ΤΟ ΞΕΛΑΓΑΝΙΣΜΑ* ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ

 TOY ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ. Στις 23-8-2015 επισκέφθηκα στη Λάμπαινα το βαλυραίο Μίμη Λινάρδο. Συζητήσαμε διάφορα και μεταξύ αυτών το ξελαγάνισμα της σταφίδας.

Μετά την αποξήρανση της σταφίδας στο αλώνι, με το γριάβαλο μεταλλικό ή ξύλινο αποχωρίζονταν οι αποξηραμένες ρόγες σταφίδας από τσαμπιά. Αφού μαζεύαμε τα τσαμπιά έμενε η σταφίδα στο αλώνι. Οι μεγαλύτερες ρόγες σταφίδας ήθελαν  μερικές ημέρες ακόμη στον ήλιο για να αφυδατωθούν και έπρεπε να αφαιρεθούν από τις μικρές ρόγες που είχαν αφυδατωθεί. Αυτή η διαδικασία λεγόταν ξελαγάνισμα. Μετά η σταφίδα φορτωνόταν στα σακιά καθαριζόταν από τη μάκηνα και έπαιρνε το δρόμο του εμπορίου, της τυποποίησης και εξαγωγής στο εξωτερικό.

Λαγάνα ήταν το σάρωμα το οποίο αφθονούσε τότε σε όλα τα κτήματα. Το σάρωμα το έφτιαχναν από ένα είδος βαλσαμόχορτου το λεγόμενο καπετούρι, από το οποίο παρασκευάζεται το καλύτερο είδος βαλσαμόλαδου και ανθίζει Ιούλιο-Αύγουστο. Το σάρωμα αυτό, είχε το πλεονέκτημα σε σύγκριση με τα άλλα που φτιάχναμε από κατσαφάνα, να μην τρυπά τις ρόγες και τις καταστρέφει. Έτσι ξεχώριζαν οι χοντρές ρόγες και σχεδόν όλες αυτές τις κρατούσαν το χειμώνα για φαγητό τις οποίες έτρωγαν σκέτες ή στο χυλό με πετμέζι, σταφίδες, σύκα, αμύγδαλα, και καρύδια.

Ευχαριστώ το Μίμη Λινάρδο που μου έμαθε τη τι σημαίνει η  λέξη ξελαγάνισμα της σταφίδας.

TA ΔΥΟ ΓΡΙΑΒΑΛΑ. ΞΥΛΙΝΟ ΚΑΙ ΜΕ ΠΡΟΚΕΣ. ΤΟ ΣΑΡΩΜΑ ΚΑΙ Η ΠΗΡΟΥΝΑ ΠΟΥ ΜΑΖΕΥΑΜΕ ΤΑ ΚΟΤΣΑΛΑ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ, ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΩΝΙ.ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΥΤΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΛΛΑ ΔΩΡΗΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ, ΣΤΟ ΝΙΚΟ ΚΙΣΚΗΡΑ.
ΤΟ ΦΥΤΟ ΚΑΠΕΤΟΥΡΙ ΠΟΥ ΚΑΝΑΜΕ ΤΗ ΛΑΓΑΝΑ (ΣΑΡΩΜΑ), ΓΙΑ ΤΟ ΞΕΛΑΓΑΝΙΣΜΑ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ.

 Η ΜΑΚΗΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΚΑΘΑΡΙΖΑΝ ΤΗ ΣΤΑΦΙΔΑ

 Η ΜΑΚΗΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΚΑΘΑΡΙΖΑΝ ΤΗ ΣΤΑΦΙΔΑ

 Η ΜΑΚΗΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΚΑΘΑΡΙΖΑΝ ΤΗ ΣΤΑΦΙΔΑ

Η ΜΑΚΗΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΚΑΘΑΡΙΖΑΝ ΤΗ ΣΤΑΦΙΔΑ. ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΓΟΥΛΑ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΕΚΤΕΘΙΜΕΝΗ

ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΣΤΑ ΑΛΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΤΡΕΦΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ. ΦΩΤΟ  19-8-2012

Αυτάρκες νοικοκυριό... Για να επιβιώσουμε στα σπίτια μας μετά από ένα οικονομικό κραχ

Η επιβίωση μετά από γεγονότα που θα μας αναγκάσουν να απομακρυνθούμε από τα σπίτια μας προϋποθέτει συγκεκριμένες γνώσεις, που δεν τις έχω.
Για να επιβιώσουμε όμως στα σπίτια μας μετά από ένα οικονομικό κραχ, χρειάζονται γνώσεις που όλοι και όλες μπορούμε εύκολα και γρήγορα να αποκτήσουμε.

Τι γνώριζαν οι γιαγιάδες μας και κατάφεραν να επιβιώσουν σε καιρό πολέμου ή απόλυτης φτώχειας; Τι θα πρέπει να είμαστε ικανοί να κάνουμε μόνοι μας; Πως “έτρεχαν” τα σπίτια τους οι παλιές νοικοκυρές, τότε που δεν υπήρχαν μισθοί, ασφάλιση και συντάξεις και που μόνο η καλή διαχείριση των πόρων έφερνε την ευημερία;

Αυτή είναι η λίστα που έχω καταλήξει, δοκιμάσει και πιστεύω ότι λειτουργεί άψογα.
Πρέπει λοιπόν να μπορούμε τουλάχιστον…

Να φτιάχνουμε προζύμι και ψωμί.
Να αναγνωρίζουμε και να μαζεύουμε χόρτα.
Να ανοίγουμε φύλλο. Σκέτες αλευρόπιτες, χορτόπιτες με κάθε είδους χόρτο που μπορεί να φαγωθεί, μακαρονόπιτες και πίτες-με-ότι-να΄ναι, θα χορτάσουν πολλά στόματα.
Να φτιάχνουμε τραχανά και χυλοπίτες. Σε τέτοιες ποσότητες που να μας βγάζουν ένα έτος. Ο τραχανάς και το σπασμένο σιτάρι μπορούν να αντικαταστήσουν το ρύζι μια χαρά, οι χυλοπίτες τα μακαρόνια.
Να μαγειρεύουμε με ελάχιστα υλικά και να ανακυκλώνουμε τα περισσεύματα. Για παράδειγμα, μια μπριζόλα και μερικές πατάτες μας κάνουν μια κατσαρόλα γιαχνί για τέσσερις-πέντε νοματαίους. “Αυγατίστε” τη σάλτσα που θα μείνει για να χρησιμοποιηθεί για μακαρόνια ή ρύζι. Μειώστε την πρωτείνη και αυξήστε τους υδατάνθρακες και τα λαχανικά. Κρατάτε κόκαλα για ζωμούς. Ψάξτε για συνταγές για εύκολα γλυκά χωρίς βούτυρο και ακριβά υλικά. Ψάξτε για “συνταγές του πολέμου”, ελληνικές και μη. Αχρείαστες να είναι, αν δεν είναι όμως, θα σας σώσουν.
Να ξέρουμε πως να κονσερβοποιούμε κάθε τροφή, να παστώνουμε και να “καπνίζουμε” κρέατα και ψάρια. Όταν δεν θα έχουμε ρεύμα, ο καταψύκτης θα είναι εντελώς άχρηστη συσκευή. Τα παραπάνω, αν συνδυαστούν με ένα μικρό λαχανόκηπο, θα σώσουν την οικογένειά μας από την πείνα.
Να χρησιμοποιούμε σωστά μια απλή (όχι ενεργειακή που προϋποθέτει ηλεκτρισμό) σόμπα.
Να ανάβουμε σωστά και να μαγειρεύουμε σε φούρνο με ξύλα.
Να φτιάχνουμε αλισίβα και τα δικά μας σαπούνια και απορρυπαντικά.
Να φτιάχνουμε κεριά. Θα μας φωτίσουν τα βράδια και θα χρησιμοποιηθούν σαν προσανάμματα.
Να ξέρουμε πως πλένουμε στο χέρι τα ρούχα μας.
Να είμαστε ικανοί να ράβουμε μόνοι τα ρούχα μας. Κρατήστε έτοιμα πατρόν που βρίσκετε σε περιοδικά από τώρα, για ρούχα που ράβονται απλά, σας ταιριάζουν και φοριούνται όλες τις εποχές. Ένα αμάνικο απλό φόρεμα θα φορεθεί το καλοκαίρι αλλά και το χειμώνα με μια μακρυμάνικη μπλούζα από μέσα.
Να ξέρουμε να πλέκουμε ζεστά ρούχα.
Να καθαρίζουμε πουλερικά και κυνήγι.
Να γνωρίζουμε τα βασικά θεραπευτικά βότανα, πότε και πως συλλέγονται και πως χρησιμοποιούνται για κάθε πάθηση. Καλύτερα, να τα καλλιεργούμε μόνοι μας, ακόμα και σε γλάστρες.
Να γνωρίζουμε τον κύκλο της βιοδυναμικής καλλιέργειας λαχανικών, από το στάδιο του σπορείου μέχρι τη συγκομιδή και την αποθήκευση νέων σπόρων.

Καλό είναι, τώρα που ακόμα προλαβαίνουμε, να προμηθευτούμε συσκευές που δεν απαιτούν ηλεκτρισμό για να λειτουργήσουν καθώς και τις πρώτες ύλες για την παρασκευή των παραπάνω. Σίδερα κάρβουνου (σοβαρολογώ, δοκίμασα της γιαγιάς μου -ένα βαρύ για τα χοντρά ρούχα κι ένα ελαφρύτερο για τα ευαίσθητα), λάμπες λαδιού, εργαλεία χειρός, κερί σε ικανοποιητικές ποσότητες (από συνεταιρισμούς γιατί είναι φθηνό) για φωτισμό και φάρμακα, φυτίλια, μπλέντερ χειρός, πλάστες, γουδιά, σκάφες, κόσκινα για αλεύρι και τραχανά καθώς και βασικό εξοπλισμό για κυνήγι και ψάρεμα και ένα πολύ μεγάλο δοχείο για συλλογή βρόχινου νερού. 

Μια παλιά ραπτομηχανή ή ένα καλό σετ ραπτικής, μαλλί, φερμουάρ, κουμπιά και προμήθειες υφασμάτων. Στο κέντρο της Αθήνας, υπάρχει κατάστημα που πουλάει μια χαρά υφάσματα με ένα ευρώ το μέτρο. 

Με λίγα ευρώ, θα μπορείτε να ράψετε για την οικογένειά σας και για το σπίτι σας ότι θα χρειαστείτε τα επόμενα χρόνια.

Στην αποθήκη μας, θα πρέπει να έχουμε καυστική ποτάσα ή σόδα, μαγειρική σόδα με το κιλό για άπειρες χρήσεις, βόρακα, αιθέρια έλαια, αλεύρι (ή ακόμα καλύτερα ένα χειροκίνητο μύλο και σιτάρι σε σακιά που λήγει μετά από είκοσι χρόνια), μέλι, ζάχαρη, αλάτι, λάδι, βάζα και καπάκια για κονσέρβες. Και σπόρους για όσους έχουν ένα κομμάτι γης. Κι αν δεν έχετε, μπορείτε να φυτέψετε σχεδόν τα πάντα σε γλάστρες, στο μπαλκόνι ή την ταράτσα. Όρεξη να υπάρχει.

Τα είδη υγιεινής μιας χρήσης των βρεφών και των γυναικών μπορούν να αντικατασταθούν από τώρα με υφασμάτινα που πλένονται και ξαναχρησιμοποιούνται. Προμηθευτείτε, όσο ακόμα υπάρχουν, αρκετά θερμόμετρα υδράργυρου.

Πιστεύω ότι δε χρειάζεται μια φορτωμένη αποθήκη με αποθέματα που πρόκειται να λήξουν ή να εξαντληθούν. Χρειάζεται να έχουμε μια σοβαρή ποσότητα από τη «βάση» που θα μας επιτρέψει να επιβιώσουμε όχι μόνο για ένα ή δύο χρόνια, αλλά ακόμα και αν η ζωή μετά το κραχ δεν επανέλθει ποτέ στα «συνηθισμένα» επίπεδα. 

Στέγη, θέρμανση, τροφή, ρουχισμός και φάρμακα είναι όλα όσα χρειαζόμαστε.

Άλλωστε, πολλά από τα παραπάνω θα μας ωφελήσουν σε καιρούς που το χρήμα δε θα έχει αξία, η ανταλλαγή και η προσφορά όμως γνώσεων, σπόρων, φαρμάκων και ρούχων θα έχουν αξία ανεκτίμητη.

fugazigr.wordpress.com

LADY DEATH-Η ΠΙΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΣΚΟΠΕΥΤΕΣ

Μπορεί το φιλμ του Clint Eastwood  American Sniper  με τον Bradley Cooper να μας έμαθε  τον Chris Kyle τον  πιο θανατηφόρο ελεύθερο σκοπευτή των ΗΠΑ, με 255 νεκρούς στον πόλεμο του Ιράκ, όμως  μια γυναίκα η  Lyudmila Pavlichenko  στον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον έχει ξεπεράσει με 309 νεκρούς  στις μάχες για την υπεράσπιση της Σεβαστούπολης και της Οδησσού.

Την Pavlichenko δεν την γνώριζα μέχρι προχθές που είδα την ταινία Battle For Sevastopol, η οποία αναφέρεται στην συμβολή της στις μάχες που έγιναν για την υπεράσπιση της πόλης αυτής, που είναι λιμάνι-ναύσταθμος  στο νοτιοδυτικό τμήμα της Κριμαίας. Η πόλη άντεξε 250 μέρες στην πολιορκία των δυνάμεων του Άξονα.

Η  Ουκρανή ελεύθερη σκοπευτής  του σοβιετικού στρατού Lyndmila Pavlichenko (1916-1974)  είναι η κορυφαία από τις  γυναίκες που έχουν εκπαιδευτεί για αυτό τον σκοπό στην παγκόσμια ιστορία. Ανήκε στις 2000 γυναίκες που  είχαν ειδικά εκπαιδεύσει για ελεύθερους σκοπευτές οι σοβιετικοί. Από αυτές τελικά επέζησαν 500.

Ήταν τεταρτοετής φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Κιέβου και σπούδαζε ιστορία όταν κατετάγη στον στρατό μετά την Γερμανική εισβολή στην χώρα της.

Αρχικά έλαβε μέρος στις μάχες με τους Ρουμάνους που κατέλαβαν τελικά την Οδησσό. Σε 2 1/2 μήνες σκότωσε 187. Στην συνέχεια την έστειλαν για 8 μήνες στην υπεράσπιση της Σεβαστούπολης όπου σκότωσε 257 Γερμανούς.

Συνολικά έχουν επιβεβαιωθεί επισήμως 309 άτομα εκ των οποίων τα 36 ήσαν ελεύθεροι σκοπευτές του εχθρού και 100 αξιωματικοί.

Οι Γερμανοί είχαν μάθει γι΄αυτήν και από τα μεγάφωνα φώναζαν:

Lyndmila Pavlichenko έλα σε μας ,θα σου δώσουμε σοκολάτες και θα σε κάνουμε αξιωματικό!

 Η Λιουντμίλα Pavlichenko με τον αγαπημένο της,  ανθυπολοχαγό Άλεξ Kitsenko που σκοτώθηκε στον πόλεμο. Σεβαστούπολη, Φεβρουάριος 1942.

 H  Pavlichenko με τον Sydir Artemovych Kovpak  διακεκριμένο αρχηγό των Σοβιετικών παρτιζάνων στην Ουκρανία

Τον Ιούνιο 1942 τραυματίστηκε από πυρά όλμων και απομακρύνθηκε από το μέτωπο. Συνολικά είχε τραυματιστεί 4 φορές.

Λόγω της μεγάλης φήμης που είχε αποκτήσει, η Σοβιετική Ένωση την έστειλε τον Σεπτέμβριο 1942 στον Καναδά και τις ΗΠΑ οι οποίες ήδη από τον Δεκέμβριο 1941 είχαν μπει στον πόλεμο κατά του Άξονα. Σκοπός της αποστολής της ήταν να προπαγανδίσει για την ανάπτυξη δεύτερου πολεμικού μετώπου στην Ευρώπη.

Ήταν η πρώτη Σοβιετική πολίτης που έγινε δεκτή στον Λευκό  Οίκο και η σύζυγος του προέδρου  Eleanor Roosevelt την πήρε αργότερα μαζί της σε περιοδεία στην χώρα.

 Ο δικαστής  Robert Jackson,η  Lyudmila Pavlichenko και η  Eleanor Roosevelt το 1942.

Η εμφάνιση της με την στρατιωτική της ενδυμασία και τα κατορθώματα της στον πόλεμο έτυχαν ευρείας δημοσιότητας και οι δημοσιογράφοι την ονόμασαν 'Lady Death'

Όπως είναι ευνόητο η αριστερά της Αμερικής την δέχτηκε με θερμές αγκάλες.

Ο σπουδαίος αριστερός τραγουδιστής  Woody Guthrie έγραψε το 1942 γι΄ αυτήν το τραγούδι Miss Pavlichenko το οποίο ακούμε σε ηχογράφηση του 1946. (Σχετικά με τον Woody Guthrie γράφω στο ποστ μου ΑΥΤΗ Η ΧΩΡΑ ΦΤΙΑΧΤΗΚΕ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ; )

Κατά την παραμονή της στις ΗΠΑ μίλησε στην Ουάσιγκτον στην Διεθνή Συνέλευση Φοιτητών και στο Κογκρέσο των Βιομηχανικών Οργανώσεων (CIO ),που  ήταν μια ομοσπονδία των βιομηχανικών συνδικάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά από το 1935-1955

 Μίλησε επίσης στην Νέα Υόρκη  και στο Σικάγο. Στις ομιλίες της τόνιζε την ισότητα των φύλων και την έλλειψη φυλετικών διακρίσεων στην χώρα της.

Όπως γράφει το TIME της 28 Σεπτεμβρίου 1942 της είχε κάνει εντύπωση το είδος των ερωτήσεων που της έκαναν οι γυναίκες δημοσιογράφοι:

Δεν ξέρουν πως είμαστε σε πόλεμο; Μου κάνουν ανόητες ερωτήσεις όπως αν χρησιμοποιώ πούδρα ή βερνίκι των νυχιών και αν κάνω μπούκλες τα μαλλιά μου.

Άλλες εφημερίδες έγραφαν για το μήκος της στολής της που την παχαίνει

και άλλες ότι «δεν έχει πολύ  στυλ η λαδί στολή της."

«Φοράω την  στολή μου με τιμή", δήλωσε στο περιοδικό Time. «Έχει το Τάγμα του Λένιν επάνω της και έχει καλυφθεί με αίμα στη μάχη.

Για τις αμερικανίδες  αυτό που έχει σημασία είναι αν φορούν μεταξωτά εσώρουχα κάτω από τις στολές τους. Πρέπει να μάθουν γιατί φορούν μια στολή.

Σε ερωτήσεις σχετικές με το τι αισθάνεται όταν σκοτώνει Γερμανούς είπε:

Το να σκοτώνω Ναζί δεν μου προκαλούσε κανένα περίπλοκο συναίσθημα Το μόνο αίσθημα που είχα ήταν αυτό που έχει ο κυνηγός όταν σκοτώνει ένα αρπακτικό θηρίο.

Κάθε Γερμανός που έμενε ζωντανός θα σκότωνε γυναίκες, παιδιά και γέρους. Έτσι σκοτώνοντας Γερμανούς έσωζα ζωές.

Στην συνέχεια επισκέφτηκε την Αγγλία και δέχτηκε προσφορές από εργάτες εργοστασίων.

Το 1943 είχε προαχθεί σε ταγματάρχη και τιμήθηκε με τον Χρυσό Αστέρα, ως  Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης ,το  ανώτατο Σοβιετικό μεταλλίου ανδραγαθίας και κυκλοφόρησε γραμματόσημο προς τιμήν της.

Μέχρι το τέλος του πολέμου έγινε εκπαιδευτής ελεύθερων σκοπευτών και στην συνέχεια  τελείωσε το Πανεπιστήμιο και εργάστηκε ως   ιστορικός.

Το 1957, η Eleanor Roosevelt επισκέφτηκε την  Μόσχα.(Στην φωτογραφία με τον Χρουστσόφ, τη γυναίκα του και τον υπουργό Εξωτερικών Γκρομίκο).

Παρά την περιορισμένη ατζέντα της  Ρούζβελτ  αυτή ζήτησε να συναντήσει την παλιά της  φίλη  Λιουντμίλα Pavlichenko. Την βρήκε σε ένα διαμέρισμα δύο δωματίων στην πόλη, και μετά τους τυπικούς  χαιρετισμούς με την παρουσία των συνοδών, η  Pavlichenko βρήκε  μια δικαιολογία και την τράβηξε στο υπνοδωμάτιο κλείνοντας  την πόρτα. Τότε την αγκάλιασε και μισογελώντας και μισοκλαίγοντας της είπε πόσο ευτυχισμένη ήταν που την είδε και μίλησαν  για τα ταξίδια που έκαναν μαζί στην περιοδεία τους πριν 15 χρόνια.

Η Pavlichenko πέθανε νέα, 58 ετών το 1974 και το 1976 ένα δεύτερο γραμματόσημο κυκλοφόρησε προς τιμήν της

Για την  ταινία Battle For Sevastopol ο σκηνοθέτης της Sergei Mokritsky ο οποίος μεγάλωσε στην Ουκρανία αλλά ζεί στη Ρωσία δήλωσε στο AFP: Παρά το όσα έχουν συμβεί , η ταινία έχει γίνει αποδεκτή τόσο από τις νέες ουκρανικές αρχές όσο και από τις ρωσικές .

H ταινία έκανε πρεμιέρα την ίδια μέρα και στις δύο χώρες στην δική τους γλώσσα.

Ολόκληρη η ταινία υπάρχει εδώ αλλά δυστυχώς χωρίς ελληνικούς υπότιτλους.

Με κόκκινο είναι οι στίχοι που έχει χρησιμοποιήσει ο Woody Guthrie στην ηχογράφηση του 1946 και οι αριθμοί είναι η σειρά που ακούγονται σε αυτήν.

atheofobos2.blogspot.gr

O ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΕΑΣ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ (1h 25 mιn ελλ. υπότιτλοι)

ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΡΒΟΣ

«Τα παιδιά στην Ελευσίνα δεν γελούν σαν τα παιδιά

/περιμένουνε κι εκείνα άνοιξη και πασχαλιά»[1]

Η περίπτωση του Κώστα Βίρβου είναι από τις πολύ λίγες περιπτώσεις γνήσιου λαϊκού καλλιτέχνη των δεκαετιών του πρώτου μισού του 20ου αι. με ρητή στράτευση στην αριστερά (μαζί με τον συνθέτη Θ. Δερβενιώτη είναι ίσως οι μόνοι). Πρόκειται για τον πρώτο στιχουργό που έγραφε εν πλήρη συνείδηση και όχι συγκυριακά για να περιγράψει την κοινωνικοπολιτική κατάσταση εμπνεόμενος  από την καθημερινότητα αλλά και από τους αγώνες και τις θυσίες του ελληνικού λαού. Από τα λαϊκά τραγούδια όπως το εμβληματικό «Της γερακίνας γιος» μέχρι τις συνεργασίες με τους λεγόμενους «έντεχνους» συνθέτες (οι όροι χρησιμοποιούνται χάριν συνεννόησης γιατί η συζήτηση για το λαϊκό, το έντεχνο και το έντεχνο λαϊκό είναι ακόμα ανοιχτή) ο Κώστας Βίρβος είχε κάνει ρητή και φανερή την πολιτική του επιλογή.

Μπορεί ο Μπιθικώτσης και ο Καζαντζίδης την ίδια περίπου εποχή να εξέφραζαν μέσω των τραγουδιών του Θεοδωράκη, κυρίως, τα αισθήματα του αριστερού κόσμου που τις δεδομένες στιγμές ταυτίζονταν με τα αισθήματα των λαϊκών ακροατηρίων αλλά στη δική τους περίπτωση αυτή η επιλογή δεν ήταν απόλυτα συνειδητή. Ήταν κυρίως η συγκυρία, οι τιτάνιες φωνές τους και το αλάθητο μουσικό ένστικτο του Μίκη Θεοδωράκη που οδήγησαν στις ευτυχέστερες στιγμές της ελληνικής μουσικής. Αντίθετα, ο Κώστας Βίρβος επέλεξε ο ίδιος να ακολουθήσει τον στιχουργικό δρόμο του κοινωνικού αγώνα. Κατάφερε, δηλαδή, όχι μόνο να περιγράψει την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής αλλά και να περάσει μέσα στα ίδια τα λαϊκά τραγούδια την ανάγκη για κοινωνικό αγώνα.

Στα 16 του χρόνια συμμετέχει στο λόχο σπουδαστών της ΕΠΟΝ όπου και συλλαμβάνεται γιατί γράφει συνθήματα. Αποτέλεσμα της εμπειρίας αυτής είναι το, κλασικό πια, «Της γερακίνας γιος».  Μετά την αποφυλάκιση με την μεσολάβηση του πατέρα του που έδωσε 800 χρυσές λίρες βγαίνει στο βουνό όπου συναντάει τον Άρη Βελουχιώτη και συμμετέχει στον ΕΛΑΣ.

Η συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση αφήνει μόνιμο αποτύπωμα στα κατοπινά του έργα. Από τα ωραιότερα τραγούδια με εικόνες σαφώς επηρεασμένες από το κοινωνικό κλίμα της εποχής είναι τα «Για στάσου Χάρε», «Άνοιξε μάνα», «Μες στα μπουντρούμια» ενώ το 1950 γράφει μερικούς από τους «ύμνους της μετανάστευσης» σε μουσική του Θεόδωρου Δερβενιώτη όπως τα «Το τρένο Γερμανία-Αθηνών», «Το διαβατήριο», στις «Φάμπρικες της Γερμανίας», «Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι» κάποια από τα οποία θα συγκροτήσουν το πιο πετυχημένο ίσως δίσκο αφιερωμένο στη μετανάστευση, «Τα τραγούδια της ξενιτιάς» το 1965 σε μουσική Θ.Δερβενιώτη. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Βίρβος σε ένα κείμενό του που βρίσκεται στο βιβλίο του «Λαϊκή Στιχουργική Ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη-1989):

«…Άλλος λόγος σοβαρός που έγραψα για τη μετανάστευση, είναι ότι όταν άρχισε η μεταπολεμική μετανάστευση, κυρίως στη Γερμανία, οι υποψήφιοι μετανάστες περνούσαν από γιατρούς, γιατί οι Γερμανοί εκτός των άλλων τους ήθελαν απόλυτα υγιείς. Η υπηρεσία που τους εξέταζε στεγάζονταν κάτω από τα Κρατικά Λαχεία που εργαζόμουν, στη γωνία Αριστείδου και Σοφοκλέους. Εκεί λοιπόν, ζούσα καθημερινώς δράματα που με συγκινούσαν βαθύτατα. Ο τρίτος λόγος είναι ότι εφόσον πρώτος έγραψα κοινωνικό και πολιτικό τραγούδι συνειδητά και συστηματικά, είχα υποχρέωση και καθήκον να συμπεριλάβω στα τραγούδια μου και το τεράστιο θέμα «ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ».

Εκτός της μετανάστευσης, βασική στιχουργική θεματική για τον Βίρβο αποτελεί η αναφορά σε φυλακισμένους. Οι λαϊκοί στιχουργοί της εποχής γράφουν πληθώρα τραγουδιών που σχετίζονται με φυλακισμένους ως κοινωνικούς απόκληρους και συνήθως θύματα των κοινωνικών αδικιών. Όταν, μάλιστα, από το 1955 το Κυπριακό βρίσκεται σε έξαρση και μαθαίνονται στην Ελλάδα οι διώξεις των Κυπρίων αγωνιστών από τους Άγγλους, δίνεται η αφορμή να γραφτούν τραγούδια που σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορούσαν να περάσουν από τη λογοκρισία της εποχής. Όπως αναφέρει ο Θ. Δερβενιώτης τα τραγούδια «ο καθένας το παίρνει όπως θέλει»[2]. Εκτός του εμβληματικού «Του κατάδικου η μάνα» σε στίχους της Ε. Παπαγιαννοπούλου εκείνη την περίοδο γράφεται από τον Βίρβο σε μουσική Θ. Δερβενιώτη το αριστουργηματικό «Βροντούν οι πόρτες οι βαριές» (1961)

Σχετικά με αυτό το τραγούδι, ο Νέαρχος Γεωργιάδης και η Τάνια Ραχματουλίνα γράφουν στο βιβλίο τους "Ο Θόδωρος Δερβενιώτης και το μετεμφυλιακό τραγούδι":

«Μαζί [ο Δερβενιώτης και ο Βίρβος] θα συνδημιουργήσουν το «Βροντούν οι πόρτες οι βαριές», που είναι μια συνόψιση των κυνηγητών και των διώξεων που υπέστησαν οι Έλληνες αγωνιστές από την Κατοχή και τον Εμφύλιο μέχρι τη μετεμφυλιακή εποχή. Ο Βίρβος αξιοποίησε τα βιώματά του από την εποχή της Κατοχής, τότε που έφηβος σχεδόν είχε φυλακιστεί από τους Γερμανούς για αντιστασιακή δράση. Και στιχούργησε το τραγούδι αυτό σε μια εποχή που ακόμα υπήρχαν πάρα πολλοί πολιτικοί κρατούμενοι, κατάδικοι και εξόριστοι (1960)». 

Η βασική διαφορά του Βίρβου από τους δυο άλλους βασικούς λαϊκούς στιχουργούς, τον Κολοκοτρώνη και την Ε. Παπαγιαννοπούλου, που στιχογραφούν με παρόμοια θεματολογία είναι ότι η ανάγλυφη περιγραφή των βιωμάτων των λαϊκών στρωμάτων και της κοινωνικής αδικίας δεν γινόταν για λόγους βιοπορισμού και εμπορικότητας αλλά κυρίαρχα για λόγους κοινωνικής συνείδησης.  Είναι γνωστό εξάλλου ότι ο μεν Θ. Κολοκοτρώνης είχε δεξιές καταβολές, η δε Ε. Παπαγιαννοπούλου είναι επίσης γνωστό ότι παρά το γεγονός ότι κινούνταν στον δημοκρατικό χώρο, έγραφε κυρίως για να κερδίσει χρήματα προκειμένου να ασχολείται με το πάθος της, την χαρτοπαιξία. Η τομή στο έργο του Βίρβου και αυτό που τον καθιστά μοναδική περίπτωση στιχουργού είναι ότι είναι ο μόνος ίσως λαϊκός στιχουργός με τόσος πολλούς κύκλους τραγουδιών και συνεργασία με έντεχνούς συνθέτες. Οι συνεργασίες του με τον Μίκη Θεοδωράκη, Χρ. Λεοντή, Μίμη Πλέσσα, Γιάννη Μαρκόπουλο και Χρήστο Λεττονό θα αφήσουν μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια της ελληνικής μουσικής.

Η συνεργασία του με τον Μίκη Θεοδωράκη θα αφήσει εκτός των άλλων και ένα από τα ωραιότερα νανουρίσματα «Νανούρισμα» (Κοιμήσου αγγελούδι μου) με καταληκτικό στίχο «Για να μην πεις μες στη ζωή σου δεν μπορώ/κι αν πρέπει ακόμα να σηκώσεις και σταυρό» αλλά και τον ύμνο στις μητέρες όλου του κόσμου, τη «Μάνα», που θα αποτελέσει την άλλη όψη από το 45αρακι με το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» σε στίχους Τ. Λειβαδίτη.

Ο πρώτος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών σε στίχους του Κώστα Βίρβου είναι η «Καταχνιά» σε μουσική Χρήστου Λεοντή που κυκλοφόρησε τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1964. «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια», «Ένας ξύλινος σταυρός», «Κλαίνε θρηνούνε τα βουνά» είναι κάποια από τα εμβληματικά αριστουργήματα του δίσκου στον οποίο ο Δημήτρης Μυράτ διαβάζει κείμενα του Νικηφόρου Βρεττάκου και συμμετέχουν εκτός του Στέλιου Καζαντζίδη, που αναλαμβάνει το κύριο ερμηνευτικό βάρος, η Μαρινέλλα και η χορωδία Κορίνθου. Πρόκειται για μια δουλειά που δίνει στον Καζαντζίδη τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει ολόκληρο το βάθος της φωνής του τραγουδώντας με εμβληματικό τρόπο και δυναμισμό που απέχει κατά πολύ από το σύνηθες τραγουδιστικό ύφος εκείνης της εποχής. Ο στίχος «Δε θέλω να μου δέσετε τα μάτια/τον ήλιο π’ ανατέλει να χαρώ» αποτελεί έναν ύμνο ηρωισμού στους εκτελεσθέντες της Εθνικής Αντίστασης.

Επίσης, ιδιαίτερα ολοκληρωμένο έργο του Κ. Βίρβου αποτελεί ο «Θεσσαλικός κύκλος» σε μουσική Γ. Μαρκόπουλο (1974) με τον οποίο αργότερα θα κάνουν  και το «Παιχνίδι με τον χρόνο» (1988). Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Βίρβος στο ένθετο του δίσκου «Ο Θεσσαλικός κύκλος είναι οι παππούδες μου, οι γονείς μου, εγώ, και τα παιδιά μου». Όντως ο ίδιος Τρικαλινός αποτυπώνει με πραγματικά μοναδικό τρόπο τα ήθη, τα έθιμα και την καθημερινότητα των αγροτών του θεσσαλικού κάμπου των αρχών του 20ου αιώνα. Αρκούν μόνο οι τίτλοι των τραγουδιών για να μας μεταφέρουν στο σχετικό κλίμα της εποχής «Ο αρκουδιάρης», «Το παζάρι», «Ο κλεφτοκοτάς», «Σιδηρόδρομος», «Τελάλης», «Στα χειμωνιάτικα νυχτέρια» ενώ δεν λείπουν φυσικά τα τραγούδια που αναφέρονται στους κοινωνικούς αγώνες των κολίγων «Ο Αντύπας», «Να βγαινα μανα μ’ στο κλαρί»,  «Αν είσαι άντρας τσιφλικά». Το ερμηνευτικό βάρος σηκώνουν οι Βίκυ Μοσχολιού,  Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Λιζέτα Νικολάου, Λάκης Χλακιάς αλλά και ο Παύλος Σιδηρόπουλος(!).

Ο Κ. Βίρβος είχε ιδιαίτερα εκτεταμένη συνεργασία με τον Μίμη Πλέσσα με τον οποίο δημιούργησαν έξι ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών: «Πανόραμα» , «Θάλασσα Πικροθάλασσα», «Λουκιανού Νεκρικοί Διάλογοι», «τα 12 του Στράτου», «Ουτοπία» και «Ζει;». Το «Πανόραμα» εκδόθηκε το 1971 με τον Δώρο Γεωργιάδη (και επανεκδόθηκε το 1976 με διαφορετικούς ερμηνευτές)  και αποτυπώνει με χιουμοριστικό τρόπο τα παλιά πανηγύρια της Αθήνας των αρχών του περασμένου αιώνα και τις χαρακτηριστικές φιγούρες τους όπως «Ο Τζίμης ο πρωταθλητής», η «Ρεμπέτικη τετράς του Πειραιώς», «Ο φωτογράφος», «Ο Μιμίκος και η Μαίρη», «Δεν είναι βόας» κλπ. Η «Θάλασσα Πικροθάλασσα» όπως αποκαλύπτει και ο ίδιος ο τίτλος αναφέρεται στη ζωή των ναυτικών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Η μουσική του Μίμη Πλέσσα καθώς και οι ερμηνείες του Γ.Πουλόπουλου και της Ρ.Κουμιώτη και της Κ. Αμπάβη  είναι χαρακτηριστικές του γλυκόπικρου ηχοχρώματος της «έντεχνης» μουσικής του 1970 και διακρίνονται από τα ως τότε συνηθισμένα τραγούδια αυτής της θεματολογίας που είχαν συνήθως ένα πιο «παραπονιάρικο» κλίμα.

Από τους προαναφερθέντες κύκλους τραγουδιών ιδιαίτερη αναφορά αξίζει ο δίσκος «Ζει;» και λόγω της ιδιαίτερης θεματολογίας του και λόγω των δυσκολιών που πέρασε με τη λογοκρισία καθώς ο δίσκος εκδόθηκε μεσούσης της δικτατορίας, το 1971, και αποσύρθηκε μόλις λίγους μήνες μετά. Όπως αναφέρεται στο σχετικό ένθετο του δίσκου: «Ζει ή ξεχάστηκε ο Μεγαλέξαντρος; Ζει ή κοιμήθηκε η χάρτινη πολιτεία του Καραγκιόζη; Ζούνε ή πεθάνανε όλοι αυτοί οι ήρωες, οι σκιές του μπερντέ, οι φωνές αυτές του λαουτζίκου; Όλοι μας αναρωτιόμαστε αν «κάτι έμεινε» αν «κάτι ζει». Ο Κώστας Βίρβος θυμήθηκε αυτούς τους χάρτινους ήρωες. Τους ανάστησε μέσα σ’ένα ποιητικό περίγραμμα και τους παρέδωσε στον Μίμη Πλέσσα. Εκείνος με τη σειρά του έβαλε τις πιο όμορφες νότες. Για κείνους λοιπόν που ζούνε ή ξεχαστήκανε γράφτηκε αυτός ο μεγάλος δίσκος. Για όλους αυτούς τους απλοϊκούς ήρωες, τραγουδάνε ο Γιώργος Νταλάρας, ο Γιάννης Καλατζής και μια μικρή χορωδία. Συμμετέχει ο Πρόδρομος Τσαουσάκης. Μια χάρτινη φιγούρα είχε την αγάπη να την τραγουδήσει ο Ανέστης Βλάχος».

Στο δίσκο αυτό, λοιπόν, ο Βίρβος με έναν μοναδικό τρόπο παραλληλίζει τους ήρωες του Καραγκιόζη με τους απλούς ανθρώπους της καθημερινότητας. Ο «Χατζατζάρης» σκύβει το κεφάλι και «όσο σκύβεις το κεφάλι/τόσο σε χτυπούν οι άλλοι», τα «Κολλητήρια της ζωής» γίνονται τα λουστράκια και τα παιδιά της καθημερινότητας γιατί τελικά «όσα κι αν πιουν πικρά ποτήρια/δε σκιάζονται τα κολλητήρια», το φίδι του Μεγ΄Αλέξαντρου μετατρέπεται στο «φίδι που  την Εύα είχε γελάσει», στα «Στα Γιάννενα στη μαύρη λίμνη τα νούφαρα μοσχοβολούν/τις νύχτες την κυρά Φροσύνη άγγελοι παν και τη φιλούν» ενώ Ο Μπαρμπαγιώργος φωνάζει «Γραικοί τσεκούρι και φωτιά/να πάρουμε τη λευτεριά»[3] γιατί τελικά «Καραγκιόζη ξεχασμένε συντροφιά μου παιδική/γελωτοποιέ θλιμμένε είσαι ίδια η ζωή».

Κλείνοντας αυτό το πολύ μικρό αφιέρωμα στον Κώστα Βίρβο και έχοντας πλήρη επίγνωση ότι μένουν εκτός αναφοράς συνεργασίες που καθόρισαν την ελληνική μουσική όπως αυτή με τον Γρ. Μπιθικώτση (ο ίδιος έχει γράψει ότι τα περισσότερα τραγούδια του ως συνθέτης τα έγραψε με τον Κ. Βίρβο), τον Β. Τσιτσάνη, τον Απ. Καλδάρα κ.α. δεν μπορεί να μη γίνει αναφορά στο μοναδικό δίσκο που έβαλε μουσική ο ίδιος παρά το γεγονός ότι δεν ήξερε κανένα μουσικό όργανο. Ο δίσκος, λοιπόν, αυτός λέγεται «Οι ξερριζωμένοι» με ερμηνευτή τον Χ. Γαργανουράκη και η θεματολογία του αναφέρεται στη νοσταλγία για την πατρίδα των Ελλήνων αριστερών που μετά την ήττα στον Εμφύλιο αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προκειμένου να αποφύγουν τη σύλληψη και τις εκτελέσεις και να μπορέσουν να επιβιώσουν. Με την τραγική ιστορία αυτών των ανθρώπων που δεν μπορούσαν για δεκαετίες να επιστρέψουν στους τόπους καταγωγής τους δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα ούτε η ίδια η Αριστερά (για το μεν ΚΚΕ δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος αφού όλα έβαιναν καλώς στον «υπαρκτό σοσιαλισμό», για την δε εκτός ΚΚΕ Αριστερά η επιθυμία των ανθρώπων να επιστρέψουν στην πατρίδα τους είχε ίσως πατριωτική αίσθηση και σίγουρα δεν ήταν αρκούντως διεθνιστικό θέμα για να ασχοληθεί με αυτό).

Με την ιστορία, λοιπόν, αυτών των ξεχασμένων αγωνιστών ασχολήθηκε ο Κ. Βίρβος. Οι δραματικοί στίχοι των τραγουδιών αυτών αποτυπώνουν ανάγλυφα τη νοσταλγία για τους τόπους καταγωγής τους: «ένας γέρος καπετάνιος/ένας γέρος Θεσσαλός/στα υψώματα της Σόφιας κάθε δείλι σιωπηλός/την Ελλάδα αγναντεύει και μιλάει μοναχός:/Παναγιά μου δε ζητώ χρόνια για να ζήσω ακόμα/Σου ζητών να αναπαφτώ στο ελληνικό το χώμα/Ήμουν σαν το κυπαρίσσι πριν χαθώ στη ξένη γη/Τώρα με έχουν λυγίσει ο καιρός και η προσμονή/Η καμπάνα πριν χτυπήσει ας γυρνούσα μιαν αυγή» , την πίκρα για την αντιμετώπισή τους από το ελληνικό κράτος: «Αντάρτης ήμουν στον βουνό/Στης κατοχής τους χρόνους/Πολέμησα το Γερμανό/Πληρώθηκα με πόνους/Εγώ που είχα παντού τσακίσει/Οχτρούς λεφούσια στην κατοχή/Τη Ρωμιοσύνη που μου έχουν στερήσει/Γιατί Θεέ μου γιατί γιατί;».

Ο Βίρβος στον κύκλο αυτό αποτυπώνει ακόμα και την αγωνία των ανθρώπων αυτών για το αν τα παιδιά τους θα μπορέσουν να μάθουν ελληνικά γράμματα: «όταν ο γιος μου λέει νιεμα/και ελληνικά δε μου μιλά/παγώνει μέσα μου το αίμα/και αργοκυλάνε μαύρα δάκρυα πικρά/μια χούφτα Έλληνες είμαστε όλοι κι όλοι/στο χωρίο ετούτο δω το Πολωνικό/έχουμε τα σπίτια μας/έχουμε περβόλι/μα είναι μίλια μακριά σχολειό ελληνικό» ενώ καταπιάνεται ακόμα και με αυτές τις περιπτώσεις που έφυγαν με τους γονείς τους όταν ήταν ακόμα παιδιά και παρόλαυτά το ελληνικό κράτος τους εμπόδιζε να έρθουν στην Ελλάδα: «Ονομάζομαι Ορέστης Κωνσταντίνου/πτυχιούχος χημικός του Βερολίνου/και διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών/θέλω πίσω να γυρίσω στην πατρίδα/που ακόμα δεν την ξέρω δεν την είδα/γιατί έφυγα παιδάκι δυο χρονών/Όλοι οι άνθρωποι εδώ μας αγαπάνε/και πώς είναι η Ελλάδα με ρωτάνε/ήθη κι έθιμα και άλλα να τους πω/τότε εγώ ρίχνω τα μάτια μου στο χώμα/πώς να πω ότι στη χώρα μου ακόμα/δεν επήγα ούτε καν για τουρισμό».

Τελειώνοντας αυτή τη μικρή αναφορά στο δίσκο αξίζει να αναφερθούν ολόκληροι οι στίχοι από το ωραιότερο ίσως τραγούδι του συγκεκριμένου δίσκου:

Ο Γιάγκος από την Καισαριανή

τριανταδυό χρονών στην Κατοχή

τώρα κοντεύει τα εβδομήντα κι έχει ασπρίσει

τόσον καιρό τον δέρνει η ξενιτειά

με μιαν ελπίδα ζει μες την καρδιά

στο Σκοπευτήριο να πάει να προσκυνήσει

Εκεί που ντουφεκίσανε διακόσους κάποια μέρα

κι ο Γιάγκος την εγλίτωσε μονάχα με μια σφαίρα

από το μπλόκο ξέφυγε και βγήκε στα βουνά

και δεν εξαναγύρισε στο σπίτι του ξανά

Ο Γιάγκος από την Καισαριανή

έχει εγγόνια μα δεν τα’ χει δει

έχει γυναίκα και παιδιά πίσω αφήσει

κι όσον καιρό τον δέρνει η ξενιτειά

με μιαν ελπίδα ζει μες την καρδιά

στο Σκοπευτήριο να πάει να προσκυνήσει

 

---

[1] «Τα παιδιά στην Ελευσίνα», Τραγούδι από τον προσωπικό δίσκο του Γρηγόρη Μπιθικώτση "Πατέρα μου" (1979) σε στίχους του Κώστα Βίρβου και μουσική του ίδιου του Μπιθικώτση.

[2] Νέαρχος Γεωργιάδης-Τάνια Ραχματουλίνα- Ο Θεόδωρος Δερβενιώτης και το μετεμφυλιακό τραγούδι (Σύγχρονη Εποχή 2003)

[3] Αυτός ήταν ο στίχος εξαιτίας του οποίου η λογοκρισία έδωσε εντολή απόσυρσης του δίσκου, όπως έχει αναφέρει ο ίδιος ο Μίμης Πλέσσας στην εκπομπή του «Εκ βαθέων» στο Β’Πρόγραμμα ΕΡΑ στις 16 Μαΐου 2011, https://www.youtube.com/watch?v=T17arYeh-pc.  

Πηγές:

10+1 αφιερώματα στον Κώστα Βίρβο, www.ogdoo.gr

Νέαρχος Γεωργιάδης-Τάνια Ραχματουλίνα, Ο Θόδωρος Δερβενιώτης και μετεμφυλιακό τραγούδι, Σύγχονη Εποχή 2003

Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Εγώ ο Σερ, Κοχλίας, 2002

Λαϊκή Στιχουργική Ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη-1989)

πηγή εδώ

IBAN Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ

Ξυλοκοπούσε ιερείς και μοναχούς μέχρι θανάτου και σκότωσε τον ίδιο του το γιο. Η ιστορία του Ιβάν Δ’ της Ρωσίας, που έμεινε στην ιστορία ως Ιβάν ο Τρομερός

Ο Ιβάν Δ’ της Ρωσίας έμεινε στην ιστορία ως Ιβάν ο Τρομερός. Γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου 1530 και καταγόταν από τη λαμπρή βυζαντινή οικογένεια των Παλαιολόγων και έγινε ο πρώτος Τσάρος της Ρωσίας, δηλαδή ο καίσαρας, αφού αυτό σημαίνει η λέξη «τσάρος». Ήταν ένας από τους αγριότερους και πιο βάναυσους βασιλιάδες της Ρωσίας. Η συμπεριφορά του ήταν απρόβλεπτη. Καταλαμβανόταν από δολοφονική μανία και μετά από λίγο ζητούσε συγχώρεση απ’ τον Θεό, κλαίγοντας με λυγμούς.

Εκτελούσε φίλους και εχθρούς χωρίς δισταγμό, αλλά έδειξε αστείρευτη αγάπη και τρυφερότητα στην πρώτη γυναίκα του, την Αναστασία Ρομάνοβνα. Λέγεται ότι ήταν η μόνη που μπορούσε να τον ηρεμήσει κι ότι μετά τον θάνατό της, έχασε τον έλεγχο. Ο Ιβάν πίστευε ότι τη δηλητηρίασαν οι ευγενείς και από τότε τρελάθηκε και άρχισε η σχιζοφρενική διακυβέρνηση της χώρας.

Ήταν ένας παράφρονας ηγεμόνας, που όμως είχε δείξει σημάδια τρομαχτικής στρατηγικής ευφυΐας και κατάφερε να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο της Ρωσίας και να κατατροπώσει τους ευγενείς.

Η σφαγή στο Νόβγκοροντ

Το 1570, η Ρωσία είχε ρημαχτεί από την πανούκλα και τον πόλεμο. Χειρότερα είχε χτυπηθεί η πλούσια πόλη του Νόβγκοροντ, όπου είχαν πεθάνει σχεδόν 10.000 άνθρωποι.

Ο Ιβάν φοβήθηκε ότι οι ευγενείς του Νόβγκοροντ θα εξεγείρονταν εναντίον του και θα συμμαχούσαν με το Βασίλειο της Λιθουανίας. Χωρίς δεύτερη σκέψη, εξαπέλυσε εναντίον της πόλης το πιο ισχυρό του όπλο, τους «Οπρίτσνικους». Ήταν οι εκτελεστές που καθάριζαν το βασίλειο του Ιβάν απ’ τους εχθρούς του. Ντυμένοι στα μαύρα, ιππεύοντας μαύρα άλογα, σκορπούσαν τον τρόμο και τον θάνατο.

Οι αδίστακτοι δολοφόνοι ξεχύθηκαν στο Νόβγκοροντ και το κατέστρεψαν. Όσο πορεύονταν προς την πόλη, οι Οπρίτσνικοι είχαν επιτεθεί σε όλα τα μοναστήρια και τις εκκλησίες που ήταν στον δρόμο τους. Όταν μπήκαν στο Νόβγκοροντ, συνέλαβαν όλους τους ιερείς και τους μοναχούς και τους ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου.

Ο αριθμός τους έφτανε τους 500.

O Iβάν επιτίθεται εναντίον των κατοίκων του Νόβγκοροντ Ο Αρχιεπίσκοπος του Νόβγκοροντ αναγκάστηκε να ευλογήσει και να δειπνήσει με τον υπερβολικά ευσεβή Ιβάν, ενώ οι Οπρίτσνικοι λεηλατούσαν το σπίτι του και την πόλη.

Εκτελέστηκαν όλοι οι κάτοικοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά. Έριξαν τα γυναικόπαιδα στον ποταμό Βόλχοβ, όπου παγιδεύτηκαν κάτω απ’ τον πάγο. Οι Οπρίτσνικοι έκαναν περιπολίες γύρω απ’ το ποτάμι και σκότωναν όποιον κατάφερνε να βγει στην επιφάνεια. Πριν εκτελέσουν τους άντρες, τους βασάνιζαν για να αποσπάσουν πληροφορίες για την υποτιθέμενη προδοσία.

Η λεηλασία κράτησε πέντε εβδομάδες. Κάθε μέρα, ο Ιβάν μαζί με το γιο και διάδοχό του, παρακολουθούσαν με λαχτάρα τις σφαγές. Κάθε απόγευμα αποσύρονταν στην εκκλησία, όπου προσεύχονταν για ώρες.

Συνολικά υπολογίζεται ότι σκότωσαν περίπου 3.000 ανθρώπους. Ήταν ίσως το πιο φρικώδες και αιματηρό επεισόδιο της βασιλείας του.

Ο φόνος του γιου του

Ο Ιβάν λάτρευε τον πρωτότοκο γιο του, τον Ιβάν Ιβάνοβιτς, γιατί ήταν καρπός του έρωτα με την πρώτη του γυναίκα, την Αναστασία Ρομάνοβνα.

Εξαιρετικά μορφωμένος και ταλαντούχος πολεμιστής, ο Ιβάν Ιβάνοβιτς είχε εντυπωσιάσει τον πατέρα του στη σφαγή του Νόβγκοροντ, όπου παρακολουθούσε ατάραχος τις θηριωδίες.

Τον Οκτώβριο του 1581, η τρίτη σύζυγος του Ιβάν Ιβάνοβιτς ήταν έγκυος στο πρώτο τους παιδί. Μία μέρα έτυχε να φορέσει ένα φόρεμα πιο αποκαλυπτικό απ’ ότι συνήθιζε και όταν την είδε ο Ιβάν ο Τρομερός, έγινε έξαλλος.

Την ξυλοκόπησε άγρια με αποτέλεσμα εκείνη να χάσει το παιδί που κυοφορούσε.

Ο Ιβάν Ιβάνοβιτς το έμαθε και ξεκίνησε ένας τρομερός καυγάς. Αρχικά κατηγόρησε τον πατέρα του για τον θάνατο του αγέννητου παιδιού του, αλλά μετά ο Ιβάν κατηγόρησε τον γιο του ότι σκόπευε να τον προδώσει.

Ο Ιβάν ο Τρομερός, τυφλωμένος από θυμό, χτύπησε τον γιο του στο κεφάλι με ένα σκήπτρο.

Με το που είδε τον γιο του να πέφτει αιμόφυρτος στο έδαφος, ο Ιβάν όρμησε πάνω του, τον αγκάλιασε, τον φιλούσε μανιασμένα και ούρλιαζε: «Καταραμένος να είμαι! Σκότωσα τον γιο μου»!

Για μια στιγμή, ο Ιβάν Ιβάνοβιτς βρήκε τις αισθήσεις του και ψιθύρισε στον πατέρα και βασιλιά του: «Πεθαίνω ως αφοσιωμένος γιος και πιστός υπηρέτης»

Παρά τις προσευχές του πατέρα του, πέθανε λίγες μέρες μετά, στις 19 Νοεμβρίου του 1581.

Ο Τσάρος Ιβάν πέθανε τρία χρόνια αργότερα, στις 18 Μαρτίου του 1584. Ο θάνατός του ήταν ξαφνικός, ενώ έπαιζε σκάκι.

Στον σκελετό του βρέθηκε μεγάλη ποσότητα υδράργυρου, γεγονός που οδήγησε τους μελετητές σε δύο διαφορετικά σενάρια για τον θάνατό του.

Λένε ότι είχε κολλήσει σύφιλη και η θεραπεία που έκανε απαιτούσε την κατανάλωση υδραργύρου.

Μια άλλη υπόθεση είναι ότι δηλητηριάστηκε από τους αντιπάλους του που σίγουρα ήταν περισσότεροι από τους φίλους του.

Ο Ιβάν ο Τρομερός ήταν ήρωας για τους χωρικούς της Ρωσίας, γιατί τους απάλλαξε από την κακομεταχείριση των ευγενών βογιάρων.

Βέβαια, ο ίδιος φέρθηκε αγριότερα απ’ τους βογιάρους, βιάζοντας και σκοτώνοντας αμέτρητους υπηκόους του.
πηγή εδώ