Ανακάλημα της Κωνσταντινόπολης

Συγγραφέας: Ανώνυμος  

Το Ανακάλημα της Κωνσταντινόπολης είναι ένας θρήνος για την άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς. Αποτελείται από 118 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους στίχους και είναι γραμμένο σε κοινή απλή γλώσσα, χωρίς ωστόσο να απουσιάζουν ορισμένοι αρχαϊσμοί αλλά και κάποια ιδιωματικά στοιχεία κυπριακής προέλευσης. Εικάζεται, λοιπόν, ότι το ποίημα γράφτηκε στην Κύπρο ή ότι ο συγγραφέας του, που πρέπει να έζησε τα γεγονότα της Άλωσης, ήταν Κύπριος. Η σύνταξή του τοποθετείται αμέσως μετά την πτώση της Πόλης, την οποία και περιγράφει. Στο ποίημα παρουσιάζεται αρχικά η είδηση της Άλωσης (στ. 1-56), η οποία μεταδίδεται μέσα από τον διάλογο που πραγματοποιείται ανάμεσα σε ένα καράβι και ένα κάτεργο. Έπειτα τονίζεται ο ρόλος του τελευταίου αυτοκράτορα και στη συνέχεια (στ. 57-88) ο ποιητής θρηνεί για τις λεηλασίες που συνέβησαν στη Βασιλεύουσα. Ακολουθεί (στ. 89-118) η ανάμνηση του πρότερου κάλλους της, στο οποίο συνέβαλαν ο Μέγας Κωνσταντίνος και ο Ιουστινιανός.

	ΑΝΑΚΑΛΗΜΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΛΗΣ Θρήνος, κλαυμὸς καὶ ὀδυρμὸς καὶ στεναγμὸς καὶ λύπη, θλῖψις ἀπαραμύθητος ἔπεσεν τοῖς Ρωμαίοις. Ἐχάσασιν τὸ σπίτιν τους, τὴν Πόλην τὴν ἁγία, τὸ θάρρος καὶ τὸ καύχημα καὶ τὴν ἀπαντοχήν τους.
5	Τίς τό ’πεν; Τίς τὸ μήνυσε; Πότέ ’λθεν τὸ μαντάτο; Καράβιν ἐκατέβαινε στὰ μέρη τῆς Τενέδου καὶ κάτεργον τὸ ὑπάντησε, στέκει καὶ ἀναρωτᾶ το: —«Καράβιν, πόθεν ἔρκεσαι καὶ πόθεν κατεβαίνεις;» —«Ἔρκομαι ἀκ τ’ ἀνάθεμα ǀ κ’ ἐκ τὸ βαρὺν τὸ σκότος,
10	ἀκ τὴν ἀστραποχάλαζην, ἀκ τὴν ἀνεμοζάλην· ἀπὲ τὴν Πόλην ἔρχομαι τὴν ἀστραποκαμένην. Ἐγὼ γομάριν δὲ βαστῶ, ἀμμὲ μαντάτα φέρνω κακὰ διὰ τοὺς χριστιανούς, πικρὰ καὶ δολωμένα: Οἱ Τοῦρκοι ὅτε ήρθασιν, ἐπήρασιν τὴν Πόλην,
15	ἀπώλεσαν τοὺς χριστιανούς ἐκεῖ καὶ πανταχόθεν». —«Στάσου, καράβι, νὰ χαρῆς, πάλι νὰ σὲ ρωτήσω: Ἐκεῖ ’λαχε  ὁ βασιλεύς, ὁ κύρης Κωνσταντῖνος, ὁ φρένιμος, ὁ δυνατός, ὁ περισσὰ ἀνδρειωμένος, ὁ πράγος, ὁ καλόλογος, ἡ φήμη τῶν Ρωμαίων;»
20	—«Εκεῖ ’λαχεν ὁ Δράγασης ὁ κακομοιρασμένος. Σὰν εἶδεν τ’ ἄνομα σκυλιὰ κ’ ἐχάλασαν τοὺς τοίχους κ’ ἐτρέξασιν κ’ ἐμπήκασιν πεζοὶ καὶ καβαλλάροι κ’ ἐκόπταν τοὺς χριστιανοὺς ὡς χόρτο στὸ λιβάδιν, βαριὰ-βαριὰ ’ναστέναξεν μετὰ κλαυθμοῦ ǀ καὶ εἶπε:
25	«Ἐλέησον! πράγμα τὸ θωροῦν τὰ δολερὰ μου μάτια! Πῶς ἔχω μάτια καὶ θωρῶ! Πῶς ἔχω φῶς καὶ βλέπω! Πῶς ἔχω νοῦν καὶ πορπατῶ στὸν ἄτυχον τὸν κόσμον! Θωρῶ, οἱ Τοῦρκοι ’νέβησαν εἰς τὴν ἁγίαν Πόλην καὶ τῶρα ἀφανίζουσιν ἐμὲν καὶ τὸν λαόν μου».
30	Ἐβίγλισεν  ὁ ταπεινὸς δεξιὰ καὶ ἀριστερά του· θωρεῖ, φεύγουν οἱ Κρητικοί, φεύγουν οἱ Γενουβῆσοι· φεύγουσιν οἱ Βενέτικοι κ’ ἐκεῖνος ἀπομένει. Ἐλάλησεν ὁ ταπεινὸς μὲ τὰ καμένα χείλη: —«Ἐσεῖς, παιδιά μου, φεύγετε, πᾶτε νὰ γλυτωθῆτε·
35	κ’ ἐμέναν ποῦ μ’ ἀφήνετε, τὸν κακομοιρασμένο; Ἀφήνετέ με στὰ σκυλιὰ κ’ εἰς τοῦ θεριοῦ τὸ στόμα. Κόψετε τὸ κεφάλιν μου, χριστιανοὶ Ρωμαῖοι· ἐπάρετέ το, Κρητικοί, βαστᾶτε το στὴν Κρήτην νὰ τὸ ἰδοῦν οἱ Κρητικοί, νὰ καρδιοπονέσουν,
40	νὰ δείρουσι τὰ στήθη τους, νὰ χύσουν μαῦρα δάκρυα καὶ νὰ μὲ μακαρίσουσιν ǀ ὅτι οὕλους τοὺς ἀγάπουν· μηδὲν μὲ πιάσουν τὰ σκυλιά, μηδὲν μὲ κυριεύσουν· (ὅτι ἀνελεήμονα τῶν ἀσεβῶν τὰ σπλάχνα) μηδὲν μὲ πᾶν στὸν ἀμιρά, τὸ σκύλον Μαχουμέτην,
45	μὲ τὸ θλιμμένον πρόσωπον, μὲ τὰ θλιμμένα μάτια, μὲ τὴν τρεμούραν τὴν πολλήν, μὲ τὰ καμένα χείλη· καὶ θέση πόδαν ἄτακτο εἰς τὸν ἐμὸν αὐχένα· (εἰς βασιλέως τράχηλον δὲν πρέπει ποὺς ἀνόμου) μὴ μὲ ρωτήσ’ ὁ ἄνομος, νὰ πῆ: «Ποῦ ’ν’ ὁ Θεός σου;»,
50	νὰ ρίση ὁ σκύλος τὰ σκυλιὰ νὰ μὲ κακολογήσουν, νὰ παίξουσιν τὸ στέμμα μου, νὰ βρίσουν τὴν τιμήν μου∙ ἀπὴν μὲ βασανίσουσιν καὶ τυραννίσουσίν με, νὰ κόψουν τὸ κεφάλιν μου, νὰ μπήξουν εἰς κοντάριν, νὰ σκίσουν τὴν καρδία μου, νὰ φᾶν τὰ σωτικά μου, ǀ
55	νὰ πιοῦν ἀπὸ τὸ αἷμα μου, νὰ βάψουν τὰ σπατιά τους καὶ νὰ καυχοῦντ’ οἱ ἄνομοι εἰς τὴν ἀπώλειάν μου». Ἥλιε μου, ἀνάτειλε παντοῦ, σ’ οὗλον τὸν κόσμον φέγγε κ’ ἔκτεινε τὰς ἀκτῖνας σου σ’ ὅλην τὴν οἰκουμένη κ’ εἰς τὴν Κωσταντινόπολην, τὴν πρώην φουμισμένην
60	καὶ τώρα τὴν Τουρκόπολην, δὲν πρέπει πιὸ νὰ φέγγης. Ἀλλ’ οὐδὲ τὰς ἀκτῖνας σου πρέπει ἐκεῖ νὰ στέλλης νὰ βλέπουν τ’ ἄνομα σκυλιὰ τὲς ἀνομιές νὰ κάμνουν, νὰ ποίσου στάβλους ἐκκλησιές, νὰ καίουν τὰς εἰκόνας, νὰ σχίζουν, νὰ καταπατοῦν τὰ ’λόχρουσα βαγγέλια,
65	νὰ καθυβρίζουν τοὺς σταυρούς, νὰ τοὺς κατατσακίζουν, νὰ παίρνουσιν τ’ ἀσήμια τους καὶ τὰ μαργαριτάρια καὶ τῶν ἁγίων τὰ λείψανα τὰ μοσχομυρισμένα νὰ καίουν, ν’ ἀφανίζουσιν, στὴν θάλασσα νὰ ρίπτουν, νὰ παίρνουν | τὰ λιθάρια των καὶ τὴν εὐκόσμησίν των
70	καὶ στ’ ἅγια δισκοπότηρα κοῦπες κρασὶ νὰ πίνουν. Ἄρχοντες, ἀρκοντόπουλοι, ἀρχόντισσες μεγάλες, εὐγενικὲς καὶ φρένιμες, ἀκριβαναθρεμμένες, ἀνέγλυτες πανεύφημες, ὕπανδρες καὶ χηράδες καὶ καλογριὲς εὐγενικές, παρθένες, ἡγουμένες
75	(Ἄνεμος δὲν τοὺς ἔδιδε, ἥλιος οὐκ ἔβλεπέν τες, ἐψάλλαν, ἐνεγνώθασι εἰς τ’ ἅγια μοναστήρια) ἡρπάγησαν ἀνηλεῶς ὡς καταδικασμένες! Πῶς νὰ τὲς πάρουν στὴν Τουρκιά, σκλάβες νὰ πουληθοῦσιν καὶ νὰ τὲς διασκορπίσουσιν Ἀνατολήν καὶ Δύσην!
80	Γυμνὲς καὶ ἀνυπόλυτες, δαρμένες, πεινασμένες, νὰ βλέπουν βούδια, πρόβατα, ἄλογα καὶ βουβάλια, παπίτσες, χῆνες καὶ ἕτερα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | καὶ τὸ βραδὺ νὰ μένουσιν με τοὺς μουσουλουμάνους καὶ νὰ τὲς μαγαρίζουσιν, μπαστάρδια νὰ γεννοῦσιν,
85	μουσουλουμάνοι νὰ γενοῦ καὶ σκύλοι ματοπίνοι, νὰ πολεμοῦν χριστιανοὺς καὶ νὰ τοὺς ἀφανίζουν! Μὴν τὸ πομένης, οὐρανέ, καὶ, γῆ, μὴν τὸ βαστάξης· ἥλιε, σκότασε τὸ φῶς, σελήνη, μὲν τοὺς δώσης. Εἴπω καὶ τίποτε μικρὸν ἀλληγορίας λόγον:
90	Ἥλιον τάξε νοητὸν τὸν Μέγαν Κωνσταντῖνο· σελήνη ἐπονόμασε τὴν νέαν του τὴν Πόλην. Μὴ σοῦ φανῆ παράξενο τοῦτον ἀποὺ σοῦ λέγω: κόσμο μέγαν τὸν ἄνθρωπον Θεὸς ἐπονομάζει, ὃν ἔθετο εἰς τὸν μικρὸν κόσμον, τὴν πάσα κτίση.
95	Αὐτὸς λοιπὸν ἐκόσμησε ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος τὴν Πόλην τὴν ἐξάκουστην, ἣν βλέπεις καὶ ἀκούεις, καθὼς τὴν κλῆσιν ἔλαβεν καὶ τὴν ἐπωνυμίαν· Ὁμοίως Οὐστινιανὸς | ἐκόσμησεν μεγάλως, ἔκτισεν τὴν Ἁγιὰν Σοφιά, τὸ θέαμαν τὸ μέγα·
100	παραπλησίον γέγονε Σιὼν τῆς παναγίας. Ἐκεῖνοι ἦσαν ἥλιος κ’ ἡ Πόλη ’ν’  ἡ σελήνη. (Xωρὶς ἡλίου πούποτε σελήνη οὐδὲν λάμπει). Ἐκεῖνοι γὰρ οἱ βασιλεῖς, οἱ εὐσεβεῖς, οἱ θεῖοι, ἕλαμπον, ἐφωτίζασιν τὴν παναγίαν Πόλην,
105	τὴν Δύσην, τὴν Ἀνατολήν, ὅλην τὴν οἰκουμένην. Ὅταν εἰς νοῦν ἀθυμηθῶ τῆς Πόλεως τὰ κάλλη, στενάζω καὶ οδύρομαι καὶ τύπτω εἰς τὸ στῆθος, κλαίω καὶ χύνω δάκρυα μεθ’ οἰμωγῆς καὶ μόχθου. Ὁ κόσμος τῆς Ἁγιᾶς Σοφιᾶς, τὰ πέπλα της Τραπέζας
110	τῆς παναγίας, τῆς σεπτῆς, τὰ καθιερωμένα τὰ σκεύη τὰ πανάγια καὶ ποῦ νὰ καταντήσαν; Ἆρα ἔβλεπεν ὁ ἄγγελος, ὡς ἦτον τεταγμένος, ὅστις καὶ ἔταξεν ποτὲ τοῦ πάλαι νεανίσκου; Εἶπεν | γὰρ «οὐκ ἐξέρχομαι ἕως ὅτου νὰ ἔλθης».
115	Ὁ νεανίας ἔρχεται, ὁ ἄγγελος ἀπῆλθεν· οὐχὶ ἐκεῖνος ὁ ποτὲ παίδας τῶν ἐκτητόρων, ἀλλ’ ἄλλος παίδας ἔφθασε, πρόδρομος Ἀντιχρίστου, καὶ ἄγγελοι καὶ ἅγιοι πλέον οὐ βοηθοῦσι.

Χάρτης του λιμανιού του Ναυαρίνου

Χάρτης του τελευταίου τετάρτου του 18ου αιώνος που απεικονίζει με μεγάλη λεπτομέρεια και εξαιρετική ακρίβεια το Ναυαρίνο (Πύλος), το νησάκι Σφακτηρία στα δυτικά και τη λιμνοθάλασσα Διβαρίου στα βόρεια.Στο χάρτη φαίνεται και η πόλη του Ναυαρίνου, σημερινή Πύλος.Ο χάρτης απεικονίζει επίσης και το βάθος του κόλπου του Ναυαρίνου σε διάφορα σημεία. Η ονομασία "Ναυαρίνο" προήλθε κατά μία εκδοχή από την περίοδο των Βυζαντινών χρόνων τον 6ο αιώνα μ.Χ, όταν καταλήφθηκε από τους Αβάρους απ' όπου και ονομάστηκε Αβαρίνος και με συνεκφορά "Νέο Αβαρίνο". Λόγω της νήσου Σφακτηρίας στα δυτικά που λειτουργεί σας φυσικός κυματοθραύστης σχηματίζεται στο εσωτερικό του κόλπου ένα ασφαλές λιμάνι που χρησιμοποιούνταν σαν καταφύγιο από τα πλοία που ζητούσαν αγκυροβόλιο για να προστατευθούν από τις τρικυμίες. Εκεί έγινε η ονομαστή Ναυμαχία του Ναυαρίνου που ήταν καθοριστικός παράγοντας για την ανεξαρτησία της Ελλάδας από τους Τούρκους και στην οποία συμμετείχαν οι Μεγάλες Δυνάμεις εκείνης της εποχής, η Αγγλία, η Ρωσία και η Γαλλία. 

Η αρχαιολογική έρευνα στην Πομπηία έφερε στο φως το θησαυρό μιας «μάγισσας»

H Πομπηία φαίνεται πως δε θα σταματήσει να μας εκπλήσσει με τα ευρήματα που κάθε φορά αποκαλύπτονται από την ανασκαφική σκαπάνη των αρχαιολόγων στην πόλη που ταυτόχρονα καταστράφηκε και διατηρήθηκε από τη λάβα του Βεζούβιου.

Κεχριμπαρένια αντικείμενα, λαμπεροί κρύσταλλοι, αμέθυστοι, αλλά και...
κουμπιά από οστά, λεπτεπίλεπτες πορσελάνες, σκαραβαίοι από την Ανατολή είναι τα νέα ευρήματα στην περιοχή Regio V, στην Έπαυλη του Κήπου, στο συγκρότημα της Πομπηίας, που ήλθαν πρόσφατα στο φως.

Είναι το περιεχόμενο σε ό,τι απέμεινε από ένα ξύλινο και μεταλλικό σκρίνιο, γεμάτο φυλακτά και ημιπολύτιμους λίθους, με κουκλάκια και κουδουνάκια, αλλά και πήλινα αντικείμενα: φαλλούς, κλειστές γροθιές κι ένα μικρό κρανίο.

«Δεκάδες τυχερά και φυλακτά, δίπλα σε πάμπολλα άλλα αντικείμενα, τα οποία χρησιμοποιούνταν για να διώχνουν την κακοτυχία» δηλώνει στο ιταλικό πρακτορείο Ansa ο διευθυντής του Πάρκου της Πομπηίας, Μάσιμο Οζάνα.

Πρόκειται για εκπληκτικά αντικείμενα, που κατά πάσαν πιθανότητα ανήκαν στην ιδιοκτήτρια της έπαυλης. Αλλά και πάλι κανείς δεν μπορεί να το βεβαιώσει απόλυτα. Και τούτο, διότι το συρτάρι όπου βρέθηκαν βρισκόταν σε ένα βοηθητικό χώρο της κατοικίας, μακριά από το υπνοδωμάτιο της οικοδέσποινας και από την αυλή του domus, όπου οι αρχαιολόγοι εντόπισαν τους σκελετούς δέκα ανθρώπων, σχεδόν ολάκερη την οικογένεια, που αφανίστηκε από τη μανία του Βεζούβιου, ενώ προσπαθούσε να βρει καταφύγιο.

Όμως, υπάρχει και άλλη μια ιδιαιτερότητα: από την κατοικία λείπουν παντελώς χρυσά ευρήματα, τα κοσμήματα που όλες ανεξαιρέτως οι γυναίκες στην Πομπηία αρέσκονταν να φορούν και να επιδεικνύουν, ακόμη κι εκείνες που δεν ήταν αριστοκράτισσες ή πλούσιες.

Τα «ταπεινότερα» κοσμήματα που βρέθηκαν στην «Έπαυλη του Κήπου» μοιάζει να αφηγούνται μια διαφορετική ιστορία.

Όπως τονίζει ο ίδιος ο Οζάνα, «ενδέχεται να αφορούν τα φυλακτά που φοριούνται σε περιπτώσεις μιας ιεροτελεστίας κι όχι για λόγους κομψότητας».

Αντικείμενα πολύτιμα, που όμως δεν έχουν να κάνουν με τον πλούτο των γυναικών της πόλης, αλλά, όπως πιθανολογούν οι αρχαιολόγοι, ανήκουν στο «οπλοστάσιο» μιας «μάγισσας».

eleftherostypos.gr

Και όμως γυρίζει>>>Ρώμη, 22 Ιουνίου 1633 – Η καταδίκη του Γκαλιλέο Γκαλιλέι

Τον Ιούνιο του 1633, ύστερα από δίκη που διάρκεσε περίπου δύο μήνες, η Αγία Έδρα καταδίκασε τον Γαλιλαίο για τις θέσεις που υποστήριξε εντός του Διαλόγου του, επιβάλλοντας του τον αφορισμό και απαγορεύοντάς του να ασχοληθεί περαιτέρω με την αστρονομία. Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρει την καταδίκη και την αιτιολόγησή της.

Δικαστήριο της Ιερός Εξέτασης

Καταδικαστική απόφαση

Ρώμη, 22 Ιουνίου 1633

Εμείς, ο Γκασπάρο με τον τίτλο του Αγίου Σταυρού στην Ιερουσαλήμ Βοργία, ο αδελφός Φελίτσε Τσεντίνο με τον τίτλο της Σάντα Αναστάζια, ο επονομαζόμενος ντ’ Άσκολι, ο Γκουίντο με τον τίτλο της Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο Μπενιβόλιο, ο αδελφός Ντεζιντέριο Σκάλια με τον τίτλο του Σαν Κάρλο, ο επονομαζόμενος της Κρεμόνα, ο αδελφός Αντόνιο Μπαρμπερίνο, ο επονομαζόμενος ντι Σαν Ονόφριο, ο Λαουντίβιο Ζάκια με τον τίτλο του Σαν Πιέτρο του Βίνκολι, ο επονομαζόμενος Σαν Σίστο, ο Μπερλινγκέρο με τον τίτλο του Σαν Αγκοστίνο Τζέσο, ο Φαμπρίτσιο με τον τίτλο του Σαν Λορέντσο του Πάνε και Πέρνα Βεροσπίο, οι επονομαζόμενοι Ιερείς, ο Φραντσέσκο με τον τίτλο του Σαν Λορέντσο του Νταμάσο Μπαρμπερίνο, και ο Μάρτσιο της Σάντα Μαρία Νόβα Τζινέτο, διάκονοι, μέσω της φιλευσπλαχνίας του θεού, της Αγίας Ρωμαϊκής Καθολικής Εκκλησίας, σε ολόκληρη τη χριστιανική επικράτεια ενάντια στην αιρετική διαφθορά τιθέμεθα γενικοί Ιεροεξεταστές της Αγίας Αποστολικής Έδρας, ειδικά εκλεγμένοι.

O Γαλιλαίος στην Ιερά εξέταση -Joseph-Nicolas Robert-Fleury – 1847

Εσύ, Γκαλιλέο, πρωτότοκε γιε του Βιντσέντσο Γκαλιλέι, εκ Φλωρεντίας, σε ηλικία 70 ετών, καταγγέλθηκες το 1615 σε αυτή την Αγία Έδρα, πως υποστήριξες ως αληθινό ένα κίβδηλο δόγμα, το οποίο διδάσκεται από ορισμένους, σύμφωνα με το οποίο ο Ήλιος είναι το κέντρο του κόσμου και ακίνητος, και ότι η Γη κινείται επίσης ημερησίως, πως είχες μαθητές στους οποίους δίδασκες το ίδιο δόγμα, πως σχετικά με αυτό είχες αλληλογραφία με ορισμένους μαθηματικούς της Γερμανίας, πως είχες δώσει στον Τύπο ορισμένες επιστολές με τον τίτλο Περί των ηλιακών κηλίδων, στις οποίες εξηγούσες το ίδιο δόγμα ως αληθινό, πως στις αντιρρήσεις που σου προβάλλονταν κατά καιρούς, με βάση την Αγία Γραφή, απαντούσες χλευάζοντας τη Γραφή.

Ακολούθως παρουσιάστηκε ένα αντίγραφο γραπτού σου, υπό μορφή επιστολής, το οποίο λεγόταν πως γράφηκε από εσένα προς έναν από τους εν λόγω μαθητές σου, και σε αυτό, ακολουθώντας τη θέση του Κοπέρνικου περιέχονται διάφορες προτάσεις ενάντια στο πραγματικό νόημα και την αυθεντία της Αγίας Γραφής, θέλοντας γι’ αυτόν τον λόγο το Ιεροδικείο να προνοήσει για την αταξία και τη βλάβη που προερχόταν απ’ όλα αυτά και αυξανόταν ολοένα και περισσότερο με την προκατάληψη της Αγίας Έδρας, της εντολής του Κυρίου ημών και των Εξοχότατων και Σεβασμιότατων Καρδιναλίων της Ανώτατης και Οικουμενικής Ιεράς Εξέτασης, καταρτισμένοι θεολόγοι γνωμοδότησαν ως προς τις δύο προτάσεις της σταθερότητας του Ήλιου και της κίνησης της Γης, ως εξής:

Το ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο της Γης και αδρανής ως προς την τοπική κίνηση είναι μια παράλογη πρόταση, εσφαλμένη φιλοσοφικά και αιρετική μορφολογικά, για να εκφραστεί ενάντια στην Αγία Γραφή.

Το ότι η Γη δεν βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου και δεν είναι ακίνητη, αλλά ότι κινείται επιπροσθέτως σε ημερήσια κίνηση, είναι ομοίως μια παράλογη πρόταση, εσφαλμένη φιλοσοφικά και αιρετική μορφολογικά, και στη θεολογία θεωρείται τουλάχιστον εσφαλμένη ως προς το σκέλος της πίστης.

θέλοντας όμως να προβούμε με καλοσύνη όσον αφορά εσένα, διακηρύχθηκε από την Ιερά Σύνοδο που διεξήχθη ενώπιον του Κυρίου ημών στις 25 Φεβρουάριου 1616, ότι ο Εξοχότατος Καρδινάλιος Μπελαρμίνο διατάσσει εσένα να εγκαταλείψεις ολοσχερώς την προαναφερθείσα εσφαλμένη άποψη, και να την αποποιηθείς, η αποστολή της Αγίας Έδρας διατάσσει να σου γίνει δίδαγμα να εγκαταλείψεις το προαναφερθέν δόγμα, και σου απαγορεύει να το διδάσκεις σε άλλους και να το υπερασπίζεσαι και να το διαπραγματεύεσαι, και αν δεν συμμορφωθείς με αυτή την εντολή, θα τιμωρηθείς με φυλάκιση.

Και είσαι υποχρεωμένος για την εκτέλεση αυτής της εντολής, από την επόμενη ημέρα της ανακοίνωσής της, στο μέγαρο της δικαιοσύνης παρουσία του προαναφερθέντος Εξοχότατου Καρδινάλιου Μπελαρμίνο, εφόσον από τον ίδιο τον Κύριο Καρδινάλιο της Αγίας Έδρας σού ανακοινώθηκε η εντολή, παρουσία του νοτάριου και των μαρτύρων, ότι πρέπει να εγκαταλείψεις αυτή την εσφαλμένη γνώμη ολοσχερώς, και ότι στο μέλλον δεν μπορείς ούτε να την εκφράζεις ούτε να την υποστηρίζεις ούτε να τη διδάσκεις με οποιονδήποτε τρόπο, ούτε προφορικώς ούτε γραπτώς: και αφού υποσχεθείς ότι θα υπακούσεις, θα σου δοθεί η άδεια να φύγεις.

Και αφού αποκρουστεί αυτό το ολέθριο δόγμα και δεν πάει παρακάτω έρποντας σε σοβαρή παρανόηση της Καθολικής αλήθειας, θεσπίστηκε διάταγμα από την Ιερά Σύνοδο που ορίζει ότι απαγορεύονται τα βιβλία που πραγματεύονται αυτό το δόγμα, και αυτό διακηρύσσεται εσφαλμένο και συλλήβδην αντίθετο με την Αγία και θεία Γραφή.

Επίσης εδώ παρουσιάστηκε πρόσφατα ένα βιβλίο, το οποίο τυπώθηκε στη Φλωρεντία το προηγούμενο έτος, η αναγραφή του οποίου υποδείκνυε εσένα ως συγγραφέα του, με τον τίτλο Διάλογος του Γκαλιλέο Γκαλιλέι περί των δύο Μεγίστων Συστημάτων του κόσμου, του Πτολεμαϊκού και του Κοπερνίκειου. Και πληροφορηθήκαμε από την Ιερά Σύνοδο ότι με τη διάδοση αυτού του βιβλίου κάθε μέρα εδραιωνόταν και διαδιδόταν η εσφαλμένη άποψη σχετική  με την κίνηση της γης και τη σταθερότητα του Ηλίου

Το -εν λόγω βιβλίο διερευνήθηκε επιμελώς, και σε αυτό εντοπίστηκε η υπέρβαση της προαναφερθείσας εντολής που  σου δόθηκε, καθώς στο βιβλίο αυτό υπερασπίζεσαι την ήδη καταδικασμένη άποψη που διακηρύχθηκε ενώπιον σου, και με διάφορες περιστροφές επιχειρείς να πείσεις ότι την αφήνεις ως μη οριστική και ανοικτά πιθανή, γεγονός που είναι μέγιστο σφάλμα, καθώς δεν μπορεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο να είναι πιθανή μια άποψη που διακηρύσσεται και ορίζεται ως αντίθετη με τη θεία Γραφή,

Για τον λόγο αυτόν καλείσαι σε αυτό το Ιεροδικείο, πιο οποίο με δική σου κρίση, αφού εξετάσεις αυτό το βιβλίο, θα αναγνωρίσεις πως συντέθηκε από εσένα και δόθηκε προς εκτύπωση.

• Ομολόγησε ότι, δέκα ή δώδεκα χρόνια πριν περίπου, αφότου διατύπωσες την εν λόγω θεωρία, άρχισες να γράφεις το εν λόγω βιβλίο.
• Ομολόγησε ότι αναζήτησες δυνατότητες να το τυπώσεις, χωρίς ωστόσο να επισημάνεις ποιοι σου έδωσαν αυτές τις δυνατότητες, ότι είχες εντολή να μην εκφράζεις, ούτε να υποστηρίζεις ούτε να διδάσκεις με οποιονδήποτε τρόπο το δόγμα αυτό.
• Ομολόγησε ομοίως ότι η γραφή αυτού του βιβλίου είναι σε ορισμένα σημεία τόσο εκτεταμένη με τέτοια μορφή, που ο αναγνώστης θα μπορούσε να διαμορφώσει την εντύπωση ότι τα θέματα που είναι εσφαλμένα εκφράστηκαν έτσι, ότι περισσότερο λόγω της αποτελεσματικότητάς τους είναι ικανά να δεσμεύσουν και δεν είναι εύκολο να λυθούν.
• Απολογήσου ότι υπέπεσες σε τόσο ξένο προς την πρόθεσή σου σφάλμα, όπως είπες, γράφοντας σε διάλογο και συναινώντας φυσικά ότι κάποιος έχει τις δικές του αποχρώσεις και δείχνει πιο οξυδερκής από τους κοινούς ανθρώπους όταν βρίσκει, ακόμα και μέσα από εσφαλμένες προτάσεις, ευφυείς και προφανείς λόγους με κάποια πιθανότητα.

Πορτρέτο του Galileo Galilei (1564-1642), Φυσικός, Μαθηματικός, Αστρονόμος και Φιλόσοφος -Allan Ramsay – 1757

Και σου δόθηκε μια αρμόζουσα διορία για να ετοιμάσεις την υπεράσπισή σου, εσύ προσκόμισες ένα πιστοποιητικό με τον γραφικό χαρακτήρα του Εξοχότατου κυρίου Καρδινάλιου Μπελαρμίνο, με το οποίο, όπως ισχυρίστηκες, ήθελες να υπερασπιστείς τον εαυτό σου έναντι των συκοφαντιών των εχθρών σου, που σε κατηγορούσαν ότι αφορίστηκες και τιμωρήθηκες από την Αγία Έδρα, καθότι στο εν λόγω πιστοποιητικό δηλώνεται ότι δεν είχες αφορισθεί ούτε τιμωρηθεί, παρά μόνο η δήλωση από την Αγιότητά του που είχε δημοσιευθεί στην Ιερά Σύνοδο, στην οποία δηλώνεται ότι το δόγμα σχετικά με την κίνηση της Γης και της σταθερότητας του Ήλιου είναι αντίθετο προς τις Άγιες Γραφές, γι’ αυτό δεν μπορεί ούτε να υποστηριχθεί ούτε να στηριχθεί.

Και, καθώς σε αυτό το πιστοποιητικό δεν εμπεριέχεται αναφορά και στις δύο προτάσεις της αγωγής, δηλαδή στη φράση που αφορά την καθ’ οιονδήποτε τρόπο διδασκαλία, ισχυρίστηκες πως πρέπει να πιστέψουμε ότι κατά τη διάρκεια των δεκατεσσάρων και δεκαέξι ετών είχες χάσει κάθε μνήμη, γι αυτό δεν ανέφερες κάτι σχετικά στην αγωγή όταν ζήτησες άδεια να τυπώσεις το βιβλίο σου.

Και όλα αυτά δεν τα είπες για να απολογηθείς για το σφάλμα σου, αλλά οφείλονται περισσότερο σε ματαιόδοξη φιλοδοξία παρά σε κακοβουλία. Το πιστοποιητικό του όμως που το προσκόμισες προς υπεράσπισή σου, επιβάρυνε περισσότερο την ενοχή σου, καθότι, παρόλο που σε αυτό δηλώνεται ότι μια τέτοια άποψη είναι ενάντια στην Αγία Γραφή, δεν τόλμησες ωστόσο να την υπερασπιστείς και να επιχειρηματολογήσεις σχετικά με αυτήν. Ούτε η άδεια την οποία εντέχνως και δολίως απέσπασες σε εξασφαλίζει, εφόσον δεν επισήμανες την εντολή που σου είχε δοθεί.

Και καθώς μας φάνηκε ότι δεν είχες πει την πλήρη αλήθεια όσον αφορά τις προθέσεις σου, σκεφτήκαμε ότι ήταν απαραίτητο να σε υποβάλουμε σε αυστηρή εξέταση. Στην οποία ωστόσο χωρίς καμία προκατάληψη όσον αφορά τα όσα ομολόγησες και αντέταξες, όπως προαναφέρθηκε, σχετικά με τις προθέσεις σου, απάντησες σαν σωστός Καθολικός.

Έτσι, αφού είδαμε και λάβαμε ώριμα υπόψη την αξία της υπόθεσής σου, με τις προαναφερθείσες ομολογίες και επεξηγήσεις σου και όλα όσα δικαίως έπρεπε να εξεταστούν και να ληφθουν υπόψη, καταλήξαμε στην κάτωθι υπογεγραμμένη καταδίκη.

Επικαλούμενοι, ως εκ τούτου, το ιερότατο όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και της δοξασμένης Μητέρας του, της Παρθένου Μαρίας, μέσω αυτής της τελικής καταδίκης, στην οποία συνεδρίασαν προς κρίση μαζί με τη Σύνοδο και την αρωγή των Σεβασμιότατων Διδασκάλων της ιεράς θεολογίας και Διδασκάλων και. των δύο νόμων, ως συμβούλων, συμβάλλουμε με αυτά τα έγγραφα στην υπόθεση και στις σχετικές κατηγορίες που παρουσιάστηκαν ενώπιον μας, μεταξύ του Μεγαλοπρεπούς Κάρλο Σιντσέρι, Διδασκάλου και των δύο νόμων, φορολογικού εισαγγελέα της αγίας Έδρας, από τη μία πλευρά, και εσού, Γκαλιλέο Γκαλιλέι, του προαναφερθέντος, από την άλλη. Αποφαινόμαστε, αναγγέλλουμε, καταδικάζουμε και δηλώνουμε ότι εσύ, ο προαναφερθείς Γαλιλαίος, λόγω των στοιχείων που οδήγησαν στη δίκη, και όσων ομολόγησες σχετικά, έθεσες τον εαυτό σου στην κρίση αυτής της Αγίας Έδρας με τη σφοδρή υποψία της αίρεσης, δηλαδή ότι στήριξες και πίστεψες ένα εσφαλμένο δόγμα και αντίθετο προς τις Ιερές και θείες Γραφές, ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο της Γης και ότι δεν κινείται από την Ανατολή προς τη Δύση, και ότι η Γη κινείται και δεν είναι το κέντρο του κόσμου, και ότι μπορεί να στηρίξει κανείς και να υπερασπιστεί ως πιθανή μια γνώμη αφότου αυτή κηρυχθεί και οριστεί ως αντίθετη προς την Αγία Γραφή.

Κατά συνέπεια, έχεις υποστεί όλες τις λογοκρισίες και τις ποινές που έχουν επιβληθεί και γνωστοποιηθεί από τους ιερούς κανόνες και άλλους θεσμούς, γενικούς και ειδικούς, ενάντια σε τέτοιους παραβάτες. Για τον λόγο αυτόν, είμαστε σε θέση να σου δώσουμε άφεση, υπό τον όρο, πρώτα, με ειλικρίνεια στην καρδιά σου και απροσποίητη πίστη, ενώπιον μας, να αποκηρύξεις, να καταραστείς και να αποστραφείς τα προαναφερθέντα σφάλματα και τις προαναφερθείσες αιρέσεις και κάθε άλλο σφάλμα και κάθε αίρεση ενάντια στην Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, με τρόπο και μορφή που θα σου υποδείξουμε.

Και προκειμένου αυτό το σοβαρό και επιζήμιο σφάλμα σου και παράβαση να μην παραμείνουν ατιμώρητα και να είσαι περισσότερο προσεκτικός στο μέλλον και να αποτελέσεις παράδειγμα για τους άλλους ώστε να απόσχουν από παρόμοιες παραβάσεις, διατάζουμε το βιβλίο «Διάλογοι του Γκαλιλέο Γκαλιλέι» να απαγορευθεί με δημόσιο διάταγμα.

Σε καταδικάζουμε στην τυπική φυλάκιση από αυτή την Αγία Έδρα σύμφωνα με την κρίση μας και ως εξιλαστήρια μετάνοια ορίζουμε επί τριετία να έρχεσαι μία φορά την εβδομάδα και να επαναλαμβάνεις τους επτά ψαλμούς μετανοίας. Διατηρούμε την ελευθερία να περιορίσουμε, τροποποιήσουμε ή αποσύρουμε πλήρως ή μέρος των προαναφερθεισών ποινών και μετανοιών.

Ούτως αποφαινόμαστε, διακηρύττουμε, καταδικάζουμε, διατάσσουμε, εντελλόμαστε και εξασφαλίζουμε με αυτόν και με κάθε δυνατό τρόπο και μορφή αυτό που δικαίως μπορούμε και οφείλουμε.

Ούτως κηρύττουμε οι κάτωθι υπογεγραμμένοι Καρδινάλιοι:

F. Cardinalis de Asculo

G. Cardinalis Bentivolus

Fr. D. Cardinalis Cremona

Fr. Ant. s Cardinalis S.Honuphrii

B. Cardinalis Gipsius

F. Cardinalis Verospius

M. Cardinalis Ginettus

G. Galileo, Opere, επιμέλεια Fernando Flora, Ricciardi, Torino -1953

Umberto Eco Riccardo Fedriga – Η ιστορία της φιλοσοφίας

ΠΗΓΗ

Το κόστος της δυσπιστίας

Πριν από λίγες ημέρες έγραφα ότι μία από τις μεγάλες δομικές αλλαγές του τελευταίου αιώναείναι η παρακμή των μεγάλων αφηγημάτων και ιδεολογιών και η σταδιακή απώλεια πολιτικής ισχύος και νομιμοποίησης παραδοσιακών φορέων εξουσίας, όπως το Στέμμα, η Εκκλησία, ο στρατός και το κράτος. Τις δύο βασικές αιτίες της παρακμής αυτής θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε θετικές.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου αναγνωρίζονται πλέον ως θεμέλια της κοινωνίας (έστω στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, εάν όχι παντού· έστω θεωρητικά, εάν όχι πάντα στην πράξη), θέτοντας έτσι ασφυκτικούς περιορισμούς στη δυνατότητα των φορέων ισχύος να ασκούν εξουσία, δηλαδή βία.

Ταυτόχρονα, η ραγδαία επέκταση της εκπαίδευσης, του πολιτισμού, της επικοινωνίας, του λόγου και της επιστημονικής μεθόδου έδωσε στον πολίτη φωνή και σκέψη· τον έσπρωξε να αμφισβητήσει, να ερευνήσει, να δυσπιστήσει. Η δυσπιστία αυτή είναι οργανικά συνυφασμένη με τον πολιτισμό μας: είναι το οξυγόνο που αναπνέουμε. Ο αντίλογος, το αντεπιχείρημα, η αμφισβήτηση, η κριτική δεν είναι πολυτελές χόμπι φιλολογικών σαλονιών, αλλά ο λόγος για τον οποίο τα αεροπλάνα δεν πέφτουν, οι γέφυρες δεν γκρεμίζονται, το φαγητό, το νερό και ο αέρας δεν μας δηλητηριάζουν.

Είχαμε την τύχη να μεγαλώσουμε σε μία περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας –την πιο φωτισμένη, ίσως επειδή ακολούθησε την πιο σκοτεινή– κατά την οποία το κόστος της ευπιστίας εντυπώθηκε καλά στο μυαλό μας. Προπαγάνδα, φασισμός, ναζισμός, χειραγώγηση, δημαγωγία, ολοκληρωτισμός, Όργουελ, δυστοπία, διαφήμιση, δημόσιες σχέσεις, επιστημονική φαντασία, στρατευμένη τέχνη, λογοτεχνική κριτική, ιστορία και ιστοριογραφία, ΜΜΕ και μαζική κουλτούρα, αποδόμηση στερεοτύπων και αναπαραστάσεων από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, ερευνητική δημοσιογραφία, κοινωνικά κινήματα, διαδηλώσεις, τηλεμαχίες, 24ωρη τηλεόραση, ίντερνετ, σάτιρα, θεωρίες συνωμοσίας, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ψευδείς ειδήσεις.

Καθετί που συμβαίνει τα τελευταία εκατό χρόνια είναι σαν να μας στέλνει ένα επείγον μήνυμα:να δυσπιστείς. Όπως δείχνει και η συγκλονιστική πρόσφατη μίνι σειρά του HBO για το Τσερνομπίλ (που επιτέλους ανοίγει την παγκόσμια συζήτηση για ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της ανθρώπινης ιστορίας), ο συντομότερος δρόμος για την καταστροφή είναι η αφαίρεση αυτών των μηχανισμών αμφισβήτησης, αντιλόγου και ελέγχου που εξισορροπούν ένα σύστημα και το διατηρούν σε επαφή με την πραγματικότητα, με την αλήθεια. Το κόστος της ευπιστίας είναι η καταπίεση της αλήθειας· και η αλήθεια παίρνει πάντα, μα πάντα, την εκδίκηση της.

Έχει όμως άραγε και η δυσπιστία κόστος; Και ποιο άραγε είναι αυτό;

Η πίστη –για την ακρίβεια η εμπιστοσύνη: στους άλλους, στο κράτος, στον νόμο, στην κοινωνία, στο νόμισμα, στο σύστημα– είναι μια από τις θεμελιώδεις συγκολλητικές ουσίες της κοινωνίας (οι άλλες είναι ο φόβος του ισχυρού και του Άλλου, η ανάγκη, και η ενσυναίσθηση) και κατά συνέπεια μία από τις βασικές έννοιες των κοινωνικών επιστημών. Από τη δεκαετία του 1960 και μετά παρατηρούμε στις ΗΠΑ, αλλά και στις περισσότερες φιλελεύθερες δημοκρατίες, μία πτωτική πορεία της εμπιστοσύνης των πολιτών σε βασικούς θεσμούς του πολιτικού συστήματος.

Η πορεία αυτή έχει βέβαια διαλείμματα ανόδου (μία υπαρξιακή απειλή, όπως έγινε αντιληπτή η 11η Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, μπορεί να οδηγήσει σε απότομη αύξηση της εμπιστοσύνης προς το σύστημα, εφόσον το άτομο συνειδητοποιεί την απόλυτη τρωτότητα και εξάρτησή του από το σύνολο).

Ωστόσο, η συνολική τάση είναι πτωτική και συνοδεύεται από πολλές άλλες ενδείξεις κοινωνικής και πολιτικής αποδιοργάνωσης, όπως η μείωση του κοινωνικού κεφαλαίου (δηλαδή του συνόλου κοινωνικών σχέσεων και πρόσβασης που έχει ένα άτομο σε δίκτυα υποστήριξης), η κρίση πολιτικής συμμετοχής και αντιπροσώπευσης ή η παρακμή του ρόλου και της επιρροής συλλογικών θεσμών όπως τα πολιτικά κόμματα και οι συνδικαλιστικές ενώσεις, οι τοπικοί σύλλογοι κ.ο.κ. Ένα κομμάτι αυτής της κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας έχει μεν μεταφερθεί στην ψηφιακή σφαίρα του διαδικτύου· ωστόσο, είκοσι χρόνια έρευνας στην πολιτική κοινωνιολογία με έχουν πείσει ότι αυτός ο «εκτοπισμός» στην ψηφιακή σφαίρα είναι προβληματικός από πολλές απόψεις, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο.

Σημαντικό κομμάτι αυτής της τάσης είναι η αλλαγή της σχέσης δημοσιογράφων-πολιτικών. Εδώ και δύο δεκαετίες, θεωρητικοί της πολιτικής επικοινωνίας, όπως ο Στίβεν Μπάρνετ, προειδοποιούν ότι η κρίση της δημοσιογραφίας και ο απαξιωτικός τρόπος με τον οποίο πολλοί δημοσιογράφοι απευθύνονται στους πολιτικούς μπορεί να οδηγήσει σε κρίση της δημοκρατίας. Από την εποχή του σεβασμού –κατά την οποία οι δημοσιογράφοι αντιμετώπιζαν τους πολιτικούς ηγέτες με δέος– περάσαμε στην εποχή του ισότιμου διαλόγου, μετά σε αυτή του σκεπτικισμού και, πλέον, της περιφρόνησης. Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά μπορούμε να διακρίνουμε τρία «κύματα» τροφοδότησης της δυσπιστίας στη δημόσια σφαίρα των ΗΠΑ, που επηρέασαν και τις υπόλοιπες φιλελεύθερες δημοκρατίες:

1. Οι δολοφονίες των Τζον και Ρόμπερτ Κένεντι και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην Αμερική της δεκαετίας του 1960, ο καταστροφικός πόλεμος στο Βιετνάμ και το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ στις αρχές της δεκαετίας του 1970 άλλαξαν δραστικά τη σχέση πολιτών-δημοσιογράφων-πολιτικών· μετά τα τραγούδια, τα λουλούδια, την απελευθέρωση του ατόμου και τη χειραφέτηση της νεολαίας ως πολιτικού δρώντα, ακολούθησαν η απομάγευση, η απογοήτευση, ο σκεπτικισμός, η ιδιώτευση.
2. Το δεύτερο κύμα ήρθε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 με την ενδυνάμωση αντισυστημικών φωνών και θεωριών συνωμοσίας μέσω του διαδικτύου, και τη στρατηγική απομάκρυνση των Ρεπουμπλικάνων από τις αρχές της διακομματικής συνεργασίας. Η εκστρατεία δεξιών και ακροδεξιών κύκλων εναντίον του Μπιλ Κλίντον, η καταιγιστική και συχνά κτηνώδης κάλυψη ειδήσεων και σκανδάλων επί 24ώρου βάσεως με εκτόξευση λάσπης και δολοφονία χαρακτήρων, και η εμφάνιση «εναλλακτικών» διαδικτυακών μέσων όπως το Drudge Report ήταν οι σπόροι της παρακμής του μιντιακού και πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ.
3. Αυτό ακριβώς το νήμα –το χειραγωγούμενο χάος του διαδικτύου και το πολωμένο δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα– από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 μάς οδηγεί απευθείας στο σήμερα: στον Τραμπ, στο Twitter και στις ψευδείς ειδήσεις· σε ένα τρίτο κύμα αμφισβήτησης το οποίο σε συνδυασμό με άλλα κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά κύματα δεκαετιών –όπως η κρίση ταυτότητας στη Δύση– δημιουργεί ένα τσουνάμι δυσπιστίας και απαισιοδοξίας.

Εκτός από συγκολλητική ουσία, η στοιχειώδης εμπιστοσύνη στο σύστημα –με άλλα λόγια η συνειδητή και εθελούσια υποταγή στην αυθεντία των ειδικών και σε πλαίσια ορθολογικών κανόνων και διαδικασιών– είναι απαραίτητη για τη λειτουργία και επιβίωση της κοινότητας: όταν οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τους γιατρούς για τον εμβολιασμό των παιδιών τους ή για τη δική τους θεραπεία επειδή διάβασαν κάτι διαφορετικό στο ίντερνετ· όταν δεν εμπιστεύονται τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων για τη μόλυνση και την κλιματική αλλαγή· όταν δεν εμπιστεύονται την ικανότητα της αστυνομίας να τους προστατέψει και το δικαστικό σύστημα να αποδώσει δικαιοσύνη· όταν δεν εμπιστεύονται το κράτος για τη δίκαιη και αποτελεσματική είσπραξη φόρων και κατανομή επιδομάτων· όταν δεν εμπιστεύονται καν την ίδια την ανάγκη είσπραξης φόρων για τη συντήρηση υποδομών και δικτύων· όταν δεν εμπιστεύονται τους αντιπροσώπους που οι ίδιοι εξέλεξαν για να διασφαλίσουν το κοινό συμφέρον· όταν δεν πιστεύουν καν ότι υπάρχει κοινό συμφέρον· όταν δεν εμπιστεύονται τους άλλους ανθρώπους ώστε να δομήσουν μαζί τους υγιείς κοινότητες· τότε το σύστημα αρχίζει να πιέζεται, καταρρέει και εντέλει άνθρωποι πεθαίνουν.

Το κόστος της δυσπιστίας μπορεί να είναι εξίσου τεράστιο με αυτό της ευπιστίας. Εννοείται φυσικά ότι για όλα αυτά δεν φταίνε μόνο οι δύσπιστοι πολίτες· οι συστημικές υποδομές της Δύσης αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα, εν μέρει λόγω του τρόπου με τον οποίο οι κυβερνήσεις απεμπόλησαν την ευθύνη και την ισχύ τους. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν αποδυθεί σε μία δημοπρασία αμεσοδημοκρατίας παραχωρώντας σταδιακά φωνή και ισχύ –δηλαδή ευθύνη– στον πολίτη, καθιστώντας τον μέτοχο, χωρίς όμως να έχουν διασφαλίσει ότι ο πολίτης μπορεί και θέλει να ενημερωθεί και να συμμετάσχει μέσα στον κυκεώνα των υποχρεώσεων και των ερεθισμάτων που τον περιβάλλουν…

***

Ρωμανός Γεροδήμος πολιτικός επιστήμονας, αναπληρωτής καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Bournemouth και ιδρυτής του Greek Politics Specialist Group

ΠΗΓΗ

Η διοίκηση του Ναυπλίου κατά την πρώτη Βενετοκρατία (1388-1540)

Επαμφοτερισμοί της κυριάρχου στο κράτος της θάλασσας – Η διοίκηση του Ναυπλίου κατά την πρώτη Βενετοκρατία (1388-1540) – Μαρίνα Κουμανούδη, «Της Βενετιάς τ’ Ανάπλι – 300 χρόνια από το τέλος μιας εποχής 1715-2015».  Επιστημονικό Συμπόσιο 9 -11 Οκτωβρίου 2015 Πρακτικά. Ναυπλιακά Ανάλεκτα ΙΧ (2017).

---

Τον Δεκέμβριο του 1388 η Βενετία προσάρτησε το Άργος και το Ναύπλιο στον κορμό του θαλάσσιου κράτους της, αγοράζοντας τα δικαιώματα της χω­ροδεσποτείας από την τελευταία κυρίαρχο, τη νεαρή Μαρία d’Enghien, χήρα του Βενετού Pietro Cornaro. Πριν προλάβει όμως να αποκτήσει τον έλεγχο των δύο πόλεων, ο δεσπότης του Μυστρά Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος, με τη βοήθεια του πεθερού του Nerio Acciauioli, επιτέθηκε στην Αργολίδα, κατέ­λαβε το Άργος και πολιόρκησε το Ναύπλιο. Οι ενέργειες του δεσπότη περιέπλεξαν τη διαδικασία της προσάρτησης, ανατρέποντας μοιραία τα σχέδια της Βενετίας για την οργάνωση της νέας κτήσης. Παρά ταύτα, ήδη από τις αρχές του επόμενου έτους, η βενετική κυβέρνηση έλαβε πρόνοια για την εγκαθί­δρυση διοικητικού μηχανισμού και για την οργάνωση της άμυνας των δύο πόλεων, όταν αυτές θα επανέρχονταν στον έλεγχό της.

Η οργάνωση, η λειτουργία και η στελέχωση της διοίκησης στο Ναύπλιο από την εδραίωση της βενετικής κυριαρχίας (τέλη 14ου αι.) έως την τουρκική κατάκτηση (1540) έχουν μελετηθεί στο πλαίσιο ευρύτερων συνθέσεων με ποικίλες οπτικές αλλά και ειδικών μελετών με αντικείμενο την ιστορία της περιοχής, για την οποία υπάρχει ανανεωμένο ενδιαφέρον τα τελευταία χρό­νια. Ωστόσο, το θέμα δεν έχει εξαντληθεί, καθώς διαφορετικές αναγνώσεις των ήδη μελετημένων πηγών, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση πρόσθετων μαρτυριών, οδηγούν σε αναθεώρηση πολλών από τα εγνωσμένα. Υπό το πρίσμα αφενός των νέων στοιχείων και αφετέρου της νέας βιβλιογραφίας για την οργάνωση της διοίκησης στη βενετική επικράτεια, στην παρούσα μελέτη επανεξετάζεται η διοικητική πολιτική της Βενετίας στην περιοχή και επιχειρείται η τοποθέτηση των εξελίξεων στη σωστή ιστορική διάσταση. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι για οικονομία χώρου, εκτός από έναν, αναγκαίο σε ορισμένες περιπτώσεις, «διάλογο» με τις νεότερες μελέτες που πραγματεύονται ζητήματα της διοικητικής ιστορίας του Ναυπλίου, δεν θα γίνει περαιτέρω εμβάθυνση στις αποκλίσεις και τις συγκλίσεις μεταξύ των διαφορετικών προσεγγίσεων και θέσεων.

Ο Antonio Venier (1330-1400) ήταν ο 62ος Δόγης της Δημοκρατίας της Βενετίας (1382 – 23 Νοεμβρίου 1400).

Εν μέσω συγκεχυμένων πληροφοριών, στις 26 Ιανουαρίου του 1389 η Σύγκλητος αποφάσισε να αποστείλει εκτάκτως στην περιοχή έναν προνοητή (provisor pro factis Argos et Neapolis), δηλαδή έναν αξιωματούχο με αυξημένες πολιτικές και στρατιωτικές αρμοδιότητες, προκειμένου να διερευνήσει από κοντά την κατάσταση και, σε συνεργασία με τον επικεφαλής του βενετικού στόλου και τους διοικητές της Μεθώνης και της Κορώνης, να αναλάβει διπλωματική δράση για την επίλυση της κρίσης. Την ίδια μέρα, η διευρυμένη Σύγκλητος εξέλεξε στη θέση αυτή τον Βενετό ευγενή Perazzo Malipier, ο οποίος παρέλαβε την Εντολή του (Comissio) από τον δόγη Antonio Venier στις 18 Φεβρουαρίου, λίγο πριν αναχωρήσει για την Πελοπόννησο.

Λόγω της ρευστότητας της κατάστασης και της ελλιπούς πληροφόρησης της βενετικής κυβέρνησης, η Εντολή του Malipier περιείχε διαφορετικές οδηγίες για την πολιτική που έπρεπε να ακολουθήσει στο πλαίσιο της αποστολής του, ανάλογα με τις ποικίλες πιθανές εκδοχές της έκβασης των πραγμάτων.

Έτσι, μεταξύ άλλων, προβλεπόταν ότι, στην περίπτωση που η Βενετία αποκτούσε τον έλεγχο του Άργους ή του Ναυπλίου ή και των δύο πόλεων, ο Malipier θα παρέμενε στη μία από αυτές ως προνοητής, αναλαμβάνοντας και αρμοδιότητες τοπικού διοικητή, εκτός δηλαδή από τα διπλωματικά του καθήκοντα θα είχε και την ευθύνη της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και δικαστικές, επίσης, εξουσίες στην πόλη.

Οι βασικοί άξονες της πολιτικής της Βενετίας στην περιοχή, την οποία καλούνταν να εφαρμόσει ο Malipier, ήταν η εύρυθμη και αποτελεσματική είσπραξη των εσόδων του δημοσίου, η απόδοση ορθής δικαιοσύνης και η διασφάλιση της άμυνας με στόχο την εδραίωση και διατήρηση της κυριαρχίας της. Σε θέματα δημοσιονομικά τον προνοητή θα πλαισίωνε ένας αξιόπιστος, έντιμος και ικανός οικονομικός αξιωματούχος της δικής του επιλογής και, για την καλύτερη υποστήριξη γενικά του διοικητικού του έργου, στην ακολουθία του, την οποία αποτελούσαν ένας νοτάριος και τρεις υπηρέτες (famuli), θα προστίθεντο ένας βοηθητικός υπάλληλος (socius) και ένας ακόμα υπηρέτης. Ως δικαστής όφειλε να αποφασίζει με γνώμονα τις χριστιανικές επιταγές της δικαιοσύνης και την τιμή του βενετικού κράτους, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ποιο θα ήταν το εφαρμοζόμενο δίκαιο. Σε ό,τι αφορούσε την οργάνωση της άμυνας, οι διοικήσεις της Κορώνης και της Μεθώνης, που ήταν οι πλη­σιέστερες γεωγραφικά, είχαν λάβει εντολή να βρίσκονται σε ετοιμότητα για την παροχή στρατιωτικής βοήθειας· την ίδια εντολή είχαν λάβει αντιστοίχως και οι διοικήσεις της Εύβοιας και της Κρήτης, μαζί με τον βενετικό στόλο για την παροχή της απαιτούμενης ναυτικής υποστήριξης. Επίσης, προβλεπόταν το ποσό των 600 δουκάτων για επισκευές σε οχυρώσεις και για άλλες επεί­γουσες ανάγκες.

Παρότι οι κάτοικοι του Άργους και του Ναυπλίου διά του εκπροσώπου τους Giovanni Gradenigo είχαν ζητήσει οικειοθελώς να υπαχθούν στο βενετικό κράτος, είναι δύσκολο να διαπιστωθεί, λόγω της έλλειψης επαρκών πληροφοριών, κατά πόσο ήταν ουσιαστική η ταύτισή τους με τη νέα κυρίαρχο.

Οι οδηγίες που έλαβε ο προνοητής, καθιστούν σαφές ότι η βενετική κυβέρνηση θεωρούσε ως απαραίτητη προϋπόθεση και αναγκαία συνθήκη για την πραγμάτωση των κυριαρχικών της στόχων τη διαρκή συναίνεση της τοπικής κοινωνίας, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η πίστη του εγχώριου πληθυσμού δεν ήταν δεδομένη. Στην κατεύθυνση της επίτευξης συναίνεσης ο προνοητής όφειλε, βάσει της Εντολής του, με τον λόγο που θα εκφωνούσε κατά την είσοδό του στην πόλη, να παροτρύνει τους κατοίκους να παραμείνουν πιστοί στη νέα κυρίαρχο, υποσχόμενος ως αντάλλαγμα προστασία. Επίσης, είχε οδηγία να κινηθεί αυστηρά εντός του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου σε θέματα δη­μοσιονομικής πολιτικής, στο πλαίσιο προφανώς των δεσμεύσεων που είχε αναλάβει η Βενετία για τον σεβασμό των τοπικών συνηθειών. Τέλος, ήταν υποχρεωμένος να κρατά ενήμερες τις μητροπολιτικές αρχές για κάθε πράξη και απόφασή του, σύμφωνα με την πάγια πρακτική του βενετικού κράτους, για την αποτροπή αυθαιρεσιών και οικονομικών σκανδάλων που θα είχαν δη­μοσιονομικό κόστος και θα διατάρασσαν την κοινωνική ομαλότητα…

Για τη συνέχεια της ανακοίνωσης της κας Μαρίνας Κουμανούδη πατήστε διπλό κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο: Η διοίκηση του Ναυπλίου κατά την πρώτη βενετοκρατία (1388-1540)

ΠΗΓΗ