Τήνος Δεκαπενταύγουστος

Πως δημιουργήθηκε η λατρεία της Παναγιάς της Τήνου ως λαϊκός τόπος προσκυνήματος; Ποια η σχέση των Καθολικών του νησιού, που επιθυμούσαν να δημιουργήσουν κάτι παρόμοιο για τους Καθολικούς. Ποια ήταν η απάντηση των Ορθοδόξων; Ποια η κατάληξη του αντιτορπιλικού Έλλη; Τήνος (Χώρα, Ν37ο32΄32.37΄΄ Ε25ο10΄46.03΄΄ )

 γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

 Η Τήνος είναι η ενσάρκωση του Ωραίου και του Ιερού. Ο καθρέπτης του αληθινού ελληνικού πολιτισμού. Κ.Παπούλιας
 Ιστορικά στοιχεία Είναι δώρο από το Θεό να επισκεφτείτε την Τήνο. Και αυτό γιατί, πολύ πριν την ανακάλυψη της θαυματουργής εικόνας της Παναγιάς (1823), η φύση το προίκισε με τα ομορφότερα ακρογιάλια του πλανήτη. Συγχρόνως, αγαπήθηκε από τους κατοίκους του και το στόλισαν με όλο το μεράκι της ανθρώπινης δύναμης και δημιουργίας. Το νησί απέχει 82νμ από τον Πειραιά και 60νμ από τη Ραφήνα. Βρίσκεται νότια της Άνδρου (από την οποία απέχει μόλις μισό ναυτικό μίλι) και έχει έκταση 194 τ. χλμ. και μόνιμο πληθυσμό, περίπου, 8500 κατοίκους (και πάνω από 750 εκκλησίες, δηλαδή, μία εκκλησία ανά δώδεκα κατοίκους, περίπου). Το συνολικό μήκος της ακτογραμμής της υπολογίζεται σε 114 χλμ. και ο περίπλους των παραλίων της απαιτεί πλου 37 ν.μ. Στο νότιο μέρος χωρίζεται από τη Μύκονο με το «Στενό του Τσικνιά», που παλαιότερα τρόμαζε ιδιαίτερα τους ναυτικούς των ιστιοφόρων. Το όνομα της Τήνου είναι, πιθανώς, προελληνικό και, ίσως, συσχετίσθηκε με τον πρώτο οικιστή, τον Τήνο, ή με το φοινικικό ΤΑΝΝΟΤΗ ή ΤΑΝΝΟΘ (tannoth) που σημαίνει όφις (: φίδι). Γι αυτό και στην αρχαιότητα ονομαζόταν και Οφιούσα (: το νησί με τα πολλά φίδια) τα οποία σύμφωνα με το μύθο εξολόθρευσε ο Ποσειδών, ο οποίος ήταν και ο Προστάτης του νησιού. Κατ΄ άλλους η Τήνος ήταν η μόνιμη κατοικία του Θεού των Ανέμων, του Αιόλου (έτσι οι αρχαίοι εξηγούσαν τους δυνατούς ανέμους που επικρατούσαν στην περιοχή). Ονομάσθηκε, επίσης, και Υδρουσσα, λόγω των πολλών πηγών.
Σύμφωνα με μία άλλη ερμηνεία το Υδρούσα προκύπτει από τον αναγραμματισμό της λέξης Δρυούσα(: δρυς, βελανιδιά). Στην αρχαιότητα η Τήνος παρήγαγε εκλεκτά σκόρδα, γι αυτό ο Αριστοφάνης την αποκαλεί σατιρικά ως «Σκορδοφόρο» Η Τήνος είναι η πατρίδα του μεγαλύτερου Έλληνα γλύπτη, του Γιαννούλη Χαλεπά (στον Πύργο, υπάρχει το σπίτι του και λειτουργεί ως μουσείο με ορισμένα έργα του), αλλά και σημαντικότατων ζωγράφων, όπως του Λύτρα και του Γύζη. Τα νησάκια γύρω από την Τηνο 1. Οι Κάλογεροι (Ν 37ο40΄07΄΄71 Ε 24ο58΄ 07΄΄39). Πρόκειται για μία μικρή συστάδα τριών νησιών στο στενό Ανδρου-Τηνου.
Τη συστάδα αποτελούν : 1.α. Το Νησί ή Μεγάλο νησί ή Κοντινό. Βρίσκεται, μόλις 150 μέτρα από την ακτή και απ΄εδώ εξάγονται οι περίφημες μαύρες πλάκες, που χρησιμοποιούνται για τις στέγες των σπιτιών. 1. β. Δύσβατο (Ν 37ο 40΄΄ 35΄32 Ε 24ο 58΄΄01΄΄61). Πάνω στη βραχονησίδα Δύσβατο λειτουργεί φάρος που κτίσθηκε το 1903.Το ύψος του πύργου του είναι 9 μέτρα και το εστιακό του ύψος είναι 31 μέτρα. 1. γ. Η τρίτη και μικρότερη βραχονησίδα βρίσκεται λίγα μέτρα βόρεια του Δυσβατου 2. Η νησίδα Πλανήτης ή Πλανούδη (Ν 37ο39΄΄55΄41 Ε 25ο03΄΄89΄61) βρίσκεται κοντά στο βορειοδυτικό άκρο της Τήνου και αποτελεί την προέκταση της φυσικής λιμενολεκάνης του όρμου Πανόρμου. Ο Πλανήτης χωρίζεται από την ακτή της Τήνου με ένα πολύ στενό πέρασμα, το βάθος του οποίου δεν ξεπερνά το ένα μέτρο. Έχει έκταση περίπου 125 στρέμματα. Πάνω στο νησάκι ορθώνεται ο παλιός εγκαταλελειμμένος φάρος, που φώτισε για πρώτη φορά το 1886. Σήμερα, λίγο δίπλα, λειτουργεί νέος, αυτόματος φάρος. 3. Κούκος: βρίσκεται έξω από τον όρμο Βαθέως (πολύ μικρή βραχονησίδα). 4.Αποκοφτός (Ν 37ο36΄΄41΄66 Ε 25ο01΄΄38΄36): στη δυτική πλευρά του όρμου των Ιστερνίων. 5. Βλαντοί (Ν 37ο31΄28΄΄82 Ε 25ο12΄41΄΄14): πρόκειται για δύο μικρούς βράχους, μόλις που ξεχωρίζουν από τη θάλασσα. Βρίσκονται στα τριακόσια μέτρα από την παραλία του Αγίου Σωστη. 6. Δρακονήσι ή Σοφράνο (Ν37ο38΄34΄΄97 Ε 25ο 08΄14΄΄74): Βόρεια του όρμου της Κολυμπήθρας βρίσκεται το Δρακονήσι. Στη δυτική πλευρά υπάρχουν δύο μικρές θαλάσσιες σπηλιές. Στη βραχονησίδα φύεται ο κρίταμος, ένα εξαιρετικό μπαχαρικό, που οι ντόπιοι χρησιμοποιούν για τις σαλάτες και τα φαγητά τους Πρασονήσια ή Γκιώνης: Είναι δύο βράχοι στα Ανατολικά του Δρακονησίου, που θυμιζουν εξωτικό τοπίο.
 Όσοι διαθέτουν φουσκωτά μπορούν να μπουν μέσα σε μια μικρή σπηλιά και να νοιώσουν μοναδικές στιγμές γαλήνης. Η Παναγιά της Τήνου Προκαλεί το σεβασμό ο ευσεβής άνθρωπος, που αναζητά το Θείο και είναι πρόθυμος να διανύσει, ακόμα και, χιλιάδες χιλιόμετρα για να έχει αυτή τη, μεταφυσική, επαφή. Δεν υπάρχει θρησκεία που να μην έχει καθιερώσει την έννοια του προσκυνήματος: οι Αιγύπτιοι στο ναό της Μέμφιδος, οι αρχαίοι Έλληνες στην Επίδαυρο, οι Μεξικανοί στο ναό Quetzal, οι κάτοικοι του Περού στο Κούζκο, ο ποταμός Γάγγης για τους Ινδουιστές, η Μέκκα, οι Άγιοι Τόποι και πολλά άλλα. Όμως, ο αγαθός προσκυνητής έχει μεγάλη διαφορά από το θρησκευτικό τουρίστα (τι απαίσια φράση!!) Η λογική του «τρία κομποσκοίνια ένα τάλιρο» δεν έχει καμία σχέση με την ανάγκη του πιστού να βρει δύναμη και κουράγιο για να υπομείνει την «άδικη» τιμωρία της ζωής του (όπως πιστεύει ο ίδιος). Αυτή η εμπορικό-τουριστική λογική, δυστυχώς, ισχύει στους περισσότερους τόπους προσκυνήματος που συνδέονται με την εμφάνιση της Παναγιάς: η Παναγία της Λούρδης στη Γαλλία, Φάτιμα στην Πορτογαλία, η Γουαδελούπη στο Μεξικό, η Παρθένος στο Montserrat της Ισπανίας (12ος αιώνας), της Μαύρης Παρθένου στην Czestochowa στην Πολωνία (14ος αιώνας). Ποιον να πρωτακούσει και που να πρωτοτρέξει και αυτή η Παναγία!! Ή, μήπως, νομίζετε ότι δεν τους ακούει αυτούς, τους «αιρετικούς», τους Καθολικούς Χριστιανούς; Ρωτήστε τον πιστό που πηγαίνει γονυπετής στην Παναγία της Γουαδελούπης στο Μεξικό ή που στοιβάζεται στα “άσπρα τρένα” για την Παναγία της Λούρδης, ή ανεβαίνει γονυπετής τη Scala Santa της Ρώμης (σύμφωνα με μία μεσαιωνική παράδοση οι Καθολικοί θεωρούν ότι πρόκειται για την ίδια σκάλα που ανέβηκε ο Ιησούς, όταν δικάστηκε από τον Πόντιο Πιλάτο. Μεταφέρθηκε στη Ρώμη το 326 από τη Flavia Giulia Elena,τη μετέπειτα Αγία Ελένη, μητέρα του Κωνσταντίνου, του μετέπειτα Μεγάλου Κωνσταντίνου). Ο Ναός της Παναγίας της Τήνου χτίστηκε εκεί που βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς, ύστερα από όραμα της μοναχής (και αργότερα Αγίας) Πελαγίας στις 30- 1- 1823 και θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Ο ναός έχει κτιστεί πάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικής εκκλησίας, που ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη. Στην ίδια θέση βρισκόταν και ο αρχαίος ναός του Διονύσου. Πάντως, η Μεγαλόχαρη φαίνεται ότι έχει ιδιαίτερη σχέση με το νησί και αυτό γιατί οι Καθολικοί του νησιού (30% των κατοίκων) λάτρευαν, και λατρεύουν μέχρι σήμερα, μία, ακόμα, θαυματουργή εικόνα της, που ξεθάφτηκε στην Τηνο, την Παναγία του Βρυσιού. Μέχρι και ο Σεβ. Άγγελος Roncalli, ο μετέπειτα Πάπας Ιωάννης 23ος είχε επισκεφτεί (το 1937) το Βρυσί, ενώ οι καθολικοί πιστοί ονειρεύονταν να καταστήσουν το νησί ως τη «νέα Λούρδη». Το νησί άλλωστε είναι ένας ιδανικός σταθμός στη μετακίνηση των Καθολικών πρός τους Αγίους Τόπους.
Αμέσως κινητοποιείται άμεσα η ορθόδοξη κοινότητα που δεν είδε με καλό μάτι τις προθέσεις των Καθολικών. Η φήμη της θαυματουργής Παναγίας της Τήνου δεν ήταν τόσο μεγάλη στην προΜεταξική Ελλάδα. Οι Ορθόδοξοι του νησιού ζητούν τη βοήθεια της συζύγου του Ιωάννη Μεταξά, (κατάγεται από το νησί) για να προβληθεί στο πανελλήνιο η θαυματουργή Παναγία της Τήνου και να γίνει σημαντικό προσκύνημα για τους Ορθοδόξους. Έτσι, η υπερβολική λαϊκή απήχηση της Παναγίας των Ορθοδόξων, με την στήριξη της συζύγου του Δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά και όλου του κρατικού μηχανισμού, έκαναν το νησί βασικό τόπο προσκυνήματος των ορθοδόξων και ανάγκασαν τους Καθολικούς να αλλάξουν τα σχέδια τους . Λίγα χρόνια αργότερα ο τορπιλισμός της “Έλλης”, κατά τον εορτασμό της Παναγίας, θα συνδέσει ακόμα περισσότερο την Παναγία της Τήνου με το Λαϊκό υποσυνείδητο και τη φανερή ή συγκαλυμμένη υπενθύμιση ότι η Παναγία, θυμωμένη για την ύβρη των Ιταλών, βοηθά τα παλλικάρια μας στην Αλβανία Η Κατάληξη του αντιτορπιλικού Έλλη Η Έλλη (ΒΠΚ Κ/Δ ΕΛΛΗ) ήταν εύδρομον (κατά την ορολογία του μεσοπολέμου) ή ελαφρύ καταδρομικό, κατά την μετέπειτα ορολογία. Είχε ναυπηγηθεί το 1912 στις ΗΠΑ για λογαριασμό της Κινεζικής Κυβέρνησης με το όνομα FEI HUNG, όμως η παραγγελία ακυρώθηκε λόγω της κινεζικής λαϊκής επανάστασης. Αγοράστηκε από το Ελληνικό Ναυτικό το 1914 και πήρε μέρος στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και τη Μικρασιατική εκστρατεία. Βυθίστηκε σε ειρηνική περίοδο, από το Ιταλικό υποβρύχιο Delfino (με κυβερνήτη τον Giuseppe Aicardi), ενώ ήταν αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Τήνου και συμμετείχε στον εορτασμό της Παναγίας (15 Αυγούστου 1940). Τα θύματα του τορπιλισμού ήταν εννέα νεκροί και 29 τραυματίες (αν και στην αρχή έκαναν λόγο για ένα νεκρό, τον κελευστή Παπανικολάου). Η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή, αλλά και τόσο κοντά στην ακτή (άλλωστε μία τορπίλη κατέληξε στο λιμενοβραχίονα), ώστε μία γυναίκα, που βρισκόταν στην παραλία, πέθανε από συγκοπή. Κείνοι που έπραξαν το κακό τους πήρε μαύρο σύγνεφο (κατά τον Ελύτη) και φαίνεται ότι κάπως έτσι έγινε. Στις 23 Μαρτίου 1943, και ενώ το υποβρύχιο Delfino βρισκόταν έξω από τον Τάραντα, στη Ν. Ιταλία, βυθίστηκε και πήρε μαζί του τα 28 μέλη του πληρώματος, που είχαν συμμετάσχει στον τορπιλισμό της Έλλης, εκτός από τον κυβερνήτη Aicardi, ο οποίος, αμέσως μετά τον τορπιλισμό της Έλλης, είχε παραδώσει στον Mario Violante. Μετά τον πόλεμο η Ιταλική Κυβέρνηση αναγκάστηκε να αποζημιώσει το πολεμικό ναυτικό μας. Οι Ιταλοί, το 1950, έδωσαν το καταδρομικό Eugenio di Savoia (το οποίο μετονομάσαμε σε ΕΛΛΗ), ως μέρος των ιταλικών επανορθώσεων. Το Eugenio di Savoia κατασκευάστηκε μεταξύ 1932-35, στα ναυπηγεία Ansaldo της Γένοβας. Από τον Ιούνιο του 1951, έγινε η έδρα του Αρχηγού του Στόλου. Το θράσος των Ιταλών συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, αφού (ανεπίσημα) σε διάφορους ηλεκτρονικούς τόπους διαμαρτύρονται (άκουσον, άκουσον) ότι τους αδικήσαμε!!
 Μας δώσανε, λένε, ένα καινούριο, μεγάλο καταδρομικό προς αντικατάσταση ενός σαράβαλου (εννοούν την Έλλη), που μας βύθισαν. Αφήνουν και ειρωνικά σχόλια για το γεγονός ότι το πλοίο που μας «χάρισαν» ήταν η ναυαρχίδα μας για πολλά χρόνια (το παίζουν, δηλαδή, και ευεργέτες των «φτωχών» και «κακόμοιρων» Ελλήνων!!) Και εκτός από το θράσος των Ιταλών, ας δούμε και το δικό μας θράσος. Κάθε χρόνο τιμάμε τον τορπιλισμό με ένα στεφάνι στα νερά, που βυθίστηκε η Έλλη. Όμως, στο βυθό (47 μέτρα από την επιφάνεια) δε θα βρειτε παρά ελάχιστες λαμαρίνες από το ηρωικό καταδρομικό, την Έλλη. Να τι απέμεινε από το χιλιοσυζητημένο σύμβολο της Νεότερης Ιστορίας μας!! Και αυτό γιατί, στη δεκαετία του 1950, κάποιος ιδιώτης, με την ανοχή των τοπικών και άλλων Αρχών, μίσθωσε καμιά δεκαριά σκαφανδοφόρους δύτες, που επί δύο χρόνια δούλευαν συστηματικά για το κόψιμο του σκάφους και την ανέλκυση των τμημάτων του, τα οποία στη συνέχεια πουλήθηκαν για σκραπ. Η Ελλάδα της αρπαχτής σε όλο της το μεγαλείο!!!
 Και για να μην έχετε την ψευδαίσθηση ότι οι σύγχρονοι είναι αδιάφοροι για τα ιστορικά σύμβολα διαβάστε τη μαρτυρία του δύτη Αλ. Παπαδόπουλου (στα «ντοκουμέντα» του ΣΚΑΙ), ο οποίος πρωτοσυναντησε, μετά από πενήντα χρόνια, τις σκουριασμένες λαμαρίνες της Ελλης στο βυθό της Τήνου: «…όταν οι δύτες συνειδητοποιούν τι βρίσκουν, βγάζουν τα επιστόμια από τις μπουκάλες τους, κάνουν τον σταυρό τους και φιλούν τα σκουριασμένα σίδερα, σαν να ήταν εικονίσματα».
24grammata.com

Το ψωμί στην Ελλάδα μέσα απο σπάνιο αρχειακό υλικό

Tρεις θησαυροί επιστρέφουν στην Ελλάδα

Τρεις εικόνες -μεταβυζαντινά κειμήλια κλαπέντα από ελληνικά εκκλησιαστικά μνημεία- επαναπατρίστηκαν από τη Γερμανία στην Ελλάδα, στις 28 Απριλίου 2016, κατόπιν συντονισμένων ενεργειών  των ελληνικών αρμοδίων υπηρεσιών. Οι προσπάθειες για τον επαναπατρισμό και των υπόλοιπων εικόνων συνεχίζονται.

Κατόπιν συντονισμένων ενεργειών των Εφορειών Αρχαιοτήτων και των ελληνικών διπλωματικών αρχών, οι γερμανικές αστυνομικές αρχές παρέδωσαν τις εικόνες στο Γενικό Προξενείο του Μονάχου. Είχε προηγηθεί απόφαση του Ειρηνοδικείου του Μονάχου για την οριστική απόδοσή τους στο Ελληνικό Δημόσιο. 

Πρόκειται για τις εικόνες:  

• «Χριστός Μέγας Αρχιερεύς», 1885, διαστ. 0,73Χ0,36μ., που είχε κλαπεί από την μονή Γενεσίου της Θεοτόκου και αγίου Χαραλάμπους, στη θέση Αργυραίϊκα, Πετρίλου, Π.Ε. Καρδίτσας, Περιφέρειας Θεσσαλίας. Η κλοπή πραγματοποιήθηκε το διάστημα 25.12.2006 – 03.01.2007. 
• Για την «Ένθρονη Παναγία Οδηγήτρια», 1885, διαστ. 0,73Χ0,35μ., επίσης κλαπείσα από την μονή Γενεσίου της Θεοτόκου και Αγίου Χαραλάμπους, στη θέση Αργυραίϊκα Πετρίλου Καρδίτσας, και , 
• Αμφιπρόσωπο εικονίδιο χορού (με τις παραστάσεις των Αγίων Αναργύρων και των Τριών Ιεραρχών), 18ου αι., διαστ. 0,17Χ0,12μ., που είχε κλαπεί από το ναό Κοίμησης Θεοτόκου Κουκουλίου, Π.Ε. Ιωαννίνων, Περιφέρειας Ηπείρου. Η κλοπή πραγματοποιήθηκε το διάστημα 21–25.12.2009.

Το 2012 η τότε Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, αρμόδια τότε Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού για θέματα αρχαιοκαπηλίας, πληροφορήθηκε από την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση Ηπείρου ότι σε οίκο δημοπρασιών στη Γερμανία (Hargesheimer & Günther, έδρα Düsseldorf) διατίθεντο προς πώληση μεταβυζαντινά κειμήλια κλαπέντα από ελληνικά εκκλησιαστικά μνημεία. Ακολούθησε άμεση κινητοποίηση, έλεγχος του τηρούμενου ηλεκτρονικού φωτογραφικού αρχείου και συνεργασία με τις συναρμόδιες περιφερειακές Εφορείες Αρχαιοτήτων (πρώην 8η και 19η Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων σε Ιωάννινα και Τρίκαλα αντίστοιχα) με αποτέλεσμα την ταυτοποίηση δεκαοκτώ  κλαπέντων μεταβυζαντινών κειμηλίων από ναούς της Ηπείρου κυρίως αλλά και της Θεσσαλίας και της Δ. Μακεδονίας. Μετά από έρευνες διαπιστώθηκε ότι το μεγαλύτερο μέρος των κειμηλίων είχε ήδη πωληθεί ή επιστραφεί σε ιδιώτες στην Ολλανδία και τη Ρωσία, μία εικόνα είχε πωληθεί σε ιδιώτη στο Ντύσελντορφ  και τέσσερις  επεστράφησαν στην προμηθεύτρια εταιρεία του οίκου δημοπρασιών στο Μόναχο.

Κατόπιν έγκλησης που κατατέθηκε από τον εκπρόσωπο του ελληνικού δημοσίου κατά της προμηθεύτριας εταιρείας στο Μόναχο το 2013 παραδόθηκαν στις αστυνομικές αρχές και στη συνέχεια στην αρμόδια Εισαγγελία οι τρεις προαναφερθείσες  εικόνες.

Πηγή: Έθνος

ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ

Ἀγαπητοί μου Γαλαξιδιῶται,

Ἦτο θέλημα Θεοῦ νὰ ἁρπάσωμεν τὰ ὅπλα μίαν ἡμέραν
καὶ νὰ ριφθῶμεν κατὰ τῶν τυράννων μας.
Τί τὴν θέλομεν, ἀδελφοί μου, τὴν πολυπικραμένην ζωὴν
τοῦ δούλου; Δὲν βλέπετε, ὅτι δὲν μᾶς ἀπέμεινε τίποτε; Καὶ
αὐταὶ αἱ ἐκκλησίαι μας ἔγιναν τζαμιὰ καὶ στάβλοι τῶν
Τούρκων. Δὲν εἶναι πρέπον νὰ σταυρώσωμεν τὰς χεῖρας.
Ἄς ἐρωτήσωμεν τὴν καρδίαν μας καὶ ὅ,τι ἀποφασίσωμεν, νὰ τὸ
βάλωμεν ἐμπρὸς σύντομα. Ἄν βραδύνωμεν, θὰ μετανοήσωμεν
καὶ τότε ἄδικα θὰ κτυπῶμεν τὴν κεφαλὴν μας.

Τὴν ἐποχὴν αὐτὴν ἡ Τουρκία εἶναι ἀπησχολημένη εἰς
πολέμους. Ἄς ὠφεληθῶμεν ἀπὸ τὴν περίστασιν αὐτήν, τὴν
ὁποίαν μᾶς ἔστειλεν ὁ Θεὸς εἰσακούων τα δίκαια παράπονά
μας.
Εἰς τὰ ὅπλα, ἀδελφοί! Ἤ νὰ ἐλευθερωθῶμεν ἦ νὰ
ἀποθάνωμεν ὅλοι. Καλύτερον θάνατον δὲν ἠμπορεῖ νὰ
ἐπιθυμήσῃ Ἕλλην καὶ χριστιανός.
Ἐγώ, καθὼς γνωρίζετε, ἠμπορῶ νὰ ζήσω λαμπρὰ μὲ
πλούτη καὶ τιμὰς καὶ δόξαν. Ὅ,τι καὶ ἂν ζητήσω, οἱ Τοῦρκοι
προθύμως θὰ μοῦ τὸ δώσουν, διότι φοβοῦνται τὸ σπαθὶ τοῦ
Ἀνδρούτσου. Ἀλλὰ σᾶς λέγω τὴν ἀλήθειαν, ἀδελφοί μου,
δὲν θέλω νὰ καλοπερνῶ ἐγὼ καὶ τὸ Γένος μου νὰ ὑποφέρῃ
εἰς τὴν δουλείαν.
Ἀπὸ τὴν Πελοπόννησον μοῦ γράφουν, ὅτι εἶναι ὅλοι
ἓτοιμοι μὲ τὰ παλικάρια των. Θέλω ὅμως νὰ εἶμαι βέβαιος,
ὅτι θὰ μὲ ἀκολουθήσετε. Ἄν κάμετε σεῖς ἀρχὴν ἀπὸ τὸ ἕν
μέρος καὶ ἐγὼ ἀπὸ τὸ ἄλλο, θὰ σηκωθῇ ὅλη ἡ Ρούμελη.
Περιμένω ἀπάντησιν μὲ τὸν κομιστὴν τῆς ἐπιστολῆς μου.
Τὴν μπαρούτην καὶ τὰ βόλια τὰ ἔλαβα καὶ τὰ ἐμοίρασα.
 22 Μαρτίου 1821

 Σᾶς χαιρετῶ καὶ σᾶς γλυκοφιλῶ
Ὁ ἀγαπητός σας
Ὀδυσσεὺς Ἀνδροῦτσος
.
ΑΝΑΓ Ν Ω Σ Τ ΙΚΟ
γιὰ τὴν ἕκτη τάξη τοῦ δημοτικοῦ σχολείου
ΔΗΜ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ – ΝΙΚ. ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΠΑΥΛΟΥ ΝΙΡΒΑΝΑ – ΔΗΜ. Γ. ΖΗΣΗ Κ.Α.

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ
1943

11 Μαίου 1958 εκλογές

Σαν σήμερα την 11/5/1958 γίνονται εκλογές και την πλειοψηφία κερδίζει η Ε.Ρ.Ε!
Ακολουθεί η Ε.Δ.Α ως αξιωματική αντιπολίτευσις!
Ας δούμε πιο αναλυτικά...

• 

Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής εκφωνεί λόγο σε προεκλογική συγκέντρωση του 1958. Στην πολιτική κρίση, η οποία φαίνεται πως είχε μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές της εσωκομματικής αμφισβήτησης και των διαφωνιών για τον εκλογικό νόμο, ο Καραμανλής αιφνιδίασε το πολιτικό σύστημα: ζήτησε τη διάλυση της Βουλής και προκήρυξε εκλογές.

Η ιδιαιτερότητα των εκλογών της 11ης Μαΐου 1958 είναι πως το αποτέλεσμα της κάλπης διέρρηξε την κανονικότητα του μεταπολεμικού θεσμικού πλαισίου: η ΕΔΑ αναδείχτηκε αξιωματική αντιπολίτευση. Το φάντασμα της Αριστεράς θα πλανιόταν πλέον ξανά στον αέρα εννέα μόλις χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου, δίνοντας κατ’ αρχάς αυτοπεποίθηση στην ίδια την Αριστερά και εξάπτοντας τη φαντασία των εθνικοφρόνως σκεπτομένων για επαπειλούμενη κόκκινη κατάληψη της εξουσίας. Περνώντας από το πεδίο των φαντασιώσεων σε αυτό της πραγματικότητας της χρονικής στιγμής, ο μεγάλος νικητής των εκλογών ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος εμπέδωσε την πολιτική σταθερότητα και σταθεροποίησε τη δική του θέση στην παράταξή του, ύστερα από την εκ των έσω αμφισβήτηση και ανατροπή του. Η τρίτη παράμετρος, που πρέπει να σχολιαστεί, ήταν ο μεγάλος χαμένος: η συντριβή του Κόμματος Φιλελευθέρων.

Το εκλογικό αποτέλεσμα ανέδειξε πρώτη την Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση με 41,2% (είχε χάσει έξι ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τις προηγούμενες εθνικές εκλογές του 1956) και απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 171 εδρών. Η ΕΔΑ κατέλαβε τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης με ποσοστό 24,4% και 79 βουλευτές, από τους οποίους οι 21 δήλωσαν συνεργαζόμενοι. Στην τρίτη θέση βρέθηκε το Κόμμα Φιλελευθέρων με 20,7% και ισχνή κοινοβουλευτική δύναμη 36 εδρών, ενώ στην τέταρτη η Προοδευτική Αγροτική Δημοκρατική Ενωση (ΠΑΔΕ), αποτελούμενη από το Κόμμα Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη, την Εθνική Προοδευτική Ενωση Κέντρου (ΕΠΕΚ) του Σάββα Παπαπολίτη, το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (ΔΚΕΛ) του Στέλιου Αλλαμανή και το Κόμμα Αγροτών και Εργαζομένων του Αλέξανδρου Μπαλτατζή, με 10,6% και 10 έδρες. Τέλος, η Ενωση Λαϊκών Κομμάτων (ΕΛΚ), που απαρτιζόταν από το Λαϊκό Κόμμα, το Λαϊκό Κοινωνικό Κόμμα του Στέφανου Στεφανόπουλου και το Κόμμα Εθνικοφρόνων του Θεόδωρου Τουρκοβασίλη, απέσπασε το 2,9% και τέσσερις έδρες.

Ανατροπή Καραμανλή, ζυμώσεις στο Κέντρο

Ο χώρος του Κέντρου από το 1952 ώς το 1961 διήνυσε μια δεκαετία αποσύνθεσης και επανασύνθεσης. Στις εκλογές του 1956 τα κεντρώα πολιτικά κόμματα της κατακερματισμένης πια βενιζελικής παράταξης είχαν συμμαχήσει με την ΕΔΑ και με δεξιές πολιτικές δυνάμεις που δεν συνεργάστηκαν με την ΕΡΕ, σχηματίζοντας τη Δημοκρατική Ενωση. Οι ηγέτες του Κέντρου (Σ. Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου, Γ. Καρτάλης) δεν επέδειξαν καμία προσπάθεια να συνδιαμορφώσουν με την Αριστερά ένα μίνιμουμ προγραμματικών θέσεων, με αποτέλεσμα τα βραχυπρόθεσμα εκλογικά κίνητρα του συνασπισμού να τον οδηγήσουν σε διάλυση λίγο μετά τις εκλογές.

Στις αρχές του επόμενου χρόνου, το 1957, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Γεώργιος Καρτάλης ανέλαβαν την πρωτοβουλία να συνενωθούν οι κεντρώες δυνάμεις. Πράγματι, ο Σ. Βενιζέλος και ο Γ. Παπανδρέου συμφώνησαν να συγχωνευθούν η Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ενωση και το Κόμμα Φιλελευθέρων σε ένα ενιαίο κόμμα με κοινή αρχηγία. Οι προσωπικές τους αντιθέσεις όμως υποθήκευαν το όλο εγχείρημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι εφάρμοσαν μια διαφορετική στρατηγική απέναντι στον Καραμανλή, προκειμένου να υπερτερήσουν ο ένας έναντι του άλλου στην ενδοπαραταξιακή κούρσα ηγεσίας.

Ο Σ. Βενιζέλος απέβλεπε στην απομάκρυνση του Καραμανλή από την εξουσία μέσω της στήριξης κυβέρνησης της ΕΡΕ υπό άλλη ηγεσία. Αυτό το ενδεχόμενο φαίνεται πως το είχε συζητήσει με τον Π. Κανελλόπουλο (χωρίς ο ίδιος να το επιβεβαιώνει), ο οποίος τότε είχε πάρει αποστάσεις από τον Καραμανλή παρά τη στήριξη που του είχε παράσχει τόσο μετά τον θάνατο του Παπάγου όσο και κατά την ίδρυση της ΕΡΕ. Ο Σ. Βενιζέλος μάλιστα είχε προτείνει αυτό το σενάριο στον βασιλιά Παύλο με το υπόμνημα της 10ης Αυγούστου 1957 και πίεζε προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ο Γ. Παπανδρέου αντίθετα επιζητούσε προσέγγιση Φιλελευθέρων-ΕΡΕ μέσω συμφωνίας στο νέο εκλογικό νομοσχέδιο. Ο Καραμανλής, ύστερα από τη μεσολάβηση του Στέμματος τον Νοέμβριο του 1957 να συνδιαλλαγεί με το Κόμμα Φιλελευθέρων για την αλλαγή του εκλογικού νόμου, ανέθεσε τη σχετική συζήτηση στον υπουργό Εσωτερικών Δημήτρη (Τάκο) Μακρή. Οι συζητήσεις Παπανδρέου-Μακρή διήρκεσαν αρκετές βδομάδες, ώσπου στις 27 Φεβρουαρίου 1958 επιτεύχθηκε η τελική συμφωνία. Αυτή αφορούσε ένα σχέδιο εκλογικού νόμου ενισχυμένης αναλογικής που μπορεί να θύμιζε το εκλογικό σύστημα του 1951, αλλά είχε σημαντικές διαφορές ιδίως στην παραχώρηση εδρών στη δεύτερη κατανομή.

Ο Καραμανλής κάλεσε εκτάκτως το Υπουργικό Συμβούλιο και ανακοίνωσε ότι ο υπουργός Εσωτερικών Δ. Μακρής θα κατέθετε τον νέο εκλογικό νόμο (Ν. 3822/1958) το απόγευμα της ίδιας ημέρας στη Βουλή. Ο νόμος αυτός προέβλεπε ότι το πρώτο κόμμα θα έπαιρνε ένα πριμ το οποίο θα αύξανε την κοινοβουλευτική του δύναμη έναντι του τρίτου κόμματος, το οποίο θα αποδυναμωνόταν. Το σκεπτικό του νόμου ήταν να εμποδίσει αφενός τη δημιουργία ενός συνασπισμού ανάλογου με αυτόν του 1956 και αφετέρου να περιθωριοποιήσει την ΕΔΑ, που ατυχώς εκτιμήθηκε ότι θα καταλάμβανε την τρίτη θέση.

Ο εκλογικός νόμος προκάλεσε την κριτική τόσο της ΕΔΑ όσο και κεντρώων στελεχών. Ο Κ. Μητσοτάκης σε συζήτησή του με τον Γ. Παπανδρέου επεσήμανε τους κινδύνους και τις παγίδες για το Κόμμα Φιλελευθέρων. Από την άλλη, ο Καραμανλής είδε να αμφισβητείται ο νόμος και εκ των έσω από προεξέχοντα στελέχη του κόμματος και της κυβέρνησής του. Ο Γεώργιος Ράλλης, υπουργός Συγκοινωνιών και Δημοσίων Εργων, ο οποίος είχε εναντιωθεί από τον Ιανουάριο του 1958 στην ενισχυμένη αναλογική, δήλωσε ότι δεν θα ψήφιζε τον νέο νόμο, γιατί αυτός ενίσχυε τη θέση της ΕΔΑ. Ο Παναγής Παπαληγούρας επίσης, υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας, αρνήθηκε τη θετική του ψήφο και κατηγόρησε τον Καραμανλή για αυταρχική συμπεριφορά. Και οι δύο υπουργοί παραιτήθηκαν. Την οδό της παραίτησης ακολούθησαν δεκατρείς ακόμη βουλευτές της ΕΡΕ με συνέπεια η κυβέρνηση Καραμανλή να απολέσει την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία. Στην πολιτική κρίση του 1958, η οποία φαίνεται πως είχε μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές της εσωκομματικής αμφισβήτησης και των διαφωνιών για τον εκλογικό νόμο, ο Καραμανλής αιφνιδίασε το πολιτικό σύστημα: ζήτησε τη διάλυση της Βουλής και προκήρυξε εκλογές.

Διαμορφώθηκαν ευρύτερες πολιτικές τάσεις

Ο Σ. Βενιζέλος, ο οποίος πίστευε ότι μια ρήξη εντός της ΕΡΕ θα τον ευνοούσε, γιατί ήταν πρόθυμος να στηρίξει μια κυβέρνηση της ΕΡΕ υπό άλλη ηγεσία, ζημιώθηκε γιατί δεν μπόρεσε να προβλέψει την αντίδραση του Καραμανλή. Στον αντίποδα, ο Γ. Παπανδρέου, ο οποίος είχε εφαρμόσει την πολιτική της συνεννόησης, βρέθηκε σε πιο ευνοϊκή θέση και τήρησε τη συμφωνία που είχε κάνει με τον Καραμανλή για τον εκλογικό νόμο. Ο Γ. Ράλλης δεν συμμετείχε στις εκλογές, ενώ ο Π. Παπαληγούρας ακολούθησε τον Π. Κανελλόπουλο, που κινούμενος εκείνη την περίοδο μεταξύ μείζονος κυβερνητικής κεντροδεξιάς και ήσσονος αντικυβερνητικής δεξιάς είχε προσχωρήσει στο Λαϊκό Κόμμα του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη.

Ο κυπριακός αγώνας

Την ίδια περίοδο ο κυπριακός αγώνας εντάθηκε. Το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων Μακαρίου-Χάρντινγκ, οι εκτελέσεις Κύπριων αγωνιστών από τους Αγγλους, τα συλλαλητήρια στην Αθήνα για την Κύπρο, η δράση της ΕΟΚΑ, η εξορία του Μακάριου στις Σεϋχέλλες (1956-1957) καλλιέργησαν μια κουλτούρα αντιδυτικισμού, ενώ ο ελληνικός αλυτρωτισμός σημείωσε έξαρση. Η κυβέρνηση κατηγορήθηκε από την αντιπολίτευση για διαιώνιση της αποικιοκρατίας και για την εφαρμογή μιας πολιτικής που ήταν ασύμπτωτη με το λαϊκό αίσθημα. Από τη σκοπιά της η Εκκλησία, με παραδοσιακή πρόσβαση στο συντηρητικό ακροατήριο, υιοθέτησε σκληρή γραμμή στο ζήτημα της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Η ΕΔΑ, απευθυνόμενη σε τελείως διαφορετικό ακροατήριο, υιοθέτησε και αυτή τον αλυτρωτισμό χτίζοντας με αυτόν τον τρόπο ένα προφίλ «εθνικής αντιπολίτευσης», το οποίο θα πρέπει να συνεκτιμηθεί μαζί με την εκλογική της συνεργασία με τα κόμματα του Κέντρου και της Δεξιάς το 1956, με τις προγραμματικές της θέσεις και με την ανάπτυξη της κομματικής της οργάνωσης, για να ερμηνευθεί η εκλογική της άνοδος το 1958.

Τρίπτυχο εκσυγχρονισμού

Στο εσωτερικό πεδίο η ΕΡΕ ακολουθούσε μια φιλελεύθερη-κεϋνσιανή πολιτική εκσυγχρονισμού υπηρετώντας το τρίπτυχο «ασφάλεια, σταθερότητα, ανάπτυξη». Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι μεγάλες χώρες της Δύσης ασπάστηκαν την πολιτική της ανάπτυξης στην οποία η παρέμβαση του κράτους κατείχε κεντρικό ρόλο. Στην Ελλάδα, όπου στην πολιτική παράδοση του Εθνικού Διχασμού επικάθησαν τα πάθη και τα τραύματα του Εμφυλίου, τα κοινωνικά και πολιτικά διλήμματα περιστράφηκαν γύρω από τα αιτήματα της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού του κράτους. Ο Καραμανλής ηγήθηκε ενός πολιτικού προσωπικού που θεωρούσε ότι η εθνική ταυτότητα και η εδαφική υπόσταση της χώρας βρισκόταν σε κίνδυνο. Σχηματικά, η απάντηση του Καραμανλή στην ενδημική φτώχεια της χώρας ήταν το κυκλικό σχήμα «άνοδος του βιοτικού επιπέδου, αύξηση του εθνικού εισοδήματος, ανάπτυξη, εδαφική ακεραιότητα».

Τη διετία 1956-1958 η αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΡΕ αφορούσε τον εξηλεκτρισμό, τα έργα υποδομής, την εκβιομηχάνιση και τον προσανατολισμό προς τις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Σημαντικό σημείο σε όλο αυτό το εγχείρημα εκσυγχρονισμού ήταν πως οι κοινωνικές μεταλλαγές επέδρασαν στον αστικό χώρο: εντεινόμενη αστικοποίηση, μετανάστευση, περισσότερες ευκαιρίες για εργασία, υψηλότερη ποιότητα ζωής, δυνατότητες πρώιμου καταναλωτισμού. Για μια κινηματογραφική αφήγηση της διπολικής σχέσης πόλης-υπαίθρου ας θυμηθεί κανείς ενδεικτικά δύο ταινίες του Αλέκου Σακελλάριου: «Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες» (1960) και «Πολυτεχνίτης και Ερημοσπίτης» (1963).

Συμπερασματικά, οι εκλογές του 1958 ήταν σημαντικές γιατί αποκρυσταλλώθηκαν ευρύτερες τάσεις, οι οποίες διαμόρφωσαν τους όρους ενός νέου πολιτικού παραδείγματος, η κυριαρχία του οποίου συνέχισε και κατά τη Μεταπολίτευση. Προς την κατεύθυνση της ασυνέχειας οδήγησε τις εξελίξεις ο Καραμανλής, ο οποίος αναμετρήθηκε με παλαιοκομματικές πρακτικές και αναχρονιστικές μορφές διακυβέρνησης. Η αγωνία για την ανάπτυξη και η ανάγκη επιβίωσης του ελληνικού κράτους στο ψυχροπολεμικό περιβάλλον απαιτούσε κατά τον Καραμανλή συγκρότηση μονοκομματικών κυβερνήσεων, ανάπτυξη ενός δικομματισμού με εναλλαγή στην εξουσία δύο «εθνικών κομμάτων» ελλείψει σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, κυβερνητική σταθερότητα, συμπαγή κόμματα και, τέλος, ισχυρούς ηγέτες.

* Ο κ. Ιωάννης Κ. Φίλανδρος είναι υποψήφιος διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Φλωρεντίας.

πηγή

 

Η αριστερή εκλογική έκπληξη του 1958

Του Μιχαλη Ν. Κατσιγερα

Η προϊούσα δημοσκοπική διόγκωση του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς έβαλε κάποιους στον πειρασμό να αποτολμήσουν μια καθ' υπόθεσιν ιστορική παραλληλία της επιτυχίας της ΕΔΑ στις βουλευτικές εκλογές του 1958 και μια πιθανής ανάδειξης του ΣΥΡΙΖΑ σε δεύτερο κόμμα στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Η αντιστοιχία των επωνύμων -Καραμανλής τότε και τώρα από τη μια και Παπανδρέου με Βενιζέλο από την άλλη- τους οδηγεί στη σκέψη ότι Αλαβάνος και Τσίπρας ίσως αναδειχθούν σε αναλογικά αντίστοιχο του διδύμου Πασαλίδης και Ηλιού. Η παρούσα διάταξη των κομματικών δυνάμεων στη Βουλή των Ελλήνων -όπως αυτές αυτοπροσδιορίζονται και αυτοτοποθετούνται στο πολιτικό φάσμα- και η προσδοκία μιας μελλοντικής αναδιάταξής τους, κατά το σχήμα του 1958 και κατά την επιφανειακή του εκδοχή, προϋποθέτει τρίτη συναπτή εκλογική νίκη Καραμανλή και Νέας Δημοκρατίας και καταποντισμό Παπανδρέου, Βενιζέλου και ΠΑΣΟΚ ή ρεαλιστική εκλογική επίδοση δύο χωριστών μεταπασοκικών κομμάτων με συνολική εκλογική δύναμη όχι κάτω του 30% - όπως η συνολική δύναμη του Κόμματος Φιλελευθέρων και της συγγενούς του ΠΑΔΕ στις εκλογές του 1958 από την παράταξη των οποίων όμως η ΕΔΑ, με μικρότερο ποσοστό, απέσπασε τη δεύτερη θέση... Είναι μια έκβαση που κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει, ακόμα και αν το πρώτο σκέλος της, δηλαδή η τρίτη συναπτή εκλογή του ιδίου πολιτικού αρχηγού σε συνδυασμό με επί τρεις θητείες αδιάκοπη άσκηση του πρωθυπουργικού αξιώματος από τον ίδιο θα αποτελούσε στατιστική εξαίρεση στην πολιτική ιστορία του νεοελληνικού κράτους.

Ας δούμε όμως τι περίπου συνέβη το 1958 και ας αφήσουμε τους «μεταφυσικούς» της Ιστορίας να κάνουν τους παραλληλισμούς τους.

Νωρίς το πρωί της Πέμπτης 27 Φεβρουαρίου μονογραφήθηκε η κατ' αρχήν συμφωνία του υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή κυβερνώντος κόμματος της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως και του Κόμματος των Φιλελευθέρων για κατάθεση πρότασης και ψήφιση εκλογικού συστήματος ενισχυμένης αναλογικής το οποίο ευνοούσε, σε αντιστοιχία ψήφων και εδρών, υπερμέτρως το πρώτο κόμμα και ενίσχυε το δεύτερο, ανεξαρτήτως του αν υπερέβαινε το όριο του 25% των εγκύρων ψηφοδελτίων. Οι διαπραγματεύσεις είχαν διεξαχθεί μεταξύ του εμπίστου στον Καραμανλή υπουργού Εσωτερικών Τάκου Μακρή και του συναρχηγού -με τον Σοφοκλή Βενιζέλο- των Φιλελευθέρων Γεωργίου Παπανδρέου, το κόμμα του οποίου ήλπιζε ότι θα ερχόταν δεύτερο σε ψήφους.

Λίγο μετά τη μονογράφηση της συμφωνίας, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής συγκαλεί στο πολιτικό γραφείο εκτάκτως το Υπουργικό Συμβούλιο το οποίο συνέρχεται στις 11.30 το πρωί την ίδια ημέρα. Ο Καραμανλής ανακοινώνει ότι οι Φιλελεύθεροι συμφωνούν, κατ' αρχήν, με το σχέδιο εκλογικού νόμου το οποίο θα κατατεθεί το ίδιο απόγευμα στη Βουλή. Αντιδρούν αμέσως ο υπουργός Συγκοινωνιών και Δημοσίων Εργων Γεώργιος Ι. Ράλλης και ο υπουργός Εμπορίου Παναγής Παπαληγούρας. Ο πρώτος δηλώνει ότι δεν θα ψηφίσει τον εκλογικό νόμο γιατί θα ενισχυθεί η Αριστερά και ο δεύτερος κατηγορεί τον Καραμανλή για αυταρχική συμπεριφορά. Και οι δύο υπουργοί παραιτούνται.

Αργότερα και όταν πλέον και οι δύο κατέστησαν από τους στενότερους συνεργάτες του Καραμανλή, ο βιογράφος του, Μωρίς Ζεβενουά, περιγράφει μια ατμόσφαιρα συνωμοσίας όπου «πολιτικοί, επιχειρηματίες, αυλικοί, Αμερικανοί επίσης, συναντιούνται, γευματίζουν, δειπνούν μαζί». Ο ίδιος ο Καραμανλής στο «Αρχείο» του εντάσσει στους συνωμότες τον ανακτορικό υποπτέραρχο Χαράλαμπο Ποταμιάνο ενθαρρυνθέντα «και από τη Βασίλισσα [...], αλλά νομίζω [...] εν αγνοία του Βασιλέως». Από νεότερες -ανέκδοτες μαρτυρίες- συνάγεται ότι οι δύο υπουργοί του Καραμανλή είχαν επαφές με νέο τότε ηγετικό στέλεχος του Κέντρου το οποίο είχαν καταστήσει κοινωνό των «ανησυχιών» τους σε σχέση με τον πρωθυπουργό, ενώ δεν λείπουν οι ερμηνείες που θέλουν τους Αμερικανούς να επιθυμούν «συνετισμό» του Καραμανλή σε σχέση με το Κυπριακό και τον κυπριακό απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ ο οποίος βρισκόταν τότε σε έξαρση.

Η ανατροπή Καραμανλή

Το απόγευμα της 1ης Μαρτίου οι Ράλλης και Παπαληγούρας ανακοινώνουν ότι, μαζί με άλλους 13 βουλευτές της ΕΡΕ, αίρουν την εμπιστοσύνη τους προς την κυβέρνηση, γιατί παρά την παραίτηση των δύο υπουργών εμμένει στην ψήφιση του εκλογικού νόμου. Ο αριθμός των 15 είναι καθοριστικός γιατί αφαιρεί, οριακά, από τον Καραμανλή την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Την επομένη ο Καραμανλής -παρά την επιδίωξη των εσωκομματικών του αντιπάλων και του Σοφοκλή Βενιζέλου για συγκρότηση νέας κυβερνήσεως από τη Βουλή του 1956, αλλά και την προσφορά ορισμένων να τον στηρίξουν- υποβάλλει παραίτηση και εισηγείται στον βασιλέα εκλογές. Ταυτόχρονα, με μακροσκελή δήλωσή του αποκαλεί «αποστάτες» τους αποσκιρτήσαντες συνεργάτες του, έναν όρο που είχε χρησιμοποιήσει ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Ντίνος Τσαλδάρης για τον Καραμανλή και άλλους όταν τον εγκατέλειψαν για τον Παπάγο, και τον οποίο κατεχώρησε εντόνως στο νεοελληνικό πολιτικό λεξιλόγιο, στις 15 Ιουλίου 1965, ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Στις 3 Μαρτίου ο Παύλος -αφού έχει καλέσει τους αρχηγούς των κομμάτων να εκθέσουν τις απόψεις τους- αναθέτει την εντολή σχηματισμού υπηρεσιακής κυβέρνησης στον βασιλικό άνδρα και πρόεδρο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Κωνσταντίνο Γεωργακόπουλο και του ζητεί, εφόσον καταστεί εφικτό, την ψήφιση του εκλογικού νόμου, πριν διαλυθεί η Βουλή και προκηρυχθούν εκλογές. Η υπηρεσιακή υπερψηφίζεται και ακολούθως ο εκλογικός νόμος. Οι εκλογές ορίζονται για τις 11 Μαΐου.

Ψυχροπολεμικές παρεμβάσεις

Τα κόμματα αποδύονται στον προεκλογικό αγώνα. Οι διεργασίες στο εκλογικό σώμα είναι σχεδόν αφανείς, καθώς δημοσκοπήσεις διεξάγουν σε περιορισμένη κλίμακα μόνον οι Αμερικανοί. Πάντως υπάρχουν ενδείξεις για ενίσχυση της δυνάμεως της ΕΔΑ, ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων -ο κύριος κομματικός σχηματισμός του Κέντρου- παρέπαιε καθώς οι δύο συναρχηγοί του, Γεώργιος Παπανδρέου και Σοφοκλής Βενιζέλος είχαν σφοδρή αντιπαλότητα και διαφορετικούς στόχους. Οι Αμερικανοί που γνωρίζουν καλύτερα έχουν αρχίσει να ανησυχούν. Οπως αναφέρει ο Αλέξης Παπαχελάς, ο αρχηγός της CIA Αλεν Ντάλες, συγκαλεί σύσκεψη στις 26 Μαρτίου για την ανάληψη μυστικών επιχειρήσεων περιορισμού της δυνάμεως της ΕΔΑ.

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι λίγες ημέρες πριν, στις 19 Μαρτίου στις 9 το βράδυ, οι ελληνικές υπηρεσίες ραδιοφωνικών ακροάσεων είχαν συλλάβει εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού «Φωνή της αλήθειας» του εκτός νόμου ΚΚΕ, ο οποίος «ήτο εγκατεστημένος εις το Παραπέτασμα και από μακρού είχε διακόψει τας εκπομπάς του». Η ηγεσία του ΚΚΕ, σύμφωνα με απόφαση της 8ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής, είχε την πρόθεση να εγκαταλείψει τις χωριστές παράνομες οργανώσεις του και να ρίξει το βάρος στην καθοδήγηση της ΕΔΑ με κέντρο που θα λειτουργούσε μέσα στην Ελλάδα και σε εξυπηρέτηση αυτής της επιλογής εικάζεται ότι αποφασίστηκε η επαναλειτουργία του ραδιοσταθμού, ενός οργάνου ευρείας εμβέλειας.

Αν κινητοποιήθηκε η CIA για την αντιμετώπιση της ΕΔΑ, δεν έμεινε άπρακτη η άλλη πλευρά των «εμπολέμων» του Ψυχρού Πολέμου και μάλιστα στο ανώτατο δυνατό επίπεδο για την υποστήριξη της Αριστεράς στην Ελλάδα. Μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές, στις 3 και 4 Μαΐου, δημοσιεύεται συνέντευξη του ηγέτη της Σοβιετικής Ενωσης, Νικήτα Χρουστσώφ ο οποίος, αφού υπογραμμίζει τη θέση της χώρας του «υπέρ μιας λύσεως του Κυπριακού προβλήματος, η οποία θα αντεπεκρίνετο προς τα συμφέροντα του πληθυσμού της Κύπρου», υποστηρίζει ότι η εγκατάσταση αμερικανικών ατομικών και πυραυλικών βάσεων στην Ελλάδα «θα ηδύνατο να επισύρη επί της χώρας» ατομικά πλήγματα ανταποδόσεως. Επρόκειτο για θέσεις τις οποίες υποστήριζε και η ΕΔΑ. Απαντά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος υπογραμμίζει ότι «οι Σοβιετικοί ηγέται διαπράττουν το σφάλμα εις παραμονάς εκλογών να προβαίνουν εις δηλώσεις με σκοπόν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα αυτών, όπως συνέβη και με άλλας χώρας». Στη συνέχεια αρνείται ότι έχει ληφθεί από το ΝΑΤΟ απόφαση εγκατάστασης βάσεων στην Ελλάδα και σημειώνει ότι υπήρξε ανοικτή σοβιετική επέμβαση «κατά τον συμμοριτοπόλεμον». Τέλος, απαντώντας στον Χρουστσώφ για την ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων Ελλάδας και ΕΣΣΔ επισημαίνει ότι «μόλις τώρα επετεύχθη η μείωσις του παθητικού του ελληνοσοβιετικού λογαριασμού ανταλλαγών» καθώς «μέχρι τέλους του 1957 η Σοβιετική Ενωσις ηγόραζε πολύ ολιγώτερα ελληνικά προϊόντα εκείνων τα οποία ηγόραζεν η Ελλάς παρ' αυτής».

Την ίδια ημέρα της απαντήσεως του Καραμανλή στον Χρουστσώφ, 5 Μαΐου, η ΕΔΑ πραγματοποιεί κεντρική προεκλογική συγκέντρωση στον Κήπο του Κλαυθμώνος με ομιλητές τον πρόεδρό της Γιάννη Πασαλίδη, τον εκ του παπαγικού Συναγερμού προερχόμενο Σταμάτη Μερκούρη και τον σοσιαλιστή Ηλία Τσιριμώκο. Εγραφε σχετικώς «Η Καθημερινή»: Η ΕΔΑ «επεχείρησε να δώση την εντύπωσιν ότι την ακολουθούν πρωτοφανείς εις αριθμόν λαϊκαί μάζαι. Εν τινι μέτρω το κατόρθωσε διά του καταστρωθέντος υπό της ηγεσίας της επιτελικού σχεδίου».

Αλλωστε, οι συνομιλίες της ηγεσίας της με τον επιφανή συντηρητικό Σπύρο Μαρκεζίνη για εκλογική σύμπραξη, όπως και η κάθοδός της στις εκλογές του 1956 με όλα τα πλην ΕΡΕ κόμματα, μεταξύ των οποίων και το Λαϊκόν του Τσαλδάρη, είχαν αναιρέσει εμπράκτως την πολιτική απομόνωση της Αριστεράς.

Το αποτέλεσμα της κάλπης

Από τις κάλπες της 11ης Μαΐου η ΕΡΕ βγήκε νικήτρια με 41,16% και απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 171 εδρών και ΕΔΑ δεύτερη με 24,42% και 79 βουλευτές, εκ των οποίων οι 21 εδήλωσαν ανεξάρτητοι. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων ήρθε τρίτο με 20,67% και 36 έδρες και η βασικώς κεντρώα ΠΑΔΕ τέταρτη με 10,62% και 10 έδρες. Πολλοί ήταν εκείνοι οι οποίοι υποστήριξαν ότι η άνοδος της ΕΔΑ οφειλόταν όχι στην πολιτική θεματική της, αλλά στην αποδιάρθρωση του Κέντρου.

πηγή

11 Μαίου 1958- Οι εκλογές που έκαναν την αριστερά αξιωματική αντιπολίτευση και ο Παπαδόπουλος

«Ακούστε με, αγαπητοί, ακριβοί μου φίλοι. Είμαι ένας γέρος άνθρωπος, τα μαλλιά μου άσπρισαν στην υπηρεσία των εργαζομένων και του λαού.Είδα πολλά στη ζωή μου, πολλά διδάχθηκα, όπως οι παλαιότεροι από εσάς. Θέλω να σας τονίσω με όλη τη δύναμη της καρδιάς μου: Ενωθείτε.
Μείνετε ενωμένοι.
Ο αντίπαλος δεν βρίσκεται ανάμεσα
στο λαό. Είναι από έξω και προσπαθεί να τον διχάσει. Ας μην τον αφήσουμε .
Έχουμε όλοι ευθύνη για αυτό. Αριστεροί ή κεντρώοι ή δεξιοί.
Ας ενωθούμε στον αγώνα για τη ζωή και το μεγαλείο της πατρίδας πριν μας ενώσει ο υδρογονικός όλεθρος όλους μας».
Ο βετεράνος μενσεβίκος Γιάννης Πασαλίδης ήταν τότε 73 χρονών και τα παραπάνω λόγια του έπιασαν τόπο.
Ένας στους τέσσερις
Ένας στους τέσσερις ψηφοφόρους στις κάλπες που στήθηκαν έξι μέρες αργότερα (11 Μαΐου 1958) επέλεξε τα ψηφοδέλτια της Αριστεράς, της ΕΔΑ, στην οποία εκείνος ηγείτο από την ίδρυσή της (1951).
Τι κι αν εκείνη την ημέρα δεν είχαν καν παραχωρήσει ένα μπαλκόνι στο κόμμα του για την κεντρική προεκλογική συγκέντρωσή του στην πλατεία Κλαυθμώνος…
Από μια εξέδρα (κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της εποχής), που στήθηκε μέσα σε δύο ώρες, ομίλησε κι εκείνος κι άλλες δύο συνεργαζόμενες με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά προσωπικότητες.
Ο συνιδρυτής του ΕΑΜ

Η μία ήταν ο Ηλίας Τσιριμώκος (ένας από τους συνιδρυτές του ΕΑΜ που, όμως, αργότερα μετατοπίστηκε πολιτικά προς το Κέντρο κι έγινε για κάποιες ημέρες πρωθυπουργός με τις ευλογίες του Παλατιού και του κόμματος της Δεξιάς, της ΕΡΕ) και η άλλη ο Σταμάτης Μερκούρης:

Ο πατέρας της Μελίνας, ο οποίος ακολούθησε αντιστρόφως ανάλογη πολιτική πορεία από εκείνη του Τσιριμώκου.
Από την εξέδρα αυτή ο Τσιριμώκος, πολιτικός με χιούμορ, επέλεξε να σχολιάσει: «Όπως βλέπετε, τη συγκέντρωσίν μας τη διεξάγουμε απόψε από εξέδρας, όπως εορτάζεται η Ανάστασις.

Και οι ιδιοκτήται των πολυκατοικιών δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι εκινήθηκαν από λόγους εχθρικούς.
Προσωπικώς υποπτεύομαι ότι είναι κρυπτοφίλοι μας. Και επειδή έχουν πειστεί ότι ο αγών μας δεν είναι αγών ενός κόμματος, αλλά αγών ολόκληρου του έθνους, μας κατέβασαν από τους εξώστας των, δια να μας ανεβάσουν εις την συνείδησιν του λαού».

Ε, και δεν γίνεται όλο και κάποιος από τους ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων και των γραφείων θα ήταν «κρυπτόφιλος» της ΕΔΑ.
Ποσοστό 33,61% έλαβε σε εκείνες στις εκλογές στην Α’ Αθήνας (εκλογική περιφέρεια Δήμου Αθηναίων) κι ακόμα μεγαλύτερο (46,14%) στη Β’ (εκλογική περιφέρεια Υπόλοιπον πρώην Δήμου Αθηναίων).

Για να μην «κατηφορίσουμε» προς τον Πειραιά, όπου συγκέντρωσε 34,44% στην Α΄ και το αξεπέραστο 60,82% στη δεύτερη εκλογική περιφέρεια του μεγάλου λιμανιού…

Ο πολιτευτής της ΕΡΕ

Ο Τσιριμώκος αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο και σε κάτι άλλο. Στο ότι «ο αγών μας δεν είναι αγών ενός κόμματος».
Εξάλλου, αυτό φαινόταν κι από τη σύνθεση της εξέδρας. Ο τρίτος (πέραν εκείνου και του Πασαλίδη), ο Μερκούρης, στις αμέσως προηγούμενες εκλογές είχε πολιτευτεί με την ΕΡΕ!

Κι αυτό δεν έλεγε τίποτα μπροστά στο προπολεμικό βιογραφικό του: Βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος αρχικά και πρωτοπαλίκαρο (ως και υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ) του κινηματία Γεωργίου Κονδύλη στη συνέχεια.
Παραγματικά σε εκείνες τις εκλογές, παρότι διεξήχθησαν σε λιγότερο από εννέα χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου, η ΕΔΑ δεν ήταν μόνη.

Τη «μαγιά» της την είχε κάνει από τις προηγούμενες κάλπες, όταν είχε συμπράξει με το σύνολο των αντιπολιτευόμενων δυνάμεων στο σχήμα της «Δημοκρατικής Ενώσεως».
Τώρα όμως φαινόταν εκείνη να έχει το «πάνω χέρι». Με τις ευλογίες και της σοβιετικής πρεσβείας είχε προσφέρει ακόμα και σε έναν κατεξοχήν αστό πολιτικό (τον Σπύρο Μαρκεζίνη) την ηγεσία ενός μετωπικού σχήματος.

Κι εκείνος αρχικά, όπως είχε διαβεβαιώσει και τον επικεφαλής της διπλωματικής αντιπροσωπείας της ΕΣΣΔ Σεργκέγεφ, την είχε αποδεχθεί, λέγοντάς του ότι «θα πάρουμε το 51%».

Στη συνέχεια όμως υπαναχώρησε και το ίδιο έπραξαν και οι άλλοι τρεις ηγέτες ισάριθμων Κεντρώων Κομμάτων εν δυνάμει συμμάχων της ΕΔΑ: Ο Στέλιος Αλαμανής του Δημοκρατικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού, ο Σάββας Παπαπολίτης της ΕΠΕΚ και ο Αλέξανδρος Μπαλτατζής του Κόμματος Αγροτών και Εργαζομένων.

Τι κι αν το ευρύ μέτωπο ναυάγησε οριστικά μόλις 32 ημέρες πριν από τις εκλογές, το νερό υπέρ της ανερχόμενης πολιτικής δύναμης, της ΕΔΑ, είχε ήδη κυλήσει.

Η διεύρυνση

Τους συνδυασμούς της ΕΔΑ ενίσχυσαν 7 από τους 19 βουλευτές του ΔΚΕΛ (Τάσος Βουλοδήμος, Μιχάλης Γαληνός, Ανδρέας Ζάκκας, Ηλίας Μπρεδήμας, Βασίλης Παπαβασιλείου, Ηλίας Σκυλλάκος και Δημήτρης Στρατής), ηγετικά στελέχη του ιδίου κόμματος, όπως ο Τσιριμώκος και ο (υπαρχηγός του Ναπολέοντος Ζέρβα στον ΕΔΕΣ) Κομνηνός Πυρομάγλου, ο βουλευτής του ΚΑΕ Νικόλαος Παπαδημητρίου, ο επανακάμψας στα ψηφοδέλτιά της Μιχάλης Κύρκος (ο πατέρας του Λεωνίδα που το 1952 είχε μεταπηδήσει στην ΕΠΕΚ), ο άλλοτε βουλευτής (προπολεμικά του Καφαντάρη και το 1946 του Κόμματος Εθνικών Φιλελεύθερων του Στυλιανού Γονατά, αργότερα πολιτευτής του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος του Γεώργιου Παπανδρέου αλλά και του Λαϊκού Κόμματος) Διονύσης Λεονάρδος, καθώς και αρκετοί ακόμα πολιτευτές από το χώρο του Κέντρου.
Κάποιοι δε, όπως ο Ευάγγελος Πέτσος (πατέρας του Γιώργου, μέλους των πρώτων κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και μετέπειτα υποψήφιου βουλευτή της Ν.Δ.) το μετάνιωσαν την τελευταία στιγμή, με αποτέλεσμα να απωλέσουν μια σίγουρη έδρα.
Ο Πασαλίδης είχε δεσμευτεί απέναντί του ότι η κατευθυνόμενη (έτσι κι αλλιώς) σταυροδοσία της ΕΔΑ θα τον επανεξέλεγε πρώτο βουλευτή Πέλλας (κάτι που είχε επιτύχει ο ίδιος με την ΕΠΕΚ στις τρεις προηγούμενες αναμετρήσεις) αλλά εκείνος στο «παρά ένα» επέστρεψε στον Παπαπολίτη, με αποτέλεσμα να μείνει εκτός Βουλής.

Το παρασκήνιο της πτώσης της κυβέρνησης Καραμανλή


Οι ίντριγκες και οι ηγεμονισμοί που έφεραν την προκήρυξη της αναμέτρησης
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και το κόμμα του, η ΕΡΕ, είχαν καταφέρει από τις εκλογές του 1956 να είναι οι κυρίαρχοι του πολιτικού σκηνικού.
Σ’ αυτό είχαν συντελέσει δύο παράγοντες: O ένας ήταν το εκλογικό σύστημα της προηγούμενης αναμέτρησης, το λεγόμενο «τριφασικό» που τους είχε δώσει την ευκαιρία να αποκτήσουν την άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία των 165 εδρών, παρότι είχαν έλθει δεύτεροι σε ψήφους.
Ο δεύτερος ήταν ο συνεχιζόμενος κατακερματισμός των δυνάμεων του Κέντρου, με την ταυτόχρονη προσπάθεια άρθρωσης κεντροαριστερού λόγου και τη «στέγασή» του σε πολιτικούς φορείς.

Κάτι τέτοιο είχαν επιχειρήσει να κάνουν δύο κόμματα –πολιτικά κληροδοτήματα. Κυρίως το ΔΚΕΛ των Αλέξανδρου Σβώλου και Γεωργίου Καρτάλη και δευτερευόντως η ΕΠΕΚ του Νικολάου Πλαστήρα.

Η εκ νέου «συγκατοίκηση»

Μια προσπάθεια επανένωσης του κεντρώου χώρου είχε γίνει ένα χρόνο πριν από τις εκλογές της 11ης Μαΐου.
Είχαν και πάλι τεθεί κάτω από την ίδια σκέπη οι δύο άσπονδοι φίλοι και παραδοσιακοί διεκδικητές της πρωτοκαθεδρίας του βενιζελικού χώρου: Ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Σοφοκλής Βενιζέλος.

Ο γιος του ιδρυτή του Κόμματος Φιλελευθέρων διέλυσε τη Φιλελευθέρα Δημοκρατική Ένωση (ΦΔΕ) που είχε συστήσει προ διετίας για να αναλάβει τη συναρχηγία που του προσέφερε ο «Γέρος».

Όπως είχε κάνει εκείνος τέσσερα χρόνια νωρίτερα διαλύοντας το δικό του κόμμα, το Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν…
Όμως, ούτε τα νώτα τους συμβάδισαν ποτέ, ούτε φρέσκο πολιτικό λόγο κατάφεραν να παρουσιάσουν. «Γηρασμένο κόμμα» τούς αποκαλούσε ο Καραμανλής εκμεταλλευόμενος και επικοινωνιακά το γεγονός ότι ήταν κατά 19 χρόνια νεότερος του Παπανδρέου και κατά 13 του Βενιζέλου.
Κι εκείνοι, οι κατ’ ανάγκην συγκάτοικοι του Κόμματος Φιλελευθέρων, δεν στόχευαν τόσο την κυβέρνηση αλλά την ΕΔΑ, κάνοντας λόγο για «ξενοκίνητα ανδρείκελα της άκρας Αριστεράς, τελούντα μονίμως εις διατεταγμένην ξενοελληνικήν υπηρεσίαν».
Χαρακτήριζαν και την ΕΡΕ «κυβέρνησιν εθνικής υποτέλειας, σκανδάλων και ψεύδους» αλλά γνώριζαν ότι προς αλλού ήταν η «διαρροή» των ψηφοφόρων τους…

Με το φως της νυκτός

Με αυτή την κυβέρνηση όμως ο Παπανδρέου είχε συμφωνήσει, ερήμην των άλλων δυνάμεων της αντιπολίτευσης και -κατά μία πηγή- του «συγκατοίκου» του Βενιζέλου, το νέο εκλογικό σύστημα, της ενισχυμένης αναλογικής.
Δεν είχε καν ξημερώσει, οι δείκτες των ρολογιών έδειχναν 6 π .μ. της 27ης Φεβρουαρίου 1958 όταν ο «Γέρος» άνοιγε την πόρτα της κατοικίας του στο Καστρί για να δεχθεί μυστικά τον υπουργό Εσωτερικών της κυβέρνησης Καραμανλή,Τάκο Μακρή.

Δεν χρειάστηκε παρά μόνο μία ώρα για να συμφωνήσουν αφού, άλλωστε, είχε γίνει προεργασία μηνών γι’ αυτό το αποτέλεσμα.
Την είχαν κάνει τα Ανάκτορα που ήθελαν ένα σαφώς αστικό κόμμα (πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που απέκτησε συναρχηγό τον τακτικό συνομιλητή τους Σοφοκλή) ως εφεδρεία του συστήματος, πίσω από την ΕΡΕ.
Ο Γ. Παπανδρέου είπε το «ναι» εκτιμώντας ότι θα απορροφήσει τα μικρότερα κόμματα (ΔΚΕΛ, ΕΠΕΚ και πιθανόν το ΚΑΕ) του Κέντρου, αφού το νέο εκλογικό σύστημα έδιδε το δικαίωμα της συμμετοχής στη β’ κατανομή των εδρών μόνο στα κόμματα που θα έπιαναν το 25%.
Για τον κίνδυνο, δε, επανάληψης συνεργασίας κομμάτων (κατά τα πρότυπα του 1956) προβλεπόταν το όριο του 40% για τους συνασπισμούς.

Οι δύο πρώτες παραιτήσεις

Είχαν συμπληρωθεί μόλις 4,5 ώρες από τη στιγμή που ο Μακρής έφυγε από το Καστρί και ο πρωθυπουργός Καραμανλής συγκαλεί το Υπουργικό Συμβούλιο για να παρουσιάσει το νέο εκλογικό σύστημα.
Δύο υπουργοί (και πολύ αργότερα… συμπέθεροι και, σύντομα, εκ νέου επιτελάρχες του Καραμανλή), ο -μετέπειτα πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης (Δημοσίων Έργων) και ο Παναγής Παπαληγούρας (Βιομηχανίας και Εμπορίου) υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους. Διαμαρτυρήθηκαν και για το εκλογικό σύστημα αλλά και για τις εν κρυπτώ κινήσεις του πρωθυπουργού.

Ο Παπαληγούρας τού έστειλε και μια σκληρή επιστολή, με την οποία του καταλόγιζε ότι με δική του ευθύνη «το Υπουργικόν Συμβούλιον παύει πλέον να λειτουργεί κατά τους όρους του πολιτεύματος», ενώ ο Ράλλης ανακοίνωσε από το πολιτικό του γραφείο ότι «παρητήθη διότι διεφώνησεν επί του κατατεθέντος νομοσχεδίου περί της ενισχυμένης αναλογικής, η οποία κατά τη γνώμην του ωφελεί την Αριστερά».

Οι εξελίξεις, πάντως, δικαίωσαν τον Ράλλη αλλά εκείνες οι παραιτήσεις, όπως και οι άλλες που ακολούθησαν, μάλλον θα πρέπει να ενταχθούν (στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον) στην πρώτη οργανωμένη -και τελευταία- προσπάθεια αμφισβήτησης του Καραμανλή στο εσωτερικό του συντηρητικού πολιτικού χώρου.

Η αποχώρηση των 15 και ο νέος πρωθυπουργός

Δύο ημέρες αργότερα (1 Μαρτίου) η κυβέρνηση απώλεσε την πλειοψηφία αφού 15 συνολικά βουλευτές, με επικεφαλής τον τέως αντιπρόεδρό της Ανδρέα Αποστολίδη και με συμμετοχή των Παπαληγούρα και Ράλλη, με δήλωση που κατέθεσαν επίσημα στην Εθνική Αντιπροσωπεία απέσυραν την εμπιστοσύνη τους.

Οι υπόλοιποι δώδεκα ήταν οι Αθανάσιος Γκελεστάθης, Ανδρέας Δερδεμέζης, Απόστολος Καρασπήλιος, Διονύσιος Καρρέρ, Πάρις Λιαρούτσος, Νικόλαος Μήτρου, Θεμιστοκλής Μπάλλας, Ιωάννης Νικόλιτσας, Γρηγόριος Παπαδόπετρος, Δημήτριος Πετροπουλάκος, Φώτιος Πιτούλης και Νικόλαος Σπέντζας.
Ο Αποστολίδης, ο οποίος είχε παραιτηθεί από την αντιπροεδρία από τις 17 Ιουλίου του προηγούμενου έτους (λόγω διαφωνιών στους κυβερνητικούς χειρισμούς για το Κυπριακό), ήταν ο επικεφαλής της ομάδας.

Γραφόμενα δε της εποχής τον έφεραν (με τις ευλογίες του Βενιζέλου) ως πρωθυπουργό μεταβατικής κυβέρνησης. Κι ο ίδιος μετά την αποχώρησή του και από την ΕΡΕ δεν δίσταζε να τραβήξει το σχοινί.

«Ονομαζόμεθα», έλεγε, «Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις αλλά αντί ριζοσπαστικών λύσεων, εγινόμεθα ημέρα με την ημέρα όργανα αοράτου οικονομικής ολιγαρχίας».

Η ΕΡΕ είχε μείνει πια με 149 βουλευτές που σύντομα τους ξανάκανε 152 ο Καραμανλής, καθώς ήταν διορατικός και δεν ήθελε να μείνει εκτός εξουσίας.

Ανέβηκε στο Παλάτι και εισηγήθηκε στον βασιλέα Παύλο τη διάλυση της Βουλής.

-Υπηρεσιακός πρωθυπουργός ορκίστηκε ο πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού (παλαιός πολιτευτής του Λαϊκού Κόμματος, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ στην κυβέρνηση Δεμερτζή την περίοδο 1935-1936 και στη συνέχεια υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση της «4ης Αυγούστου» του Μεταξά), Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος.

Για την ιστορία, ο Μεταξάς τον κατήργησε στις 25 Νοεμβρίου 1938 επειδή ως αρμόδιος υπουργός (και Θρησκευμάτων) ήθελε να επικυρώσει την εκλογή του κεντρώου Δαμασκηνού -κι όχι του εκλεκτού του δικού του και του βασιλέως Γεωργίου Β’- Χρύσανθου στον αρχιεπισκοπικό θρόνο.
Μετά την παύση Γεωργακόπουλου εκδόθηκε αναγκαστικός νόμος και από «αριστίνδην σύνοδο» επελέγη ο Χρύσανθος…

Οι 79 βουλευτές της νίκης

Από ποιους απαρτιζόταν η Κ.Ο. της ΕΔΑ, η καθαρή «πρωτιά» του Καραμανλή και η μετεκλογική ανησυχία
Μετά το 20ό συνέδριό του (1956) και την αποσταλινοποίηση το «μητρικό» Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης επιθυμούσε να οδηγήσει σε άλλους δρόμους και τους «αδελφούς» πολιτικούς σχηματισμούς ανά την υφήλιο.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΚΚΕ προχώρησε στην καθαίρεση, αρχικά, και στη διαγραφή στη συνέχεια του γενικού γραμματέα του Νίκου Ζαχαριάδη. Στις αρχές του 1958, δε, έλαβε μια ιστορική απόφαση: Να διαλύσει όλες τις παράνομες κομματικές οργανώσεις του στην Ελλάδα.

Η υλοποίηση αυτής της απόφασης δεν έδειχνε τίποτα περισσότερο από τη βούλησή του για περαιτέρω ενίσχυση της ΕΔΑ την οποία μέχρι τότε έβλεπε περισσότερο ως θετή παρά φυσική του θυγατέρα.

Η ΕΔΑ, που κατήλθε στις εκλογές εκείνης της χρονιάς με το όνομά της και τα σύμβολά της (αφού ο εκλογικός νόμος ήταν αποτρεπτικός για συνασπισμούς κομμάτων), έλαβε 24,42% και εξέλεξε 79 συνολικά βουλευτές. Αναλυτικά εκλέχτηκαν στις παρακάτω εκλογικές περιφέρειες:
Α΄ ΑΘΗΝΑΣ: Νίκος Κιτσίκης, Ηλίας Τσιριμώκος, Γιάννης Ευαγγελίδης, Ανδρέας Ζάκκας, Ηλίας Μπερεδήμας και Σταμάτης Μερκούρης (ο οποίος κατέλαβε την έδρα του Μάρκου Δραγούμη που παραιτήθηκε πριν καν να ορκιστεί)
Β’ ΑΘΗΝΑΣ: Μαρία Σβώλου, Γεράσιμος Αυγερόπουλος, Δημήτρης Γιαχνής, Κομνηνός Πυρομάγλου, Σταύρος Ηλιόπουλος και Γεώργιος Βαλούρδος
ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ: Διονύσης Λεονάρδος (προσχώρησε λίγο αργότερα στο Κόμμα Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη) και Αθανάσιος Κακογιάννης
ΑΤΤΙΚΗΣ: Κώστας Σωτηρίου
ΑΧΑΪΑΣ: Γιώργος Σπηλιόπουλος και Μήτσος Παπαθανασόπουλος (πήρε την έδρα του Ιωάννη Πλαπούτα, με απόφαση του εκλογοδικείου)
ΒΟΙΩΤΙΑΣ: Μελέτης Κανιάρης
ΔΡΑΜΑΣ: Γιώργος Ευαγγέλου και Αριστείδης Παπαδόπουλος
ΕΒΡΟΥ: Ορέστης Αντώνογλου και Θεοχάρης Κεραμιτζόγλου
ΕΥΒΟΙΑΣ: Νότης Καπνίσης και Νίκος Καραθοσπόρης
ΗΜΑΘΙΑΣ: Φίλιππος Περισοράτης
ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ: Ιωάννης Αθητάκης και Μανώλης Πρωιμάκης
Α΄ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Γιάννης Πασαλίδης, Βασίλης Εφραιμίδης, Μιχάλης Κύρκος, Αλέξανδρος Καλλιδόπουλος και Ευτύχης Γιαρένης
Β΄ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Αναστάσιος Τσιάρας, Ιωάννης Γιαλώφας και Δημήτρης Κελτεμλίδης
ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ: Νίκος Σκοπούλης (πατέρας της Φωτεινής Σκοπούλη, νυν υφυπουργού Υγείας και στελέχους της ΔΗΜΑΡ) και Μιχάλης Χριστογιώργος
ΚΑΒΑΛΑΣ: Άγγελος Λασκαρίδης και Κωνσταντίνος Κωνσταντάρας
ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ: Χρήστος Φιλίππου και Βασίλης Μπρακατσούλας (πολύ αργότερα έγινε βουλευτής του ΠΑΣΟΚ).
ΚΕΡΚΥΡΑΣ: Γεράσιμος Πρίφτης και Γιάννης Δραγονέτης
ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ: Σπύρος Διβάρης
ΚΙΛΚΙΣ: Ιωάννης Γαβριηλίδης
ΚΟΖΑΝΗΣ: Σεραφείμ Καρασάββας
ΛΑΣΙΘΙΟΥ: Γεώργιος Παπαγεωργίου
ΛΑΡΙΣΑΣ: Ηλίας Σκυλλάκος (θείος του Αντώνη Σκυλλάκου, μετέπειτα βουλευτή του ΚΚΕ), Αλέξανδρος Χονδρονάσιος και Χρήστος Παγώνης
ΛΕΣΒΟΥ: Ηλίας Ηλιού, Μιχάλης Γαληνός και Παναγιώτης Γλιγλής
ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ: Αναστάσιος Τσιάντος, Ευάγγελος Σκούρας και Ιωάννης Σιαφλέκης
ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ: Δημήτρης Μερλόπουλος και Αναστάσιος Κολαμπάς
Α΄ ΠΕΙΡΑΙΑ: Αντώνης Μπριλλάκης, Τάσος Βουλόδημος, Κώστας Αθανασιάδης και Δημήτρης Παινέζης
Β΄ ΠΕΙΡΑΙΑ: Γιάννης Παπαδημητρίου, Ελένη Μπενά, Δημήτρης Καρακουλουξής, Γιώργος Αράπης
ΠΕΛΛΑΣ: Κώστας Τσιγάρας και Νίκος Παπαδημητρίου
ΠΙΕΡΙΑΣ: Χαρίλαος Μπούσιος
ΣΑΜΟΥ: Ιπποκράτης Ζαΐμης
ΣΕΡΡΩΝ: Δημήτρης Σπυρίδης και Αθανάσιος Παπαθανασίου
ΤΡΙΚΑΛΩΝ: Αλέξανδρος Τσιπώρης
ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ: Βάσω Θανασέκου
ΦΩΚΙΔΑΣ: Γεώργιος Κατσίμπας
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ: Επαμεινώντας Ρήγας
ΧΑΝΙΩΝ: Κώστας Χιωτάκης και Ιωάννης Κοντουδάκης
ΧΙΟΥ: Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος

Η Δημοκρατική Ένωσις του Τσιριμώκου
Από τους 79 βουλευτές που εκλέχθηκαν με την ΕΔΑ, οι 58 δήλωσαν μέλη της και 21 ανεξάρτητοι.
Δώδεκα από τους τελευταίους έπειτα από ένα χρόνο προχώρησαν, με τις ευλογίες της ΕΔΑ, στη συγκρότηση νέου κόμματος με τον τίτλο «Δημοκρατική Ένωσις».

Οι: Η. Τσιριμώκος (πρόεδρος και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος), Κ. Αθανασιάδης, Γ. Αράπης, Γ. Βαλούρδος, Τ. Βουλόδημος, Μ. Γαληνός (πέρασε αργότερα στην Ένωση Κέντρου, από την οποία αποχώρησε μετά τα «Ιουλιανά», ορκίστηκε υπουργός και το 1977 ακολούθησε τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στο Κόμμα Νεοφιλευθέρων), Σ. Διβάρης, Α. Καλλιδόπουλος (μετά το 1974 στεγάστηκε διαδοχικά σε Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, Σοσιαλιστική Πρωτοβουλία και ΠΑΣΟΚ), Μ. Κύρκο, Η. Μπερεδήμα, Δ. Παινέζη και Κ. Πυρομάγλου.
Καθαρή «πρωτιά» της ΕΡΕ

Σε εκείνη την αναμέτρηση η ΕΡΕ παρά τη σημαντική μείωση του ποσοστού της (41,16% έναντι 47,38% το 1956) πέτυχε μια καθαρή νίκη. Και τη μόνη μη αμφισβητήσιμη της ιστορίας της.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε ρισκάρει (με τη διάλυση της Βουλής) και πέτυχε το στόχο του.
Έτσι έξι ημέρες μετά τις εκλογές σχημάτιζε τη νέα κυβέρνησή του, έχοντας ένα επιπλέον επιχείρημα στη φαρέτρα του για την εδραίωση της κυριαρχίας του στον αστικό πολιτικό κόσμο: Τον επαπειλούμενο κίνδυνο της Αριστεράς, τον οποίο νομιμοποιείτο να επικαλείται φραστικά αφού η ΕΔΑ ήταν το δεύτερο κόμμα της Βουλής.

Οι διώξεις και ο Τσάτσος

Και οι Αριστεροί τι έλεγαν γι’ αυτή τους την επιτυχία; Αφού την πανηγύρισαν με την ψυχή τους στην αρχή, έφθασαν στο σημείο να… αναθεματίσουν την ώρα και τη στιγμή αφού «η νίκη, όμως, αυτή θα ξυπνήσει και πάλι τα δαιμόνια του αντικομμουνισμού και τις μνήμες του Εμφυλίου» (Σπύρος Λιναρδάτος, «Πολιτική και πολιτικοί», εκδόσεις «Προσκήνιο», 1999, σελ. 181).
Παραστατικά, το μετεκλογικό κλίμα περιέγραψε ο βουλευτής της ΕΔΑ Γιάννης Παπαδημητρίου («Η αναλαμπή της Αριστεράς», εκδόσεις Φιλίστωρ, 2001, σελ. 70-72):

«Επειδή το κύμα των διώξεων φούσκωνε όλο και περισσότερο και ο Κ. Καραμανλής είχε κόψει σκόπιμα την επαφή με την αξιωματική αντιπολίτευση, αποφασίστηκε να γίνει διάβημα διαμαρτυρίας στον υπουργό Προεδρίας (σ.σ.: και μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας) Κωνσταντίνο Τσάτσο.
Το διάβημα έγινε από τον Ηλία Ηλιού κι εμένα, και αφού διαμαρτυρηθήκαμε για τις διώξεις, του επιδώσαμε και σημείωμα με συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Ο Κ.Τσάτσος κατά ωμό τρόπο μάς απάντησε: “Ακούστε κύριοι.
Τα κράτη της Δύσης διαθέτουν ως ανασχετικά φράγματα κατά του κομμουνιστικού κινδύνου τον καθολικισμό και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Εμείς δεν διαθέτουμε τίποτα απ’ αυτά.
Μετά από εμάς έρχεσθε εσείς. Ε, δεν πρόκειται να σταυρώσουμε τα χέρια και να παραδοθούμε. Θα σας αντιμετωπίσουμε με τα Σώματα Ασφαλείας και τα άλλα όργανα του κράτους. Έχομε ευθύνες απέναντι του έθνους».


Τα κόμματα που έσβησαν και ο Παπαδόπουλος που γεννήθηκε

Το «κύκνειο άσμα» δύο ιστορικών κομμάτων που μονομαχούσαν στην πολιτική ζωή από τις αρχές της δεκαετίας του ’20 ήταν εκείνες οι εκλογές: του Κόμματος Φιλελευθέρων (η προσπάθεια επανασύστασής του στη δεκαετία του ’80 από τον εγγονό του ιδρυτή του, Νικήτα Βενιζέλο, απέτυχε) και του Λαϊκού Κόμματος.
Οι συναρχηγοί Γεώργιος Παπανδρέου και Σοφοκλής Βενιζέλος περιορίστηκαν στην τρίτη θέση με ποσοστό 20,67% και 36 βουλευτές, ενώ ο Ντίνος Τσαλδάρης, κάνοντας μια ύστατη προσπάθεια να επιβιώσει από το «τσουνάμι» που επέφεραν στον πολιτικό του χώρο ο Παπάγος από το 1951 και ο Καραμανλής το 1955, συμμάχησε με τους Κανελλόπουλο, Στεφανόπουλο, Τουρκοβασίλη, Γκοτζαμάνη και Κετσέα στην «Ένωσιν Λαϊκού Κόμματος» Το 2,94% τους έφερε στην πέμπτη θέση (με 4 έδρες) και τον ίδιο εκτός Βουλής!
Τέταρτος με ποσοστό 10,62% και 10 βουλευτές ο συνασπισμός που συγκρότησαν οι… παρ’ ολίγον συνεργασθέντες με την ΕΔΑ πολιτικοί αρχηγοί Μαρκεζίνης, Αλαμανής, Παπαπολίτης και Μπαλτατζής, η «Προοδευτική Αγροτική Δημοκρατική Ένωσις».
Μόνο στην Κρήτη

Το παραδοσιακό προπύργιο του βενιζελισμού, η Κρήτη, ήταν εκείνο που έδωσε «πρωτιές» στο Κόμμα Φιλελευθέρων: 58,29% στο Λασίθι, 57,89% στο Ρέθυμνο, 49,05% στα Χανιά και 41,88% στο Ηράκλειο.
Όμως απέδωσε εκλογικά και η ενσωμάτωση στους συνδυασμούς του δύο εκ των 15 που είχαν αποχωρήσει από την ΕΡΕ: Με 33,69% διατήρησε την έδρα του στη Θεσπρωτία ο Πιτούλης, ενώ το ίδιο συνέβη και με τον Δερδεμέζη (20,73% του Κ.Φ. στα Ιωάννινα). Μαζί τους πήγαν και ο Μπάλλας (στην Καρδίτσα) αλλά δεν εκλέχτηκε, όπως και ο  Καρασπήλιος (στην Αχαΐα) που πολιτεύτηκε με την Ένωση Λαϊκού Κόμματος.
Μετεκλογικά παραιτήθηκαν και οι δύο συναρχηγοί, το κόμμα «έσβηνε» με προσωρινή ηγεσία και, αφού Παπανδρέου και Βενιζέλος έκαναν διάφορους πολιτικούς πειραματισμούς, ξαναβρέθηκαν μαζί το 1961 στην Ένωση Κέντρου.

Οι Πελοποννήσιοι

Μόνο στην Πελοπόννησο (κι εκεί όχι παντού) κατάφερε η Ένωσις Λαϊκού Κόμματος να συγκεντρώσει διψήφια ποσοστά: 21,20% στην πατρίδα του Τσαλδάρη Κορινθία αλλά και με τον Παπαληγούρα (ο οποίος επανεκλέχτηκε βουλευτής) στις τάξεις της. Στην Ηλεία, γενέτειρα του Στεφανόπουλου 30,86%, στην Αρκαδία (του Τουρκοβασίλη) 11,89%, στην Αργολίδα 11,48% και στην Αχαΐα (του Κανελλόπουλου και του Καρασπήλιου) 11,32%.
Αντίθετα, 6,74% κατέγραψε στη Μεσσηνία, παρά τη συμμετοχή του (εκ των 15) Σπέντζα στο ψηφοδέλτιο, και 6,03% στη Λακωνία.
Οι άλλοι αρχηγοί του σχήματος πολιτεύτηκαν σε περιφέρειες, όπου η ΕΛΚ συγκέντρωσε μικρότερο ποσοστό από το πανελλαδικό της: Στην Α’ Αθήνας (2,40%) ο Τσαλδάρης με τον Κετσέα και στην Α’ Θεσσαλονίκης (1,79%) ο Γκοτζαμάνης.
Μακεδόνες, Θράκες και τέως….. ΕΡΕτζήδες

Από τους 4 ηγέτες της ΠΑΔΕ, μόνο οι τρεις μπήκαν στη Βουλή. Ο Παπαπολίτης έμεινε απ’ έξω…

Μεγάλη δύναμη σημείωσε το σχήμα στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, όπου καταλυτική υπήρξε η παρουσία των Αγροτικών του Μπαλτατζή: 38,21% στην Ξάνθη με τον ίδιο επικεφαλής, στη Δράμα με τον Θεοφύλακτο Παπαπαναγιώτου 28,39%, στην Καβάλα με τον Θεόδωρο Λυμπερίδη 27,85%, στον Έβρο με τον Ιωάννη Τριανταφυλλίδη 21,67% αλλά και στη Ροδόπη με τον Σταύρο Γουδελή 19,03%, παρότι ο τελευταίος δεν εκλέχτηκε.
Ισχυροί εμφανίστηκαν και οι Αγροτικοί και στη Μαγνησία (19,66%), όπου ο υποψήφιός τους Αλέξανδρος Μέρος υπερίσχυσε των αποχωρησάντων από την ΕΡΕ Αποστολίδη και Μήτρου που συμμετείχαν στο ψηφοδέλτιο της ΠΑΔΕ. Βουλευτή ανέδειξε το ΚΑΕ και στις Σέρρες (τον Κωνσταντίνο Πεταλωτή), όπου η ΠΑΔΕ έλαβε 17,22% αλλά και πολύ καλά πήγε στη Β’ Θεσσαλονίκης (16,19%) με τον Γεώργιο Καραγκιόζη.
Υψηλά ποσοστά συγκέντρωσε επίσης το εκλογικό σχήμα στη Χίο, με τον προερχόμενο από το χώρο της ΕΠΕΚ Νικόλαο Ζορμπά (33,52%), στη Βοιωτία (20,37%) με τον μετέπειτα πρόεδρο της Βουλής Δημήτριο Παπασπύρου, στην Πιερία (18,91%), στην Πέλλα (18,64%) με πρώτο του συνδυασμού τον Θωμά Ανδρεάδη της ΕΠΕΚ, στη Φλώρινα με τον παλαιό βουλευτή της ΕΠΕΚ Στέφανο Κότσιανο (17,26%) και στην Καρδίτσα με τον Αλαμανή (17,24%).
Βουλευτής της ΠΑΔΕ εκλέχτηκε στη Φθιώτιδα (27,07%) ο Λάμπρος Ευταξίας, ο οποίος είχε αποχωρήσει στις 15 Νοεμβρίου 1956 από την ΕΡΕ (λόγω διαφωνιών στους χειρισμούς για το Κυπριακό), αλλά στις εκλογές του 1961 επανέκαμψε στα ψηφοδέλτιά της.
Πολιτεύτηκαν μαζί της αλλά δεν εκλέχτηκαν κι άλλοι δύο από τους «δεκαπέντε», ο Γκελεστάθης (18,87%) στη Φωκίδα και ο Καρρέρ (13,16%) στη Ζάκυνθο.

Τέλος, τρεις από τους 15 (Ράλλης Νικόλιτσας και Παπαδόπετρος) δεν πολιτεύτηκαν, ενώ οι δύο που απέσυραν την υπογραφή τους και πολιτεύτηκαν πάλι με την ΕΡΕ ήταν ο Λιαρούτσος στις Κυκλάδες που επανεκλέχτηκε και ο Πετροπουλάκος στον Πειραιά που απέτυχε.
Η δημόσια πρώτη του μετέπειτα «εθνοσωτήρα»

Λίγες ημέρες μετά τις εκλογές της 11ης Μαΐου μια περίεργη συνάντηση προκάλεσε ο νικητής των εκλογών.
Την περιέγραψε με τη χαρακτηριστική του πένα, δέκα χρόνια αργότερα (11 Αυγούστου 1968) με άρθρο του στον «Ελεύθερο Κόσμο», ο εκδότης της εφημερίδας Σάββας Κωνσταντόπουλος:
«Ενθυμούμαι ότι ολίγας ημέρας μετά τας εκλογάς ο Κ. Καραμανλής μας εκάλεσε, μερικούς φίλους, εις την Κηφισιάν, όπου έμενε κατά το θέρος. Ήμεθα περίπου δέκα πρόσωπα: Δημόσιοι λειτουργοί, πολιτικοί και δημοσιογράφοι.
Διεξήχθη ευρυτάτη συζήτησις διά την μελλοντικήν πορείαν της νέας κυβερνήσεως.
Όταν ετελειώσαμε και ήμεθα έτοιμοι να αναχωρήσωμεν, ηρώτησε εάν κανείς εκ των παρισταμένων επιθυμούσε να φέρη επί τάπητος άλλο θέμα. Εδόθη αρνητική απάντησις.
Μέχρι της στιγμής εκείνης ουδείς είχεν ομιλήσει διά το θέμα της κομμουνιστικής απειλής και του εκτάκτως ανησυχητικού αποτελέσματος των εκλογών.
Το έθεσα υπό συζήτησιν. Ο Κ. Καραμανλής ανεγνώρισε ότι πράγματι το πρόβλημα τούτο ήτο το σπουδαιότερο όλων.
Η συζήτησις εκείνη έγινε αφορμή να συγκροτήσει ο Κ. Καραμανλής μίαν αφανή επιτροπήν, εις την οποίαν συμμετείχον διακεκριμένοι διανοούμενοι, διά την παρακολούθησιν, τη θεωρητικήν και την πολιτικήν, του κομμουνιστικού προβλήματος.
Εις την επιτροπήν εκείνην έτυχε να γνωρίσω, διά πρώτην φοράν, τον ήδη πρωθυπουργόν κ. Γεώργιον Παπαδόπουλον και να εκτιμήσω την σκέψιν του. Μετείχεν εις αυτήν ως αξιωματικός.
Ο μακαρίτης καθηγητής εις το Εθνικόν Μετσόβιον Πολυτεχνείον Άγγελος Προκοπίου, μέλος και αυτός της επιτροπής, είχε πει περί του Γεωργίου Παπαδο-πούλου.
-Το μυαλό αυτού του αξιωματικού είναι ξυράφι. Είμαι βέβαιος ότι ο Γεώργιος Παπαδόπουλος θα παίξη κάποτε πρώτον ρόλον.
Η προφητεία επαλήθευσε».

istorikesphotografies.blogspot

Έντυπη

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ 11-5-1958 Η ΕΔΑ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

Η κοινοβολευτική ομάδα της ΕΔΑ
- Όλα τα ονόματα των 79 βουλευτών της ΕΔΑ.
- Το παρασκήνιο

"Στο πρόγραμμα της ΕΔΑ, κυριαρχούσαν ζητήματα όπως η εθνική κυριαρχία και ανεξαρτησία (με έμφαση στο Κυπριακό), η ειρήνη και ο αφοπλισμός (με έμφαση στη μη εγκατάσταση αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα) ο εκδημοκρατισμός και το σταμάτημα των διώξεων, η παραγωγική ανάπτυξη της χώρας, η κατάργηση της ευνοιοκρατίας, η κοινωνική πρόνοια. Παράλληλα γίνονταν εκτενείς αναφορές στον αγροτικό κόσμο και στο αίτημα της αναστολής των αγροτικών χρεών, με προτάσεις για την ανασυγκρότηση της υπαίθρου, στα προβλήματα και τις διεκδικήσεις γυναικών και νέων.

Ο Ιωάννης Πασαλίδης... ψηφίζει ΕΔΑ στις εκλογές της 11ης Μαΐου 1958. 

Ο πρόεδρος της ΕΔΑ γεννήθηκε το 1885 στη Σάντα της Τραπεζούντας του Πόντου και σπούδασε Ιατρική, παίρνοντας την ειδικότητα του μαιευτήρα χειρουργού γυναικολόγου την οποία άσκησε αρχικά στο Σοχούμ, όπου εγκαταστάθηκε. Το 1918, υπήρξε ο πρώτος
σοσιαλ- δημοκράτης βουλευτής της ανεξάρτητης Γεωργίας.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήρθε στην Ελλάδα και το 1923 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Θεσσαλονίκης.
Πέθανε το 1968 κατ’ οίκον περιορισμένος από τη χούντα
Το εντυπωσιακό ποσοστό της ΕΔΑ υπήρξε η μεγάλη έκπληξη των εκλογών.
Η άνοδος της Αριστεράς ήταν αναμενόμενη, όχι όμως και η εκτίναξή της από το 10% των εκλογών του 1951 και 1952, στις οποίες είχε κατέλθει επίσης ως αυτοτελές κόμμα, στο 24,4. Εξέλεξε 79 βουλευτές και ήταν πια η Αξιωματική Αντιπολίτευση. 

   Οι βουλευτές που εκλέχθηκαν ήταν οι εξής:

Αθανασιάδης Κων.,δικηγόρος (Πειραιάς),
Αθητάκης Ιω,γιατρός (Ηράκλειο),
Αντώνογλου Ορέστης,αγρότης (Έβρος),
Αράπης Γεωργ. ελεγκτής ΗΕΜ (Πειραιάς),
Αυγερόπουλος Γεράσιμος,στρατηγός ε.α.(Αθήνα),
Βαλούρδος Γεω Ζργ,συνταξιούχος (Αθήνα),
Βουλόδημος Αναστάσιος,καθηγητής Μ.Ε. (Πειραιάς),
Γαβριηλήδης Ιω,δικηγόρος (Κιλκίς),
Γαληνός Δημήτρης,κτηματίας (Λέσβος),
Γιαλόφας Ιω,αγρότης (Θεσσαλονίκη),
Γιαρένης Ευτύχιος επαγγελματίας (Θεσσαλονίκη),
Γιαχνής Δημ. ιδ.υπάλληλος (Αθήνα),
Γλιγλής Παν. κτηματίας (Λέσβος),
Δεσποτόπουλος Κων. δικηγόρος (Χίος),
Διβάρης Σπύρος τ.σύμβουλος Επικρατείας (Κεφαλλονιά),
Δραγονέτης Ιω, ιδ.υπάλληλος (Κέρκυρα),
Δραγούμης Μάρκος, γιατρός (Αθήνα, παραιτήθηκε και τη θέση του κατέλαβε ο Στ.Μερκούρης), Ευαγγελίδης Ιω. δικηγόρος (Αθήνα),
Ευαγγέλου Γεωργ. εμποροϋπάλληλος (Δράμα),
Εφραιμίδης Βασίλης,δικηγόρος (Θεσσαλονίκη),
Ζαιμης Ιπποκράτης, γεωργός (Σάμος),
Ζάκκας Ανδρέας,δικηγόρος (Αθήνα),
Ηλιόπουλος Σταύρος,δικηγόρος(Αθήνα),
Ηλιού Ηλίας,δικηγόρος (Λέσβος),
Θανασέκου Βάσω, οικιακά (Φθιώτιδα),
 Καθαροσπόρης Νικ.ιδ.υπάλληλος (Ευβοια),
 Κακογιάννης Αθαν, δικηγόρος (Αιτωλοακαρνανία),
 Καλλιδόπουλος Αλεξ. δικηγόρος (Θεσσαλονίκη),
 Κανιάρης Μελέτης,ιδ.υπάλληλος (Βοιωτία),
 Καπνίσης Παν. μηχανολόγος (Εύβοια),
Καρακουλουξής Δημ. έμπορος (Πειραιάς),
Καρασσάβας Σεραμείμ, δικηγόρος (Κοζάνη),
 Κατσίμπας Γεωργ. στρατιωτικές ε.α. (Φωκίδα),
Κελτεμλίδης Δημ. γεωπόνος (Θεσσαλονίκη),
 Κεραμιτζόγλου Θεοχάρης, ιδ.υπάλληλος (Έβρος),
Κιτσίκης Νίκος,καθηγητήςΠολυτεχνείου (Αθήνα),
Κουλαμπάς Αναστ. αγρότης (Μεσσηνία),
Κοντουδάκης Ιω, αγρότης (Χανιά),
 Κύρκος Μιχάλης,καθηγητλης Μ.Ε. (Θεσσαλονίκη),
Κωνσταντάρας Κων. στρατιωτικός ε.α. (Καβάλα),
Μερλόπουλος Δημ.δικηγόρος (Μεσσηνία),
Μπενά Ελένη, ιδι.υπάλληλος (Πειραιάς),
Μπούσιος Χαρ.ιδ.υπάλληλος (Πιερία),
 Μπρακατσούλας Βασ. δικηγόρος (Κατδίτσα),
Μπρεδήμας Ηλίας, δικηγόρος (Αθήνα),
 Μπριλλάκης Αντώνης,δημοσιογράφος (Πειραιάς),
Παγώνης Χρ, δάσκαλος (Λαρισα),
Παινέζης Δημ.συνταξιούχος ΣΕΚ (Πειραιάς),
 Παπαστεργίου Γεωργ. γιατρός (Λασήθι),
 Παπαδημητρίου Ιω.δικηγόρος (Πειραιάς),
 Παπαδημητρίου Νίκος,δικηγόρος (Πέλλα), Παπαθανασίου Αθαν. αγρότης (Σέρρες), Παπαθανασόπουλος Δημ. δάσκαλος (Αχαια),
  Πασαλίδης Ιωάννης, γιατρός (Θεσσαλονίκη),
Περισοράτης Φιλ. δικηγόρος (Ημαθία),
 Πλαπούτας Ιω. εργάτης (Αχαια),
 Πρίφτης Γεράσιμος, δημοσιογράφος (Κέρκυρα),
 Πρωιμάκης Εμμ.δικηγόρος (Ηράκλειο),
 Πυρομάγλου Κομνηνός,καθηγητής Μ.Ε.(Αθήνα),
Ρήγας Επαμ. γεωπόνος (Χαλκιδική),
Σβώλου Μαρία, οικιακά (Αθήνα),
 Σιαφλέκης Ιω. δικηγόρος (Μαγνησία),
Σκοπούλης Νίκος, γιατρός (Γιαννενα),
Σκούρας Ευγγ. γιατρός (Μαγνησία),
 Σκυλλάκος Η. δικηγόρος (Λάρισα),
Σπηλιόπουλος Γεωργ. γιατρός (Αχαια),
 Σπυρίδης Δημ. γιατρός (Σέρρες),
 Σωτηρίου Κωνστ. διευθυντής Παιδ.Ακαδημίας (Αττική),
Τσιάντος Αναστ. ιδ.υπάλληλος (ΜΑγνησία),
Τσιάρας Αναστ. αγρότης (Θεσσαλονίκη),
 Τσιγάρας Κων. κτηνίατρος (Πέλλα),
 Τσιπώρης Αλεξ. γιατρός (Τρίκαλα),
Τσιριμώκος Ηλίας,δικηγόρος (Αθήνα),
Φιλίππου Χρ. καθηγητής Μ.Ε. (Καρδίτσα),
Χιωτάκης Κων.γιατρός (Χανιά),
 Χονδρονάσιος Αλεξ. δικηγόρος (Λάρισα),
Χριστογιώργος Μιχάλης,δικηγόρος (Γιάννενα).




     Από τους βουλευτές που εκλέχθηκαν με το ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ , 58 δήλωσαν ότι ανήκουν στην ΕΔΑ και 21 ότι είναι ανεξάρτητοι, συνεργαζόμενοι με αυτήν.








Την 1η Αυγούστου 1951 είχε υπογραφεί η συμφωνία για την ίδρυση της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), που στην αρχή αποτέλεσε συνασπισμό κομμάτων, για να μετατραπεί αργότερα σε ενιαίο κόμμα.

Το πρακτικό της συμφωνίας υπογράφτηκε από τον Γιάννη Πασαλίδη του Σοσιαλιστικού Κόμματος, τον Δημήτρη Μαριόλη εκ μέρους του Δημοκρατικού Συναγερμού, τον Σταμάτη Χατζήμπεη στο όνομα των Αριστερών Φιλελευθέρων και τον Μιχάλη Κύρκο του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος. Από την πρώη στιγμή η ΕΔΑ άρχισε να μοιάζει με το συνασπισμό κομμάτων του ΕΑΜ. Βέβαια από τα παρασκήνια κινητήριος μοχλός της ΕΔΑ ήταν το παράνομο ΚΚΕ.



Η επιτυχία της Αριστεράς, σε λιγότερο από εννιά χρόνια από το τέλος του εμφυλίου πολέμου, έπαιρνε ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, αν σκεφτούμε ότι το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα, εκείνη την εποχή του Μαΐου του '58, ήταν ακόμα ανώμαλο.

 Τρομοκρατία
 «Φυσικά και στις εκλογές αυτές -γράφει ο παλιός βουλευτής της ΕΔΑ Γ. Παπαδημητρίου- λειτούργησαν τα παραδοσιακά μέσα βιασμού της λαϊκής θέλησης, επιτροπές ασφαλείας, εκτοπίσεις, πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Εκατοντάδες οι εξόριστοι, χιλιάδες οι πολιτικοί κατάδικοι. Κατά τα άλλα όμως η (υπηρεσιακή) κυβέρνηση του Κ. Γεωργακόπουλου κατέβαλε προσπάθειες ομαλής διεξαγωγής των εκλογών. Την έρπουσα όμως τρομοκρατία την έβρισκες και το 1958 σε κάθε βήμα σου» (Η αναλαμπή της Αριστεράς, σ. 67) Στην Κοκκινιά σε μια προεκλογική περιοδεία υποψηφίων της ΕΔΑ μόνο μικρά παιδιά «ακολουθούσαν στους δρόμους και φώναζαν τα συνθήματά μας», πιθανόν γιατί οι μεγάλοι δεν θα ήθελαν να χαρακτηριστούν. Αλλά κι αυτό ήταν ένα καλό σημάδι.
 Εκείνη την άνοιξη του 1958 στην τελευταία προεκλογική συγκέντρωση της ΕΔΑ στην πλατεία Κλαυθμώνος κανένας ιδιοκτήτης δεν βρέθηκε που ν' αποδεχτεί, να επινοικιάσει ή να παραχωρήσει προσωρινά το διαμέρισμά του, από το μπαλκόνι του οποίου, όπως τότε συνηθιζόταν, θα μιλούσε ο πρόεδρος του κόμματος Γιάννης Πασαλίδης. 
 Οι οικοδόμοι γρήγορα έφτιαξαν μια εξέδρα απ' όπου ο Πασαλίδης μίλησε ενώπιον μιας εντυπωσιακής συγκέντρωσης, όπου πολλοί συγκεντρωμένοι άναψαν κεριά για να θυμίζουν την Ανάσταση. 
   Δεν είχαν περάσει παρά μόνο δύο χρόνια από τις εκλογές του 1956, όπου μ' ένα ιδιόρρυθμο εκλογικό σύστημα η δεξιά Εθνική Ριζοσπαστική Ενωσις (ΕΡΕ), ενώ είχε μειοψηφήσει (47,38%), κατέλαβε την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο κερδίζοντας 165 έδρες, ενώ ο συνασπισμός κομμάτων περί τη Δημοκρατική Ενωση έχοντας συγκεντρώσει το 48,15% των ψήφων κέρδισε 132 έδρες.  

 Στις αρχές του 1958, όπως γράφει ο Σπ. Λιναρδάτος, άρχισαν επαφές της κυβέρνησης Καραμανλή με το συναρχηγό των Φιλελευθέρων Γ. Παπανδρέου για τη σύνταξη νέου εκλογικού νόμου. Σύμφωνα με την Αριστερά, βασικός στόχος ήταν η μείωση της κοινοβουλευτικής δύναμης της ΕΔΑ.   
 Το σχέδιο νόμου που ψηφίστηκε στη Βουλή πρόβλεπε ότι στη Β' Κατανομή θα συμμετείχαν τα κόμματα που θα συγκέντρωναν τουλάχιστον το 25% των ψήφων και ο συνασπισμός δύο κομμάτων, εφόσον θα κέρδιζε το 35% των ψήφων. Σε περίπτωση που μόνο ένα κόμμα θα συγκέντρωνε τα απαιτούμενα ποσοστά, τότε στη Β' Κατανομή θα έπαιρνε μέρος και το δεύτερο σε ψήφους αυτοτελές κόμμα.
  Εως 60%! 
 Ο πρόεδρος της ΕΔΑ αντέδρασε έντονα και ζήτησε εκλογές με απλή αναλογική και τόνισε ότι εκείνοι που επιζητούν, υπονοώντας την ΕΡΕ και τους Φιλελευθέρους, να σκάψουν το λάκκο των άλλων, μπορεί να πέσουν οι ίδιοι μέσα. Ετσι κι έγινε. Τα αποτελέσματα των εκλογών του 1958 ανέδειξαν αξιωματική αντιπολίτευση την ΕΔΑ με 24,42% των ψήφων. Η ΕΡΕ, με σημαντική πτώση των ποσοστών της (41,17%) σε σύγκριση με τις εκλογές του 1956, κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία με 171 έδρες. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων κέρδισε το 20,68% και μόλις 36 έδρες λόγω του εκλογικού συστήματος. 
  Ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά με τις ευρύτερες περιφέρειές τους, η ΕΔΑ αναδείχτηκε πρώτο κόμμα με ποσοστό που ξεπερνούσε συχνά το 40% (Β' Αθηνών 46,1%, Β' Πειραιά 60,8%, Α' Θεσσαλονίκης 43,4%).

 Η αμερικανική CIA ανησύχησε σοβαρά από την εντυπωσιακή εμφάνιση της Αριστεράς στην Ελλάδα, που προσέχτηκε ιδιαίτερα από τη διεθνή κοινή γνώμη. Ο διευθυντής της CIA, Αλεν Ντάλες, σε σύσκεψη της Συντονιστικής Επιτροπής Επιχειρήσεων, που λειτουργούσε στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ, εκδήλωσε «την ανησυχία της υπηρεσίας του» για την επίδειξη δύναμης της ΕΔΑ και «υπέδειξε ότι θα βοηθούσε την Επιτροπή, αν σε δυο-τρεις εβδομάδες παρουσίαζε μια ανασκόπηση σχετικά με τους λόγους» που προκάλεσαν «αυτή τη δύναμη» της Αριστεράς στην Ελλάδα. Ο Ντάλες διευκρίνισε ότι η υπηρεσία του επίσης εργαζόταν προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή της ερμηνείας του ελληνικού εκλογικού φαινομένου που είχε προκαλέσει «γενική έκπληξη από την ισχυρή εμφάνιση της ΕΔΑ στις ελληνικές εκλογές» 

Η ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα και στο ΝΑΤΟ, καθώς τα σχέδιά του έπρεπε να δίνονται προς ενημέρωση τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο κόμμα κάθε χώρας-μέλους της Ατλαντικής Συμμαχίας. Βέβαια κάτι τέτοιο δεν συνέβη.

Ειλικρίνεια

  Οι εκλογές της άνοιξης του 1958 σήμαναν έναν νέο συναγερμό για την αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου».  «Μέσα σ' ένα εξάμηνο από τις εκλογές εκτοπίστηκαν στον Αϊ-Στράτη περισσότερα από εκατό άτομα».   Αντιπροσωπεία της ΕΔΑ επισκέφτηκε τον υπουργό παρά τη προεδρία της κυβερνήσεως Κ. Τσάτσο για να εκφράσει τις ανησυχίες του κόμματος.                 Ο Τσάτσος, που έγινε αργότερα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ήταν ειλικρινής και απευθυνόμενος προς τους συνομιλητές του είπε:   «Ακούστε, κύριοι. Τα κράτη της Δύσης διαθέτουν ως ανασχετικά φράγματα κατά του κομμουνιστικού κινδύνου τον καθολικισμό και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Εμείς δεν διαθέτουμε τίποτα απ' αυτά. Δεν πρόκειται να σταυρώσουμε τα χέρια και να παραδοθούμε. Θα σας αντιμετωπίσουμε με τα σώματα ασφαλείας και τα άλλα όργανα του κράτους...»   Το 1958, μισό αιώνα από σήμερα, ήταν μια εποχή στην καρδιά του ψυχρού πολέμου και οι αντιδράσεις των ανθρώπων ανταποκρίνονταν σ' εκείνη την εποχή. *

H ΕΔΑ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΕ ΤΟ ΚΚΕ λέει σήμερα ο Περισσός!

πηγες 

enet, βιβλιο του Τάσσου Τρίκκα: "EΔΑ 1951-1967 το νέο πρόσωπο της Αριστεράς" τομοι 2 , εκδόσεις "ΘΕΜΕΛΙΟ"