Καφέ "Πάνθεον" - Διάλογος με τον Σωκράτη...

Η Συνάντηση έγινε κατόπιν προσκλήσεως του Σωκράτη από τον γράφοντα σε έναν φανταστικό διάλογο που λαμβάνει χώρα σε ένα καφέ του Θησείου...Μια ήσυχη πλατεία στην Αθήνα, αργά το απόγευμα. Ο Αλέξανδρος, νεαρός φιλόσοφος της εποχής μας, συναντά τον Σωκράτη. Ο ήλιος γέρνει και η ατμόσφαιρα είναι κατάλληλη για αναζήτηση νοήματος.

-Σωκράτη, τι είναι ευτυχία;

Σωκράτης: Η ευτυχία, αγαπητέ μου, δεν βρίσκεται στην απόλαυση ούτε στα πλούτη. Είναι η ψυχική αρμονία που προκύπτει όταν η ψυχή μας ακολουθεί το ορθό. Έχεις αναρωτηθεί ποια είναι η φύση της δικής σου ψυχής;

-Μα δεν είναι εύκολο να γνωρίσει κανείς τη δική του ψυχή...

Σωκράτης: Ακριβώς. Γι' αυτό και η φιλοσοφία είναι αναζήτηση. Όχι γιατί γνωρίζουμε, αλλά γιατί θέλουμε να μάθουμε.

-Σωκράτη, αν είχες να ξεκινήσεις από ένα μόνο ερώτημα για να κατανοήσεις τη ζωή, ποιο θα ήταν;

Σωκράτης: Το ίδιο που ρωτώ πάντα: "Τι είναι ο άνθρωπος;" Όλα ξεκινούν από την κατανόηση του εαυτού. Αν δεν γνωρίσουμε ποιοι είμαστε, πώς θα ξέρουμε τι είναι η ευτυχία, η δικαιοσύνη ή η αγάπη;

-Μα πώς μπορεί κανείς να γνωρίσει τον εαυτό του;

Σωκράτης: Με την ερώτηση. Με την αμφιβολία. Και κυρίως με την παραδοχή της άγνοιας. Όποιος νομίζει ότι γνωρίζει, είναι πιο μακριά από την αλήθεια από εκείνον που παραδέχεται πως δεν ξέρει.

-Τότε η ευτυχία δεν είναι η ικανοποίηση των επιθυμιών;

Σωκράτης: Όχι, είναι η αρμονία της ψυχής. Όταν το λογικό μέρος κυβερνά, το θυμοειδές υπηρετεί και το επιθυμητικό δεν καταδυναστεύει. Μόνο τότε η ψυχή είναι ευτυχισμένη.

-Και η δικαιοσύνη; Είναι ό,τι ορίζει ο νόμος;

Σωκράτης: Ο νόμος αλλάζει. Η δικαιοσύνη είναι πιο σταθερή. Είναι η τάξη στην ψυχή και στην πόλη. Όταν κάθε μέρος πράττει το έργο που του αρμόζει χωρίς να υπερβαίνει τα όρια.

-Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;

Σωκράτης: Αν οι επιθυμίες μας κυβερνούν, τότε είμαστε δούλοι. Ελευθερία είναι η εξουσία πάνω στον εαυτό. Όχι η ικανοποίηση όλων των επιθυμιών, αλλά η επιλογή με σύνεση.

-Και η αγάπη, τι είναι;

Σωκράτης: Είναι η επιθυμία του καλού και του ωραίου. Δεν είναι απλώς πάθος ή έλξη. Είναι η δύναμη που μας ωθεί προς την τελείωση και προς τη μόνιμη ένωση με το αληθινό.

-Σωκράτη, το να σου μιλήσει κανείς είναι σαν να κοιτάζει σε καθρέφτη που δείχνει όχι την εικόνα, αλλά την ψυχή.

Σωκράτης: Και τότε ίσως πλησιάζουμε το «γνῶθι σαυτόν». Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις τα πάντα. Αρκεί να θέλεις να μαθαίνεις.

Ο καφές με τον Σωκράτη έλαβε τέλος και όταν έφυγε ξεκίνησε ο συλλογισμός όσων άκουσα και όσων  ένοιωσα..

Τι είναι ο άνθρωπος;

Ο άνθρωπος είναι ον πολύπλοκο, που δεν ταυτίζεται ούτε με το σώμα του ούτε αποκλειστικά με τη σκέψη του. Είναι συγκερασμός σάρκας, ψυχής και πνεύματος, μια ενότητα που αναζητά νόημα στον κόσμο.

Τι είναι το Σώμα και η Ψυχή;

-Σώμα Το υλικό περίβλημα που μας φέρνει σε επαφή με τις αισθήσεις, τον χώρο και το χρόνο.

-Ψυχή Κατοικεί στο εσωτερικό μας. Σύμφωνα με την πλατωνική διάκριση, περιλαμβάνει:

Τη λογική (νοῦς), που επιδιώκει την αλήθεια.

Το θυμοειδές, που φέρει πάθος και φιλοδοξία.

Το επιθυμητικό, που τρέφει τις αισθήσεις και τις φυσικές ανάγκες.

Τι είναι ο Νους και η Λογική;

Η λογική ικανότητα διακρίνει τον άνθρωπο από τα άλλα ζώα. Είναι η φλόγα που του επιτρέπει:

Να αναζητά το γιατί των φαινομένων

• Να θέτει ερωτήματα για τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την αρετή

• Να δημιουργεί πολιτισμό, φιλοσοφία και επιστήμη

• Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο

• Ο άνθρωπος δεν ζει απομονωμένος. Η πολιτική και η ηθική του διάσταση απορρέει από την ανάγκη να συνυπάρχει:

• Οικογένεια και φιλία

• Πόλη και πολίτευμα

• Κοινά αγαθά και νόμοι

• Η Αναζήτηση του Νοήματος

• Αυτό που περισσότερο τον χαρακτηρίζει είναι η επιθυμία για αυτογνωσία και αλήθεια. Δεν αρκείται στην επιφανειακή ύπαρξη· ψάχνει:

• Την ένωση με το ωραίο και το καλό

• Την αρμονία της ψυχής

• Την υπέρβαση του θανάτου μέσω της γνώσης και της τέχνης

• Αντίθεση και Τάση προς την Τελείωση

• Στον άνθρωπο συναντάμε διαρκείς αντιφάσεις:

• • Θνητότητα και δίψα για αθανασία

  • Περιορισμούς και δημιουργικότητα

  • Αδυναμίες και αρετές

  Κι όμως, αυτές οι αντιφάσεις τον ωθούν σε μια συνεχή πορεία προς την τελείωση.

• Η Ψυχή: Αναλυτική Προσέγγιση

• Η ψυχή συχνά ορίζεται ως το άυλο, ενεργητικό στοιχείο που δίνει ζωή και προσωπικότητα στο σώμα.

  Διεθνώς, υπάρχουν τρεις κύριες φιλοσοφικές προσεγγίσεις:

  • Αρχαία ελληνική (πλατωνική, αριστοτελική)

  • Νεότερη (Καρτέσιος δυαλισμός)

  • Σύγχρονη (ψυχανάλυση, νευροεπιστήμη)

  • Πλατωνική Διαίρεση της Ψυχής

  • Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η ψυχή αποτελείται από τρία αλληλοϋποστηρικτικά μέρη:

    • Το λογιστικό (νοῦς), που επιδιώκει την αλήθεια και το υπέρτατο αγαθό

    • Το θυμοειδές, φορέα του πάθους, της τιμής και του θάρρους

    • Το επιθυμητικό, που κατευθύνει τις αισθητηριακές ανάγκες και τις υλικές απολαύσεις

    Η ισορροπία ανάμεσα σε αυτά οδηγεί σε αρμονία και αρετή.

  • Αριστοτελική Προσέγγιση

  • Για τον Αριστοτέλη, ψυχή είναι η «μορφή» του σώματος, δηλαδή η αρχή που δίνει οντότητα στο οργανισμό.

    • Φυτική ψυχή: υπεύθυνη για τη θρέψη και την ανάπτυξη

    • Ζωική ψυχή: πρόσθετη αίσθηση και κίνηση

    • Λογική ψυχή: μοναδικά ανθρώπινη, για διάνοια και λογική σκέψη

    Η ψυχή και το σώμα αλληλεξαρτώνται, δεν είναι δύο ανεξάρτητα υποκείμενα.

  • Νεότερες Φιλοσοφικές και Επιστημονικές Θεωρίες

  • 1. Καρτεσιανός Δυαλισμός

       • Το μυαλό (res cogitans) και το σώμα (res extensa) είναι δύο διακριτά είδη.

       • Η αλληλεπίδρασή τους παραμένει φιλοσοφικό μυστήριο.

    2. Ψυχανάλυση (Freud)

       • Δομή: Το ασυνείδητο, το εγώ και το υπερεγώ

       • Η ψυχική σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις διαμορφώνει την προσωπικότητα.

    3. Σύγχρονη Νευροεπιστήμη

       • Εξετάζει συνειδητότητα και συναίσθημα με βάση νευρωνικά δίκτυα

       • Αμφισβητεί την ανεξαρτησία της ψυχής από τον εγκέφαλο

       • Η Ψυχή ως Πηγή Συνείδησης και Ηθικής

       • Η ψυχή συνδέεται με:

         • Συνείδηση: το πεδίο της αυτοπαρατήρησης και του ελεύθερου θέλησης

         • Ηθική κρίση: ικανότητα διάκρισης σωστού και λάθους

         • Αυτογνωσία: βαθύτερη κατανόηση των κινήτρων μας

         Με αυτήν διαμορφώνουμε σχέσεις, παίρνουμε αποφάσεις και αναζητούμε νόημα.

       • Με πηγές από το διαδίκτυο

       • δια χειρός αλεξίου

       • 06.08.2025