοί του ονομάζονταν «Ρωμηριάτες».

Άγιος Αντώνιος: Εκκλησία στο χωριό Ρωμήρι, η οποία μαρτυρείται από το 1560.

Επώνυμα και Προσωπικότητες:

Γουζέλης / Μπενέττος: Το επώνυμο «Γουζέλης» (ή «Μπενέττος» από το βενετσιάνικο Benedetto) εμφανίζεται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας (Ζάκυνθος, Κεφαλλονιά, Μάνη, Κάρπαθος, Κρήτη, Εύβοια). Στη Ζάκυνθο, η οικογένεια Γουζέλη (ή Μπενέττου) ήταν γνωστή. Αξιοσημείωτο μέλος της ήταν ο Γιάννης Γουζέλης (συμβολαιογράφος Ζακύνθου, 1744–1768) και ειδικά ο Δημήτριος Γουζέλης (1774–1843), φιλόλογος, φιλελεύθερος και αγωνιστής της Επανάστασης του 1821.

Λάτζαρης: Πιθανόν να πρόκειται για την αξιόλογη οικογένεια Λάζαρη της Ζακύνθου, η οποία αναφέρεται στη «Χρυσή Βίβλο» του νησιού (1597). Μέλη της διετέλεσαν προξενικοί πράκτορες της Ζακύνθου (π.χ., το 1630 και 1678).

Κοινωνικοοικονομικά Χαρακτηριστικά:

Η συμβολαιογραφική πράξη αντικατοπτρίζει το αγροτικό σύστημα της εποχής: μίσθωση γης με αντάλλαγμα μέρος των παραγώγων (μερίσματα σανό, σπόροι).

Οι λεπτομέρειες για τη σπορά, την άνοδο και τον αλωνισμό δείχνουν την αυστηρή ρύθμιση των αγροτικών σχέσεων.

Η χρήση του νομικού όρου «υπόσχοντας τα καλά του και σωματικώς» σημαίνει ότι ο μισθωτής δεσμεύεται με όλη την περιουσία και σωματική του ελευθερία για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του.

Νομικό Πλαίσιο:

Η συμβολαιογραφική πράξη γίνεται μπροστά σε νοτάριο και μάρτυρες, σύμφωνα με τα βενετικά νομικά πρότυπα που ίσχυαν στη Ζάκυνθο εκείνη την εποχή (η Ζάκυνθος ήταν under Venetian rule).

Χρονολογία (1709):

Βρισκόμαστε στα μέσα της Βενετοκρατίας στη Ζάκυνθο. Το νησί απολάμβανε σχετική αυτονομία και οικονομική άνθηση, βασισμένη στη γεωργία (ελιά, σταφίδα, σιτάρι) και το εμπόριο.

Αυτή η συμβολαιογραφική πράξη είναι ένα πολύτιμο ιστορικό τεκμήριο που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τις αγροτικές σχέσεις, το νομικό πλαίσιο και την οικονομική πραγματικότητα στη Ζάκυνθο των αρχών του 18ου αιώνα.

δια χειρός αλεξίου και με πληροφορίες από τα αχανές διαδίκτυο

06.09.2025

Το Γενί Τζαμί και η κοινότητα Ντονμέ Θεσσαλονίκης

 

Το Γενί Τζαμί (Yeni Cami) by aldebaran