Mεγάλοι στρατηγοί που "ξεχνά" η ιστορία!

Πολλά ήταν τα λαμπρά μυαλά στρατηγών που πέρασαν από την ιστορία, ωστόσο υπάρχουν πολλοί που η ιστορία δεν μνημονεύει όσο συχνά τους αξίζει.

Γνωρίζουμε όλοι τους στρατηγούς που έχουν αφήσει εποχή στην ιστορία και έχουν διαμορφώσει τον κόσμο έτσι όπως τον ξέρουμε σήμερα, ωστόσο υπάρχουν σημαντικοί στρατηγοί, που δεν τους μνημονεύουμε όσο συχνά τους αξίζει.

10. Ο Nader Shah 

Το Ιράν του 18ου αιώνα μόνο ειρηνικό δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, η πανίσχυρη αυτοκρατορία των Σαφαβιδών είχε πρόσφατα κατέρρευσε και η χώρα είχε κυριαρχηθεί από πολέμαρχους και οπλαρχηγούς που αγωνίζονταν για να ελέγξουν όσους Σαφαβιδούς είχαν απομείνει.

Από την πτώση του προηγούμενου καθεστώτος και την αναρχία αναδύθηκε ένας σπουδαίος στρατηγός ο Nader Shah, που προέρχονταν από μια απλή οικογένεια, καθώς ήταν γιος βοσκού και σε ηλικία 10 ετών έπεσε στα χέρια δουλεμπόρων, κατάφερε να αποδράσει και να ενταχθεί σε μια ομάδα κλεφτών που δρούσαν στις γύρω περιοχές. Πριν ακόμα γίνει μεγάλος στρατηγός ο έκπτωτος σεΐχης Σαφαβίδ ζήτησε τη βοήθειά του να ανακτήσει το θρόνο από τους αναρχικούς Αφγανούς. Έτσι, το 1729 ο Nader κατέστρεψε τις αφγανικά στρατεύματα σε δύο μάχες και επέστρεψε την πρωτεύουσα στον Tahmasb, τον ηγέτη των Σαφαβιδών.

Για έναν χρόνο, ο Nader ήταν η κρυφή δύναμη πίσω από το θρόνο, κατάφερε να νικήσει την πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία και κατέκτησε τη σημερινή Γεωργία και την Αρμενία. Όταν έλειπε από την πρωτεύουσα, καθώς πολεμούσε τους Αφγανούς, τα στρατεύματα που προστάτευαν την πόλη από τους Οθωμανούς έχασαν τον έλεγχο με αποτέλεσμα να παραδοθούν, έξαλλος ο Nader επιστρέφει, ανακαταλαμβάνει τη πόλη και εξορίσει τον βασιλιά Tahmasb.

Ο ίδιος κηρύχθηκε ως ο αδιαμφισβήτητος ηγεμόνας της Περσίας, σύντομα εισέβαλε στην πανίσχυρη αυτοκρατορία Mughal της Ινδίας και μετά από έναν χρόνο κατέλαβε το Δελχί. Μάλιστα, χάρη στα πλούτη που εισήγαγε στη χώρα ακύρωσε όλους τους φόρους για τρία χρόνια και έχτισε ένα παλάτι απλά για να στεγάσει τα κοσμήματα, τους πολύτιμους λίθους και το χρυσό που έκλεψε από την Ινδία.

Στο απόγειο της δόξας του ο ηγέτης άρχισε να χάνει τα λογικά του και να υποπτεύεται όλους όσους βρίσκονταν γύρω του, με αποτέλεσμα να σκοτώσει πολλούς από αυτούς, οι υποψίες ενισχύθηκαν όταν οι συνεργάτες του προσπάθησαν να τον σκοτώσουν την ώρα που κοιμόταν. Τελικά, πέθανε από τα τραύματά του μετά από μια μάχη.

9. Ο Πύρρος της Ηπείρου 

Ο Πύρρος της Ηπείρου ήταν το είδος του άντρα που ποτέ δεν έλεγε όχι σε μια προσφορά, επίσης δεν τελείωνε ποτέ αυτό που άρχιζε, ωστόσο ήταν πολύ επιτυχημένος. Ο ίδιος ο Αννίβας χαρακτήρισε τον Πύρρο σαν έναν από τους μεγαλύτερους στρατηγούς στην ιστορία, τοποθετώντας τον στη δεύτερη θέση μετά τον Μέγα Αλέξανδρο.

Η πορεία του ξεκίνησε όταν έφτασε 12 χρονών και ανακηρύχθηκε βασιλιάς της Ηπείρου, σύντομα όμως εκθρονίστηκε και κατατάχθηκε στο στρατό της Συρίας ως μισθοφόρος, μέχρι που κατέλαβε εκ νέου την κυριαρχία στην πατρίδα του και αποφάσισε να εισβάλλει στη γειτονική Μακεδονία, ωστόσο τελικά αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η επόμενη περιπέτειά του ξεκίνα το 281 π.Χ. όταν η Ιταλική πόλη κράτος Τάραντα, ζήτησε τη βοήθειά του για να αντισταθεί στην καταπάτηση των Ρωμαίων. Έτσι αποφάσισε να παρέχει βοήθεια εγκαταλείποντας τη χώρα του και παίρνοντας μαζί του τα στρατεύματα, 25.000 πεζικό, 3.000 ιππείς, 2.000 τοξότες και 20 ελέφαντες πολέμου, καθώς τα πραγματικά σχέδιά του ήταν να κατακτήσει την περιοχή.

Εν τω μεταξύ, η Ρώμη συνέχιζε να στέλνει στρατεύματα και με κάθε πόλη ο μεγάλος στρατηγός έβλεπε το στράτευμά του να συρρικνώνεται και στην μάχη του Άσκλου απετέλεσε τον ορισμό της φράσεως “Πύρρειος Νίκη”, που ήταν ουσιαστικά το αποτέλεσμα μιας μάχης κατά την οποία αναδείχθηκε μεν νικητής, όμως είχε υποστεί τόσο βαριές απώλειες, ώστε θα ήταν δύσκολο ή αδύνατο να συνεχίσει να αγωνίζεται για την επίτευξη των σκοπών του.

Επιστρέφοντας στην παρτίδα του συνέχισε τις επιθέσεις κατά της Μακεδονίας χωρίς όμως αποτελέσματα και έτσι αποφάσισε να επιτεθεί στη Σπάρτη. Πέθανε όταν μια ηλικιωμένη γυναίκα σήκωσε ένα κεραμίδι και το εκσφενδόνισε κατά του βασιλιά με τα δύο της χέρια, χωρίς να γνωρίζει ποιος είναι.

8. Ο Subotai 

Ολοι γνωρίζουν για τον Τζένγκις Χαν, ωστόσο λίγοι γνωρίζουν ότι πολλές από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις των Μογγόλων πραγματοποιήθηκαν από το Subotai, έναν φτωχό σιδερά που υιοθετήθηκε από τον Τζένγκις.

Αφού βοήθησε τον Τζένγκις να νικήσει την Αυτοκρατορία Khwarezm, παίρνοντας στον έλεγχο των Μογγόλων στο μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Ασίας, μάλιστα εικάζεται πως ξεκίνησε την μεγαλύτερη εκστρατεία αφού με 20.000 άνδρες στράτευμα αποφάσισε να επιστρέψει στη Μογγολία, κυκλώνοντας την Κασπία Θάλασσα.

Στην πορεία του ο Σουμποτάι κατέστρεψε το γεωργιανό στρατό του Βασιλιά Γεωργίου, λεηλατώντας τη γεωργιανή ύπαιθρο, ενώ οι υπόλοιπες δυνάμεις υποχώρησαν στην οχυρωμένη πρωτεύουσα του κράτους. Προς έκπληξη των αμυνόμενων, ο Σουμποτάι αγνόησε την πόλη και συνέχισε την πορεία του. Ωστόσο δεν είχε εγκαταλείψει τα σχέδιά του για την κατάκτηση της γεωργιανής πρωτεύουσας, καθώς επέστρεψε τον χειμώνα και την κατέλαβε σφάζοντας όλους όσους βρίσκονταν μέσα σε αυτήν. Οι Κουμάνοι που προσπάθησαν να βοηθήσουν τους συμμάχους τους γνώρισαν τη πανωλεθρία αφού τα μογγολικά στρατεύματα ήταν ασταμάτητα.

Επιστρέφοντας στην πατρίδα έπρεπε αν αντιμετωπίσει τα ισχυρά Ρωσικά στρατεύματα που κατάφερε να τα κατατροπώσει στις όχθες του ποταμού Kalka

Το 1241, σε ώριμη ηλικία των 67 κατάφερε να φτάσει στην Ευρώπη, όπου κατέστρεψε τους Ρώσους και εκμηδένισε τον ούγγρικο στρατό και ετοιμαζόταν να αντιμετωπίσει τα Πολωνικά στρατεύματα, ωστόσο αναγκάστηκε να επιστρέψει για την ακρόαση της δίκης του διαδόχου του Τζένγκις και αποφάσισε να αποσυρθεί από τις μάχες. Πέθανε σε ηλικία 78 ετών ειρηνικά.

7. Μπαϊμπάρ 

Αν δεν ήταν η ιστορική νίκη του Μπαϊμπάρ στην μάχη του Άιν Τζαλούτ η εξάπλωση των Μογγόλων δεν θα είχε σταματήσει ποτέ. Αρχικά πουλήθηκε σαν δούλος στους Μογγόλους. Ο εμίρης της Χάμαθ ήταν καχύποπτος απέναντι στον Μπαϊμπάρ, λόγω της ασυνήθιστης εξωτερικής του εμφάνισης, καθώς ήταν πολύ ψηλός, μελαχρινός, με καταρράκτη στο ένα του μάτι. Πουλήθηκε στον Αιγύπτιο απεσταλμένο και στάλθηκε στην Αίγυπτο, όπου έγινε σωματοφύλακας του Αγιουβίδη κυβερνήτη Ας Σαλίχ Αγιούμπ.

Πριν από τη νίκη των Μογγόλων είχε πάρει μέρος στην εκστρατεία κατά της Ζ’ Σταυροφορία νικώντας τον βασιλιά Λουδοβίκο Θ’ της Γαλλίας, από όπου και απαίτησε μεγάλο χρηματικό ποσό ως λύτρα για την απελευθέρωσή του.

Ο ίδιος επιτέθηκε το 1266 στους Αρμένιους στην Κιλικία τους μόνους συμμάχους της Αντιόχειας, πολιόρκησε την Αντιόχεια και την κατέλαβε στις 18 Μαΐου 1268, σφάζοντας τους κατοίκους, αν και είχε υποσχεθεί να τους χαρίσει τις ζωές. Ο πρίγκηπας της πόλης Βοϊμόνδος κατάφερε να δραπετεύσει, ενώ λίγο αργότερα έφτασε η Η’ Σταυροφορία το 1271 υπό τον βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδο Α’, που συμμάχησε αμέσως με τους Μογγόλους εναντίον του.

Όταν έγινε ο διοικητής των Μαμελούκων το 1260, δολοφόνησε τον σουλτάνο Κουτούζ και ανέβηκε ο ίδιος στον θρόνο, μέχρι το θάνατό του το 1277, ο Μπαϊμπάρ είχε μεταμορφώσει τους Μαμελούκους της Αιγύπτου στην κυρίαρχη δύναμη της Μέσης Ανατολής.

6. Ο Επαμεινώνδας 

Όλος ο κόσμος γνωρίζει για το θάρρος των Σπαρτιωτών και του αρχηγού τους, ωστόσο λίγοι θυμούνται και αναφέρουν έναν εξίσου σημαντικό στρατηγό τον Επαμεινώνδα, που ήταν διαφορετικός από τους άλλους στρατηγούς καθώς είχε ιδιαίτερη έφεση στην πολιτική.

Ήταν Θηβαίος στρατηγός και πολιτικός του 4ου αιώνα π.Χ., ο οποίος απάλλαξε τη Θήβα από τη σπαρτιατική υποταγή και τη μετέτρεψε σε ισχυρή πόλη-κράτος με εξέχουσα θέση στην ελληνική πολιτική σκηνή. Νίκησε τους Σπαρτιάτες στη μάχη των Λεύκτρων και απελευθέρωσε τους Μεσσήνιους οπλίτες, οι οποίοι ήταν υποταγμένοι στη Σπάρτη για 230 χρόνια, μετά την ήττα τους στο Δεύτερο Μεσσηνιακό Πόλεμο, ο οποίος έληξε το 600 π.Χ. Ο Επαμεινώνδας κατέλυσε τις ως τότε συμμαχίες και δημιούργησε νέες.

Μάλιστα ο Ρωμαίος ρήτορας Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας τον χαρακτήρισε ως “πρώτο άνδρα της Ελλάδας”. Παρά τις προσπάθειες του, το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν άλλαξε, καθώς η Θηβαϊκή ηγεμονία καταλύθηκε, από το Μέγα Αλέξανδρο, 27 χρόνια μετά τον θάνατο του Επαμεινώνδα. Ο Επαμεινώνδας παρουσιάζεται από τους σύγχρονούς του ως ιδεαλιστής και ελευθερωτής.

Έχοντας πραγματοποιήσει τέσσερις επιτυχημένες εκστρατείες στη Πελοπόννησο πέθανε κατά τη διάρκεια της μάχης όταν χτυπήθηκε από δόρυ, ακολούθησε σκληρή μάχη γύρω από το σώμα του Επαμεινώνδα, καθώς οι Θηβαίοι προσπαθούσαν να σταματήσουν τους Σπαρτιάτες να πάρουν το σώμα του. Όταν επέστρεψαν στο στρατόπεδο, ο Επαμεινώνδας ρώτησε ποια πλευρά νίκησε στη μάχη. Όταν του είπαν, οι Βοιωτοί, ο Επαμεινώνδας δήλωσε πως είναι ώρα να πεθάνει. Οι καινοτόμες τακτικές του ακολουθήθηκαν πιστά από τον βασιλιά Φίλιππο και από τον γιο του Αλέξανδρο.

5. Ο Χαλίντ ιμπν Ουαλίντ 

Λίγες κατακτήσεις ήταν τόσο εντυπωσιακές όσο η ισλαμική επέκταση που ακολούθησε μετά τις θείες αποκαλύψεις του Προφήτη Μωάμεθ. Αρχικά ο ίδιος πολέμησε εναντίον του Μωάμεθ, πιστός στη πατρική θρησκεία μέχρι και το 629 και σε ηλικία 43 ετών ασπάστηκε το Ισλάμ και δήλωσε υποταγή στον μοναδικό Θεό και τον προφήτη του, τον Μωάμεθ και εγκαταστάθηκε μόνιμα, στη Μεδίνα.

Μετά από τρεις μήνες στη Μεδίνα πήρε μέρος στη πρώτη πολεμική επιχείρηση –τη μάχη του Μουτάχ – σαν απλός στρατιώτης για λογαριασμό των Μουσουλμάνων πλέον. Η μάχη αυτή κατέληξε σε ήττα για τους μουσουλμάνους αλλά σε προσωπική επιτυχία του Χαλίντ, που αφού πολέμησε με θάρρος και σκότωσε πολλούς εχθρούς κατάφερε να περιορίσει το μέγεθος της ήττας. Τότε ο Μωάμεθ τον αποκάλεσε “η ρομφαία του Ισλάμ”, προσωνύμιο που θα τον συνοδεύει πάντα στην αθανασία. Πολέμησε με επιτυχία κατά της φυλής του, κατά την είσοδο του Μωάμεθ στη Μέκκα, το 630.

Από τότε πολέμησε σε όλες τις σημαντικές μάχες που έδωσαν οι Μουσουλμάνοι. Όταν πέθανε ο Μωάμεθ και ανέλαβε ο Αμπού Μπακρ ως πρώτος χαλίφης των μουσουλμάνων, ο Χαλίντ έγινε στρατηγός που πολέμησε κατά τους πολέμους των αποστατών, και κατέκτησε το Ιράκ κερδίζοντας τη περίφημη μάχη των αλυσίδων και την Συρία.

Όταν δεύτερος χαλίφης μετά το θάνατο του Αμπού Μπακρ, ανέλαβε ο Ουμάρ ιμπν αλ-Χαττάμπ, καθαίρεσε τον Χαλίντ από στρατηγό, αλλά εκείνος εξακολούθησε να προσφέρει τις υπηρεσίες του από κατώτερη θέση. Και πάλι ήταν αυτός που κατέλαβε τη Δαμασκό, την Έμεσσα, σημερινή Χομς, που νίκησε τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ηράκλειο στη μάχη του ποταμού Γιαρμούκ, που μπήκε στην Ιερουσαλήμ, στο Χαλέπι, και την Αντιόχεια. Ήταν ο πρώτος στρατιωτικός διοικητής της Συρίας και της Παλαιστίνης που πλέον ήταν όλη στα χέρια των Αράβων, το 637. Tο φθινόπωρο του 638 παρουσιάζεται μπροστά στον χαλίφη Ομάρ, στη Μεδίνα, κατηγορούμενος για σπατάλες, άσωτη ζωή και παραβίαση ορισμένων κανόνων του Κορανίου.

Ο Ομάρ τον απέταξε από το στρατό, του κατάσχεσε όλη τη περιουσία, και ο Χαλίντ γύρισε για να περάσει τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του, σαν ιδιώτης πλέον στην Έμεσσα. Πέθανε το 642 σε ηλικία 58χρόνων από ασθένεια.

4. Ο Δούκας του Marlborough 

Ο Δούκας του Ουέλινγκτον, ο πιο διάσημος στρατηγός της Αγγλίας, μια φορά τόνισε: “Δεν μπορώ να πείσω κανένα ισχυρότερο εκτός από τον Marlborough τη κεφαλή του Αγγλικού στρατού”.

Πριν δοξαστεί ο John Churchill, ο Μελλοντικός Δούκας του Marlborough είχε μια πολυτάραχη σταδιοδρομία. Το 1692, ήταν ένα ανερχόμενο αστέρι όταν τυχαία συνελήφθη και ρίχτηκε στον Πύργο του Λονδίνου. Υπήρχαν αβάσιμες φήμες ότι είχε εμπλακεί σε μια συνωμοσία για τη δολοφονία του νέου βασιλιά, Γουλιέλμου της Οράγγης, που σύντομα αποδείχθηκαν ψευδείς, ωστόσο ήταν αρκετό ο Ουίλιαμ να μην τον εμπιστεύεται.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής ο Λουδοβίκος 15ος της Γαλλίας ετοιμαζόταν να καταλάβει τον έλεγχο της Ευρώπης, έτσι διετάχθη να αναλάβει την εκστρατεία κατά των στρατευμάτων του και κατάφερε μετά από πολλές μάχες να σταματήσει την επεκτατική τους πορεία.

Το 1704, στη μάχη του Μπελνχάιμ, ο στρατός του σκότωσε περίπου 40.000 Γάλλους στρατιώτες, έναν παράλογο αριθμό για την περίοδο. Ωστόσο η μάχη της Ramillies ήταν αυτή που απέδειξε την στρατιωτική του ευφυΐα, καθώς ο Marlborough οργάνωσε μια επίθεση που άφησε πίσω της 15.000 νεκρούς Γάλλους.

Με τις νίκες του έκανε τη Βρετανία ευρωπαϊκή υπερδύναμη και σταμάτησε την εξάπλωση της γαλλικής ηγεμονίας.

3. Nguyen Hue 

Στα τέλη του 18ου αιώνα, το Βιετνάμ χωρίστηκε σε δύο βασίλεια που άνηκαν στις οικογένειες Trinh και Nguyen. Τα δυο φέουδα αντιμετώπιζαν το λαό άσχημα, καθώς ήταν βαθύτατα διεφθαρμένοι πράγμα που δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες για επανάσταση το 1773, όταν ο Nguyen Hue και τα αδέρφια του ξεσηκώθηκαν και αποφάσισαν να εκθρονίσουν το βασιλιά. Ωστόσο, η πραγματικά θρυλική θέση Hue πηγάζει από την εξόντωση 200.000 ισχυρών κινέζικων στρατευμάτων που εισέβαλαν στο Βόρειο Βιετνάμ το 1788.

Εν τω μεταξύ, ο Hue ανακήρυξε τον εαυτό του βασιλιά και αποφάσισε να επεκτείνει τα εδάφη της αυτοκρατορίας του κατά της δυναστείας των Qing, όπου το στρατιωτικό του δαιμόνιο οδήγησε στην πανωλεθρία του ισχυρότερου στρατού εκείνη την εποχή στην Ασία, εξασφαλίζοντας στην πατρίδα του, το Βιετνάμ, ελευθερία για έναν αιώνα.

2. Δαυίδ ο 4ος της Γεωργίας 

Όταν ο Δαβίδ πήρε τον έλεγχο της Γεωργίας Το 1089 ήταν ονομαστικά υποτελής των Σελτζούκων, που κυβερνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής. Έτσι ο ίδιος αποφάσισε να φέρει στην χώρα τους Κουμάνους, που απαρτίζονταν από περίπου 40.000 οικογένειες εξασφαλίζοντας στον εαυτό του έναν πολυάριθμο στρατό. Με την βοήθειά τους κατάφερε να νικήσει τους Τούρκους και να τους αναγκάσει να υποχωρήσουν.

Χρησιμοποιώντας προσεκτικά τα δαιμόνια σχέδιά του για τη μάχη, κατάφερε να περικυκλώσει τα τουρκικά στρατεύματα. Στην ίδια μάχη ο ίδιος παραλίγο να χάσει τη ζωή του.

1. Ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος 

Από τους σημαντικότερους Βυζαντινούς αυτοκράτορες ήταν ο Βουλγαροκτόνος, που βασίλεψε από τις 10 Ιανουαρίου 976 έως το θάνατό του στις 15 Δεκεμβρίου 1025, χαρίζοντας την τελευταία περίοδο ακμής στην αυτοκρατορία.

Το πρώτο μέρος της μακράς βασιλείας του χαρακτηρίστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο ενάντια σε πανίσχυρους στρατηγούς από την αριστοκρατία της Ανατολίας. Μετά την υποταγή τους, ο Βασίλειος επέβλεψε τη σταθεροποίηση και την επέκταση των ανατολικών συνόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και, πάνω απ’ όλα, την τελική και πλήρη υποταγή της Βουλγαρίας. Γι’ αυτό και ονομάστηκε από μεταγενέστερους συγγραφείς ως Βουλγαροκτόνος. Κατά το θάνατό του, η αυτοκρατορία εκτεινόταν από τη Νότια Ιταλία μέχρι τον Καύκασο και από το Δούναβη μέχρι την Παλαιστίνη.

Παρά τους σχεδόν συνεχείς πολέμους, ο Βασίλειος Β’ μείωσε τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων, που κυριαρχούσαν στη διοίκηση και στο στρατό. Μάλιστα για να εξασφαλίσει τη συμμαχία του Βλαδίμηρου Α’ του Κιέβου αποφάσισε να του προσφέρει το χέρι της αδελφής του Άννας, γεγονός που οδήγησε στον εκχριστιανισμό των Ρως και την ενσωμάτωση της Ρωσίας στο Βυζάντιο.

defencenet.gr

ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ

Ένα πολύ όμορφο, παραδοσιακό και εύκολα προσβάσιμο (από την Εθνική Οδό) χωριό  είναι τα Αμπελάκια Λάρισας. 

Το Πάσχα βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής πια, αν κάποιος περάσει από τα Τέμπη και έχει λίγο χρόνο στη διάθεσή του, το προτείνω ως μία ιδανική στάση για ξεμούδιασμά, βόλτα και καφεδάκι. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το χωριό δεν προσφέρεται και για περισσότερο χρόνο, ίσα-ίσα που διαθέτει πολλούς όμορφους ξενώνες όπως διαπίστωσα κατά τη διάρκεια της βόλτας μου. 

Τα Αμπελάκια απέχουν 5 χιλιόμετρα από τον παλιό σταθμό διοδίων των Τεμπών και έχουν χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός οικισμός. Στο χωριό υπάρχουν πολλά πετρόχτιστα αρχοντικά που φανερώνουν ότι οι κάτοικοι γνώρισαν εποχές πλούτου και οικονομικής ευμάρειας. 

Το προϊόν στο οποίο οφείλεται αυτή η ακμή είναι η ρίζα ενός φυτού που ευδοκιμεί στην περιοχή, το ριζάρι. Με το ριζάρι έβαφαν οι κάτοικοι βαμβακερά νήματα, τα οποία έπαιρναν  ένα σκούρο, ζωηρό κόκκινο χρώμα. Με αυτά τα νήματα έφτιαχναν ρούχα, βελούδα, φέσια για τους Τούρκους κλπ.  Τόσο μεγάλη ζήτηση είχαν τα εμπορεύματά τους, που οι Αμπελακιώτες ίδρυσαν στο τέλος του 17ου αιώνα τον πρώτο παγκόσμιο συνεταιρισμό, στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι κάτοικοι και μοιράζονταν τα κέρδη ισότιμα (ανεξάρτητα αν ήταν γαιοκτήμονες, τεχνίτες ή εργάτες της βαφής). Πρωτοποριακά πράγματα για την εποχή!
Τα προϊόντα που παράγονταν στα Αμπελάκια ήταν διάσημα και πωλούνταν σε όλη την Ευρώπη.  

Το χωριό είναι πολύ όμορφο, είναι χτισμένο σε υψόμετρο, μέσα σε καταπράσινη φύση. Εμείς το επισκεφτήκαμε με χειμωνιάτικο καιρό και πήραμε μία μικρή γεύση χιονισμένου τοπίου, αλλά την άνοιξη και το καλοκαίρι το μέρος γίνεται καταπράσινο. 

Η όμορφη πλατεία του χωριού το χειμώνα...

...και το καλοκαίρι!

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο στο οποίο βλέπουμε μία αναπαράσταση του τρόπου ζωής των κατοίκων την εποχή της ακμής του χωριού. Άρεσε πολύ στις δύο μικρές κυρίες της παρέας και το εξερεύνησαν εξονυχιστικά!

Το παραδοσιακό καθιστικό 

 Η κουζίνα

Ένα πανέμορφο νυφικό της εποχής

Ο αργαλειός

Ο τσαγκάρης

Εκλογική λίστα των κατοίκων. Προσέξτε τα επαγγέλματα των κατοίκων (διαβάζουμε: σανδαλοποιός, ανθρακεύς, ποιμήν, βουκόλος, στραγαλοποιός κλπ) 

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που χτίστηκε τον 16ο αιώνα, με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ρυθμό, πανέμορφη εσωτερικά και εξωτερικά.

amelie

Εικονική συνέντευξη από τον Οδυσσέα Ελύτη

Η συνάντηση με τον Οδυσσέα Ελύτη έγινε σε έναν αγαπημένο του χώρο, το ελαιοτριβείο του παππού του, στον Παπάδο της Λέσβου. Πριν την έναρξη της «on the record» συνέντευξης, συζητήσαμε για την Ελλάδα και τον κόσμο του 2015 και τις υφιστάμενες κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις. 

Καλημέρα σας, κ. Ελύτη, όπως σας ενημέρωσα και στην κουβέντα που είχαμε πριν λίγο, ο παγκοσμιοποιημένος κόσμος μας στροβιλίζεται στην δίνη μιας μεγάλης οικονομικής κρίσης. Η πατρίδα μας βρίσκεται σε ένα κρίσιμο ιστορικό σταυροδρόμι, όπου στοχοποιείται ως να ήταν ένας από τους θύτες της κρίσης, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα τραγικό θύμα της. Τι θα θέλατε να μεταφέρουμε σε αυτούς που έχουν συμβάλει στις αρνητικές εξελίξεις που υφίσταται αυτήν την στιγμή η πατρίδα μας ; 

Σας καλημερίζω και εγώ με την σειρά μου. Εσείς αρχικά πρέπει να τους ευχαριστήσετε για όσα  σας στέρησαν. Επειδή σας βοήθησαν να ονειρευτείτε. Αν δεν σου λείψει ένα κομμάτι ζωής, όνειρα μην περιμένεις. Στην συνέχεια να τους θυμίσετε ότι είναι τόσο σχετικά τα μεγέθη, που αυτοκαταργούνται. Ένα ικανό μυρμήγκι βαρύνει-σε απόλυτο αξία- περισσότερο από ένα μέτριο άνθρωπο.

Τι χρειάζεται για να αλλάξει ο κόσμος μας; 

Δύο ή τρεις γενναίους που να βλέπουνε τον κόσμο χωρίς σκοπιμότητα. Αυτοί είναι που και τον αλλάζουν τελικά.

Ποια είναι η «πάστα» αυτών των  ανθρώπων στους οποίους κρύβεται η ελπίδα της σωτηρίας του είδους μας; 

Είναι αυτοί που ονειρεύονται ξύπνιοι και ζητάνε πάντα, ίσα-ίσα εκείνο που δε γίνεται.

Για να πατάς στέρεα στη γη, πρέπει το ένα πόδι σου να είναι έξω από τη γη. Μέσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας, που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι τέτοιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται για να εξουδετερώσουν τη φθορά.

Πολλές φορές στο παρελθόν είχατε προφητέψει μέσα από τα ποιήματα σας την κατάσταση στην οποία έχουμε οδηγηθεί… 

Με λυπούν πολύ τα νέα που μου φέρνετε από την πατρίδα. Πράγματι, είχα γράψει, θυμάμαι στο Προφητικόν του Άξιον Εστί το 1959:

“Και των αρχαίων Κυβερνητών τα έργα πληρώνοντας η Χτίσις, θα φρίξει.
Ταραχή θα πέσει στον Άδη, και το σανίδωμα θα υποχωρήσει
από την πίεση τη μεγάλη του ήλιου. Αλλά πριν, ιδού θα στενάξουν οι νέοι
και το αίμα τους αναίτια θα γεράσει.
Κουρεμένοι κατάδικοι θα χτυπήσουν την καραβάνα τους πάνω στα κάγκελα.
Kαι θα αδειάσουν όλα τα εργοστάσια, και μετά πάλι με την επίταξη θα γεμίσουν,
για να βγάλουνε όνειρα συντηρημένα σε κουτιά μυριάδες, και χιλιάδων λογιών εμφιαλωμένη φύση.
Και θα 'ρθουνε χρόνια χλωμά και αδύναμα μέσα στη γάζα.
Και θα 'χει καθένας τα λίγα γραμμάρια της ευτυχίας.”

Μόλις μου φέρατε στο μυαλό μια εξαιρετικά επίκαιρη δήλωση σας από τη συνέντευξη Τύπου, στις 19 Οκτωβρίου 1979, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, με αφορμή την αναγγελία της βράβευσής σας με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Θέλετε να μας την θυμίσετε; 

Πράγματι. Είναι η βαρβαρότητα. Την βλέπω να έρχεται μεταμφιεσμένη, κάτω από άνομες συμμαχίες και προσυμφωνημένες υποδουλώσεις. Δεν θα πρόκειται για τους φούρνους του Χίτλερ, ίσως, αλλά για μεθοδευμένη και οιονεί επιστημονική καθυπόταξη του ανθρώπου. Για τον πλήρη εξευτελισμό του. Για την ατίμωσή του.

Οπότε αναρωτιέται κανείς: Για τι παλεύουμε νύχτα μέρα κλεισμένοι στα εργαστήριά μας; Παλεύουμε για ένα τίποτα, που ωστόσο είναι το παν. Είναι οι δημοκρατικοί θεσμοί, που όλα δείχνουν ότι δεν θα αντέξουν για πολύ. Είναι η ποιότητα, που για αυτή δεν δίνει κανείς πεντάρα. Είναι η οντότητα του ατόμου, που βαίνει προς την ολική της έκλειψη. Είναι η ανεξαρτησία των μικρών λαών, που έχει καταντήσει ήδη ένα γράμμα νεκρό. Είναι η αμάθεια και το σκότος. Ότι οι λεγόμενοι «πρακτικοί άνθρωποι» -κατά πλειονότητα, οι σημερινοί αστοί- μας κοροϊδεύουν, είναι χαρακτηριστικό.

Εκείνοι βλέπουν το τίποτα. Εμείς το παν. Πού βρίσκεται η αλήθεια, θα φανεί μια μέρα, όταν δεν θα ‘μαστε πια εδώ. Θα είναι, όμως, εάν αξίζει, το έργο κάποιου από όλους εμάς. Και αυτό θα σώσει την τιμή όλων μας -και της εποχής μας.

Και λίγο αργότερα, στο «Πρόσω Ήρεμα», το οποίο εκδόθηκε το 1990,γράφατε ότι θα έρθουν μέρες όπου «συντεταγμένοι διοπτροφόροι θα θεσμοθετούν στο όνομα της ρυτίδας και των ψηφιακών αριθμών». Και πράγματι σήμερα, το 2011, η δαμόκλειος σπάθη της οικονομικής κατάρρευσης κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας. Η άνοιξη που πέρασε δεν έφερε χελιδόνια στην πατρίδα μας. Η Άνοιξη που έρχεται προμηνύεται πολύ δύσκολη αφού οι δανειστές της χώρας μας απαιτούν την άνευ όρων παράδοση της στις απαιτήσεις τους. 

Την άνοιξη αν δεν την βρεις τη φτιάχνεις. Προσέξτε γιατί εκείνο που θα σας προσάψουν στο μέλλον τα χελιδόνια θα είναι η άνοιξη που δεν φέρατε.

Τι μπορούμε να  κάνουμε, όσο είναι καιρός,  για να προλάβουμε τουλάχιστον την επομένη Άνοιξη; 

Πρέπει να κάνετε μια βαθιά τομή στην πραγματικότητα, για να κερδίσετε πάλι την ελευθερία. Είναι κρημνός αυτός ο ισόβιος εγκλεισμός στην κιβωτό της ανάγκης με καθηλωμένες τις αισθήσεις σε υπηρετικό επίπεδο. Ή θα συνθηκολογήσεις και θα μείνεις από τους εδώθε ή θα περάσεις πέρα.

Έχουμε  εναλλακτικούς δρόμους οι οποίοι μπορούν να μας οδηγήσουν “πέρα”; 

Φοβάμαι, όχι πολλούς. Η χώρα βρίσκεται σταματημένη μεσοπέλαγα. Η μοναξιά της θάλασσας είναι μικρή και ατελεύτητη. Απλώνεται ως τ' ακρότατα όρια του ορίζοντα, τεντώνεται, τσιτώνεται, θα 'λεγες, ώσπου κάποια στιγμή ο νους σου ν' αγγίξει από το άλλο του άκρο το ιδανικό που κείται πέραν· στην ουσία όμως γειτονεύει όπως συμβαίνει μ' όλα τ' αντίθετα στην έσχατη έντασή τους. 

Και πώς θα καταφέρουμε να κάνουμε κτήμα μας αυτό το ιδανικό, την ουτοπία, που κείται στον ορίζοντα;

Ο μόνος δρόμος που απομένει τώρα είναι είναι η μαυριδερή εκείνη διαχωριστική γραμμή που σχηματίζεται πίσω, στο βάθος, η γεμάτη βράχια κοφτά, ξέρες, ύφαλα, ρουφήχτρες, απονέρια. Προσοχή. Κανένας να μην λιγοψυχήσει. Τα χέρια στο τιμόνι. Κιόλας ένα μήνυμα διήγηνου οξυγόνου θα φτάσει ως εσάς. Προσοχή. Θάρρος. Έφτασε ο καιρός να επαληθευτούμε. Τα χέρια στο τιμόνι. Πρόσω. Πρόσω ηρέμα προς το μη θολούμενον, το έτρεπτον, το γυμνόν, το φαίνον, το αυτώ καταληπτόν, το αναλλοίωτον.

Από πού θα αντλήσουμε τη δύναμη η οποία απαιτείται, για να παλέψουμε με την τρικυμία; 

Να ξέραμε… Με τι πέτρες τι αίμα και τι σίδερο, και τι φωτιά είμαστε καμωμένοι… Ενώ φαινόμαστε από σκέτο σύννεφο. Και μας λιθοβολούν και μας φωνάζουν αεροβάτες. Δεν φαντάζεστε τι τεράστιες ποσότητες ψυχικής ενέργειας αποδεσμεύονται στη συνάντηση των λέξεων που πρωτοδοκιμάζουν να αρθρώσουν αλλιώς τον κόσμο.

Είναι δύσκολο να αλλάξεις τον κόσμο; 

Πολύ δεν θέλει ο κόσμος. Ένα κάτι. Ελάχιστο. Σαν τη στραβοτιμονιά πριν από το δυστύχημα. Όμως ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Ποια πρέπει να είναι τα όπλα μας στη μάχη αυτή; 

Οι ιδέες. Που πολλές φορές τις υποτιμούμε. Τις θωρούμε σαν τα φαντάσματα, περνάμε ανάμεσά τους κι αυτές εξακολουθούν να υπάρχουν. Τις κλωτσάμε, κι εκείνες δεν σαλεύουν!

Αυτές όμως είναι οι σφαίρες μας . Πυροβολούν με το μυαλό τους οι άνθρωποι.

Ποια τα ιδανικά για τα οποία αξίζει κανείς να αγωνίζεται;

Το παν είναι η ρότα σου κόντρα στην κοινωνία ετούτη. Εκείνο που πρέπει να γίνεται και να ξαναγίνεται αδιάκοπα, ατέρμονα, χωρίς την παραμικρή διάλειψη, είναι η αντιδουλικότητα, η αδιαλλαξία, η ανεξαρτησία και όλα αυτά με οδηγό την υπερηφάνεια. Νικά η περήφανη καρδιά τα μαύρα σκότη.

Δεν είναι όμως πολύ δύσκολη, μέσα σε αντίξοες συνθήκες, η πάλη για τόσο υψηλά ιδανικά ; 

Βαρύς ο κόσμος να τον ζήσεις, για λίγη περηφάνια όμως το αξίζει. Κάτεχε ότι μονάχα κείνος που παλεύει το σκοτάδι θα 'χει μεθαύριο μερτικό δικό του στον ήλιο. Κι έναν πόντο πιο ψηλά να πάμε, άνθρωποι, ευχαριστώ θα μας πει ο Θεός. Έχει ομορφιά μεγάλη αυτήν η αθωότητα, σε οδηγεί σε έναν τρόπο ζωής όπου για να σταθείς δεν έχεις ανάγκη από υποσημειώσεις.

Και αν δεν είναι ακόμη η ώρα; Αν είναι νωρίς; 

Φανού πρίγκιπας πριν την ώρα σου. Αλλιώς θα 'ναι αργά ως και για τον διωγμό σου. Πιάσε την αστραπή στο δρόμο σου, άνθρωπε· δώσε της διάρκεια· μπορείς! Κοίτα να κόβεις κάθε τόσο τα νύχια της Ιστορίας, επειδή έτσι και μεγαλώσουν θα πνίξουν κι εσένα και την αλήθεια. Τούτο μόνο να ξέρεις: Ότι σώσεις μες στην αστραπή καθαρό στον αιώνα θα διαρκέσει.

Μπορούμε μόνοι μας να ορίσουμε την μοίρα μας και της κοινωνίας μας; 

Την μοίρα μας δεν θα την πει κανείς. Την μοίρα του Ήλιου θα την πούμε εμείς. Είμαστε από καλή γενιά

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας στον δρόμο αυτό; 

Υπάρχει ένας προδότης μέσα μας, τον όποιο όλοι μας πρέπει να αποβάλλουμε. Γιατί αν δεν το κάνουμε θα έρθει η ώρα του να τιμωρηθεί.

Ποιοι νόμοι θα πρέπει να διέπουν την ιδανική πολιτεία;

Ω,  να μπορούσανε, τα οργανωμένα κράτη να διαμορφώσουν μια δημόσια ζωή με νόμους σαν αυτούς που διέπουν το άτομο.

Οι ύμνοι σας για την πατρίδα μας,  την Ελλάδα, έχουν διαχυθεί σε όλη την οικουμένη.  Από τί αποτελείται τελικά αυτήν η μικρή μα τόσο Μεγάλη χώρα; 

Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει ότι με αλλά τόσα την ξαναφτιάχνεις.

Έχει ο ελληνικός πολιτισμός συνέχεια;

Στις ακρογιαλιές του Ομήρου υπάρχει μια μακαριότητα, ένα μεγαλείο, που έφτασαν ως τις ημέρες μας άθιχτα. Η πατούσα μας, που ανασκαλεύει την ίδιαν άμμο, το νιώθει.

Ας ελαφρύνουμε λίγο την κουβέντα μας και ας μιλήσουμε για πιο ευχάριστα πράγματα. Τι είναι ο έρωτας; 

Ο έρως μία θαυματουργία είναι.

Περιγράψτε μου την πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό σας όταν ακούτε την λέξη Γυναίκα; 

Μια θηλυκή μορφή με γεύση τρικυμίας στα χείλη και ένα φόρεμα κόκκινο σαν το αίμα.

Τι  ρόλο παίζει στην ζωή σας η αγάπη; 

Ό,τι αγαπώ, γεννιέται αδιάκοπα. Ό,τι αγαπώ, βρίσκεται στην αρχή του πάντα.

Ποιο είναι το μυστικό της ευτυχίας στην ζωή; 

Να έχεις την ψυχή σου στα δάχτυλα, στα μάτια , στα ρουθούνια, στα χείλη.

Μπορείτε να μου το περιγράψετε αυτό με μια εικόνα; 

Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος,
να 'ν' ήμερος να 'ναι άκακος
λίγο φαΐ λίγο κρασί
Χριστούγεννα κι Ανάσταση.

Ποιος υπήρξε ο σημαντικότερος άνθρωπος στην ζωή σας; 

Η μητέρα μου. Κι ένα τέταρτο μητέρας αρκεί για δέκα ζωές, και πάλι κάτι θα περισσέψει που να το ανακράξεις σε στιγμή μεγάλου κινδύνου.

Ποια είναι η συνταγή της επιτυχίας;

Τα τρία Τ της επιτυχίας: Ταλέντο, Τόλμη, Τύχη.

Πως αντιλαμβάνεστε την ποίηση;  Είναι στρατευμένη τέχνη προς ένα σκοπό; 

Αντιλαμβάνομαι την ποίηση σαν μια πηγή αθωότητας γεμάτης από επαναστατικές δυνάμεις, που αποστολή μου είναι να τις κατευθύνω επάνω σε έναν κόσμο απαράδεκτο για τη συνείδηση μου ελπίζοντας μέσα από συνεχείς μεταμορφώσεις να τον κάνω σύμφωνο με τα όνειρα μου. Μιλώ για μια σύγχρονου τύπου μαγεία που ο μηχανισμός της τείνει κι εκείνος στη αποκάλυψη της βαθύτερης  μας  πραγματικότητας. Πιστεύω γι αυτό στις αισθήσεις που τις κινητοποιώ προς μια αδοκίμαστη έως σήμερα κατεύθυνση αποβλέποντας σε μιαν Ελευθέρια που είναι αντίθετη προς όλες τις Εξουσίες και σε μια Δικαιοσύνη που να ταυτίζεται με το απόλυτο φως.

Ποιος είναι κατά την άποψη σας ο καλός ποιητής;

Οι κακοί ποιητές τρέφονται από τα γεγονότα, οι μέτριοι από τα αισθήματα και οι καλοί από τη μετατροπή του τίποτε σε κάτι.

Έχετε “πρέπει” στη ζωή σας; 

Πιασε το πρέπει από το γιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι.

Ποιο είναι το νόημα της ζωής; 

Ζω για τότε που δεν θα υπάρχω.

Πιστεύετε στο Θεό ; 

Θεέ μου, τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε!

Πως φαντάζεστε τον Παράδεισο; 

Με λίγα σπουργίτια , μία βρύση και κανέναν άνθρωπο, μ'αυτά μόνον, γίνεται να φτιάξεις το μοναστήρι πασών των θεοτήτων.

Τώρα στα 75 σας χρόνια ζωής έχοντας αποκτήσει σημαντική πείρα,  ποιά στάση ζωής θα  προτείνατε σε έναν νέο ; 

Όσο γερνώ, τόσο λιγότερο καταλαβαίνω. Η πείρα μου μού ξέμαθε τον κόσμο. Προτείνω την ζωή με την κάννη στον κρόταφο. Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά. Χαράξου κάπου με οποιονδήποτε τρόπο και μετά πάλι σβήσου με γενναιοδωρία… Και μην ξεχνάς ποτέ , πάντα, πάντα θα είναι αργά , δεύτερη ζωή δεν έχει. 

Ποιο είναι λοιπόν το τελικό συμπέρασμα; 

Και ιδού το τελικό συμπέρασμα: νά' σαι αριστοκράτης αλλ' από την ανάποδη.

Φοβάστε τον θάνατο; 

Γλυκιά η ζωή και πατρός αγνώστου ο θάνατος.

Ποια θα ήταν η τελευταία σας προσμονή ; 

Ζητώ ν' αγοράσω αξιοπρέπεια σαν αυτή των ελεφάντων που απομακρύνονται για να πεθάνουν.

Μια φράση για τους αναγνώστες μας πριν κλείσουμε; 

Πιάστε την αστραπή στον δρόμο σας και δώστε της διάρκεια.  Όλα χάνονται. Του καθενός έρχεται η ώρα. - Όλα μένουν. Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα. 

Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας.

Και εγώ σας ευχαριστώ.

Η παραπάνω συνέντευξη δεν είναι αυθεντική. Όλες οι απαντήσεις είναι στο σύνολο τους απόψεις και θέσεις Οδυσσέα Ελύτη και διαμορφώθηκαν από τον συντάκτη ,για να συνδυαστούν εν αρμονία, ώστε να δίνεται η εντύπωση μιας συνέντευξης με συνεχή ροή.

Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήταν το τελευταίο από τα έξι παιδιά του Παναγιώτη Αλεπουδέλλη και της Μαρίας Βρανά. Το 1914 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Τον Νοέμβριο του 1920, μετά την πτώση του Βενιζέλου, υπέστησαν διώξεις, εξαιτίας της προσήλωσής τους στις βενιζελικές ιδέες. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε φιλοξενηθεί πολλές φορές στην οικία τους, στο κτήμα του Ακλειδιού. 

Το καλοκαίρι του 1928 ο Ελύτης πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου. Μετά από πιέσεις των γονέων του, αποφάσισε να σπουδάσει χημικός. Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή με το έργο του Καβάφη και του Κάλβου, ανανεώνοντας τη γνωριμία του με τη θελκτική αρχαία λυρική ποίηση. Παράλληλα, ανακάλυψε το έργο του Πωλ Ελυάρ και των Γάλλων υπερρεαλιστών, από το οποίο επηρεάστηκε σε σημαντικό βαθμό. 

Το 1930 εγγράφηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας. Όταν το 1933 ιδρύθηκε η «Ιδεοκρατική Φιλοσοφική Ομάδα» στο Πανεπιστήμιο, με τη συμμετοχή των Κ. Τσάτσου, Π. Κανελλόπουλου, Ι. Θεοδωρακόπουλου και Ι. Συκουτρή, ο Ελύτης ήταν ένας από τους εκπροσώπους των φοιτητών σε αυτήν. 

Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή και με τον κύκλο των «Νέων Γραμμάτων» (1935-1940, 1944). Το περιοδικό αυτό, με διευθυντή τον Αντρέα Καραντώνη και συνεργάτες αξιόλογους Έλληνες λογοτέχνες (Γιώργος Σεφέρης, Γεώργιος Θεοτοκάς, Άγγελος Τερζάκης, Κοσμάς Πολίτης, Άγγελος Σικελιανός κ.ά.), έγινε το πνευματικό εργαλείο της γενιάς του ’30, που φιλοξένησε στις στήλες του τις δημιουργίες των νέων Ελλήνων ποιητών. Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης του κύκλου των Νέων Γραμμάτων στο σπίτι του ποιητή Γ.Κ. Κατσίμπαλη, οι παριστάμενοι κράτησαν ορισμένα χειρόγραφα του Ελύτη, με το πρόσχημα να τα μελετήσουν καλύτερα. Τα στοιχειοθέτησαν, όμως  κρυφά με το ψευδώνυμο "Οδυσσέας Βρανάς", με στόχο τη δημοσίευσή τους, παρουσιάζοντάς τα αργότερα στον ίδιο τον Ελύτη. Αυτός αρχικά ζήτησε την απόσυρσή τους απευθύνοντας ειδική επιστολή στον Κατσίμπαλη, ωστόσο τελικά πείστηκε να δημοσιευτούν αποδεχόμενος το, επίσης, ψευδώνυμο "Οδυσσέας Ελύτης". 

Το 1939 εγκατέλειψε τις νομικές σπουδές και μετά από αρκετές δημοσιεύσεις ποιημάτων του σε περιοδικά, τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Προσανατολισμοί». 

Με την έναρξη του πολέμου ο Ελύτης κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου Α΄ Σώματος Στρατού. 

Στη διάρκεια της κατοχής υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά». Τον Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή «Ο Ήλιος, ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα», σε 6.000 αριθμημένα αντίτυπα, ένας ύμνος του Ελύτη στη χαρά της ζωής και στην ομορφιά της φύσης.

Το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό «Τετράδιο» μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο «Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας». 

Το 1948 ταξίδεψε στην Ελβετία, για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας στη Σορβόνη. 

Το 1964 ξεκίνησε η ηχογράφηση του μελοποιημένου «Άξιον Εστί» από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το ορατόριο του Θεοδωράκη εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και επρόκειτο αρχικά να παρουσιαστεί στο Ηρώδειο, ωστόσο το Υπουργείο Προεδρίας Κυβερνήσεως αρνήθηκε να το παραχωρήσει, με αποτέλεσμα ο Ελύτης και ο Θεοδωράκης να αποσύρουν το έργο, το οποίο παρουσιάστηκε τελικά στις 19 Οκτωβρίου στο κινηματοθέατρο Rex. 

Λόγω του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, ως διαμαρτυρία, αρνήθηκε πρόταση να απαγγείλει ποιήματά του στο Παρίσι. Στις 3 Μαΐου του 1969 εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ξεκίνησε τη συγγραφή της συλλογής «Φωτόδεντρο». Το 1972 αρνήθηκε να παραλάβει το "Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας" που είχε θεσπίσει η δικτατορία. Μετά την πτώση της διορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Ι.Ρ.Τ. και μέλος, για δεύτερη φορά, του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974 - 1977). Παρά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας να συμπεριληφθεί στο ψηφοδέλτιο των βουλευτών Επικρατείας, ο Ελύτης αρνήθηκε, παραμένοντας πιστός στην αρχή του να μην αναμιγνύεται ενεργά στην πολιτική. Το 1977 αρνήθηκε επίσης την αναγόρευσή του σε Ακαδημαϊκό. 

Το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. 

Ο Οδυσσέας Ελύτης αποτέλεσε έναν από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του '30, ένα από τα χαρακτηριστικά της οποίας υπήρξε το ιδεολογικό δίλημμα ανάμεσα στην ελληνική παράδοση και τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Το έργο του έχει επανειλημμένα συνδεθεί με το κίνημα του υπερρεαλισμού, αν και ο Ελύτης διαφοροποιήθηκε νωρίς από τον "ορθόδοξο" υπερρεαλισμό που ακολούθησαν σύγχρονοί του ποιητές, όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Εγγονόπουλος ή ο Νικόλαος Κάλας. 

Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς στην Αθήνα.

Σύνταξη:M.D. Χρήστος Τσιτσιπάνης

antikleidi.com

Λεονάρδο Παδούρα

Ο Λεονάρδο Παδούρα είναι ο πλέον δημοφιλής και κοσμοπολίτης Κουβανός συγγραφέας. Τα βιβλία του βρίσκονται στις βιβλιοθήκες των προέδρων της Λατινικής Αμερικής αλλά και στα εργοστάσια όπου οι Κουβανές εργάτριες στρίβουν πούρα. Το κοινό στις ΗΠΑ, πάλι, αναζητά στις σελίδες τους τα ψεγάδια της κοινωνίας που έχτισε ο Φιντέλ Κάστρο, την οποία πολύ ρεαλιστικά περιγράφει ο Παδούρα μέσα από τις περιπέτειες του φημισμένου ντετέκτιβ Μάριο Κόντε.

Πριν από δύο χρόνια μάς επισκέφτηκε για το 5ο Φεστιβάλ Ιβηρο-αμερικανικής Λογοτεχνίας, έχοντας βραβευτεί και με το Αthens Prize for Literature για το μπεστ σέλερ «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (Καστανιώτης, 2011), που αναφέρεται στη δολοφονία του Τρότσκι. Χθες βρέθηκε ξανά στην Αθήνα για την παρουσίαση του νέου του μυθιστορήματος «Αιρετικοί», που κυκλοφορεί από τον ίδιο εκδότη σε μετάφραση Κώστα Αθανασίου.

«Η κουβανέζικη πραγματικότητα μου μιλάει κατευθείαν στο αυτί», λέει στην «Εφ.Συν.» ο Λεονάρδο Παδούρα | 

Ποιες αλλαγές βλέπει γύρω του; «Δεν έχω σαφή άποψη για την ελληνική πραγματικότητα, πέρα από όσα διαβάζω στις εφημερίδες τους τελευταίους μήνες», μας λέει. «Θέλω, όμως, πραγματικά αυτό που συμβαίνει τώρα να είναι επωφελές για την Ελλάδα και να τελειώσει ο εφιάλτης που ο ελληνικός λαός έζησε τα τελευταία χρόνια. Ελπίζω η κυβέρνηση να υλοποιήσει όσα έχει υποσχεθεί».

Καρπός πολυσύνθετης έρευνας το τελευταίο του, πιο φιλοσοφικό βιβλίο απ’ όλα, πραγματεύεται την ελευθερία του ατόμου και τις δυνάμεις που επιχειρούν να την περιορίσουν, ενώ μας ταξιδεύει στην εβραϊκή ιστορία, αλλά και στην Ιστορία της Τέχνης. Αφετηρία είναι ένα πραγματικό γεγονός: το αγωνιώδες ταξίδι 900 Εβραίων με το πλοίο «Σεντ Λούις», το 1939, που προσπαθούσαν να διαφύγουν από τη ναζιστική Γερμανία, αναζητώντας ματαίως λιμάνι και στην Κούβα.

Είναι μια σύνθεση τριών ιστοριών σε 800 σελίδες με πρωταγωνιστές έναν Σεφαραδίτη Εβραίο, μαθητή του Ρέμπραντ, στην Ολλανδία του 17ου αιώνα, έναν Ασκενάζι στην Κούβα του 1939 και μια νεαρή Κουβανή Emo. Συνδετικός κρίκος όλων, ένας πίνακας που απεικονίζει τον Χριστό, πιθανότατα αυθεντικός Ρέμπραντ, που βγαίνει σε δημοπρασία στο Λονδίνο και τον αναζητά ο δαιμόνιος ντετέκτιβ του Παδούρα στη σύγχρονη Αβάνα της εξαθλίωσης, της αντοχής και της αισιοδοξίας.

«Αιρετικοί», το πιο φιλοσοφικό από όλα τα μυθιστορήματα του Λεονάρδο Παδούρα | 

• Χρησιμοποιείτε μια ελληνική λέξη για τίτλο στο βιβλίο σας. Ποιον θεωρείται «αιρετικό»;

Αυτόν που σπάει τους κατεστημένους κώδικες της κοινωνίας και αναζητά εναλλακτικές λύσεις. Από πολλές απόψεις είναι ένας επαναστάτης και η επανάσταση συνεπάγεται πρόοδο. Χωρίς μια δόση αιρετικότητας δεν προχωράει ο πολιτισμός. Η αληθινή τέχνη πάντα είναι ετερόδοξη, είναι αμφισβήτηση. Στο βιβλίο μου εμφανίζεται ένας από τους μεγάλους αιρετικούς του παγκόσμιου πολιτισμού, ο Ρέμπραντ. Ηταν τόσο μεγάλος, που πρακτικά στην εποχή του τελείωσε το μπαρόκ και άνοιξε ο δρόμος για τον μοντερνισμό.

• Θεωρείτε τον εαυτό σας αιρετικό συγγραφέα;

Το μυθιστόρημά μου είναι αιρετικό γιατί δεν σέβεται τους κανόνες του ιστορικού μυθιστορήματος, ούτε του αστυνομικού ούτε του δοκιμίου. Είναι όλα ταυτόχρονα, δεν αντιστοιχεί σε κανέναν κλειστό κώδικα. Θα έλεγα ότι εγώ μάλλον είμαι ετερόδοξος. Μερικές φορές στην προσωπική μου ζωή τυχαίνει να είμαι πολύ συντηρητικός και όταν γράφω απελευθερώνομαι. Δεν πιστεύω ότι με τη λογοτεχνία μου ανακαλύπτω κάτι καινούργιο. Δεν έχω μεγάλη φαντασία. Ξεκινάω από την παρατήρηση της πραγματικότητας, την επεξεργάζομαι και τη μετατρέπω σε θέμα. Και σίγουρα η κουβανέζικη πραγματικότητα μου μιλάει κατευθείαν στο αυτί.

efsyn.gr

Το ψυχοκέρι: μια παράδοση που χάνεται

Τις μέρες της Σαρακοστής, σε πολλά χωριά της Ελλάδος, παρατηρώντας το εκκλησίασμα κατά την ακολουθία βλέπουμε ορισμένες από τις μεγάλες γυναίκες να κρατούν, ένα κερί το γνωστό ψυχοκέρι (κερί των ψυχών) το οποίο φτιάχνουν πριν το πρώτο ψυχοσάββατο.

Στην παρασκευή του χρησιμοποιούνται συνήθως εφτά η εννέα κλωστές από βαμβάκι και καθαρό κερί. Το ψυχοκέρι το έκαιγαν εκτός από τα τρία ψυχοσάββατα και σε όλες τις ακολουθίες της μεγάλης σαρακοστής δηλαδή στους Χαιρετισμούς, τον Ακάθιστο Ύμνο, τον Μεγάλο Κανόνα, τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας μέχρι και τη Μεγάλη Παρασκευή, ακόμη και κατά την περιφορά του Επιταφίου.

Δυστυχώς στις μέρες μας το έθιμο αυτό που αφορά στην μνήμη των νεκρών, τείνει να εκλείψει.

Ο τρόπος παρασκευής

Κάποιες γιαγιάδες μας με ευλάβεια κατασκεύαζαν το ψυχοκέρι πριν το πρώτο Ψυχοσάββατο. Πώς το έφτιαχναν: Έβαζαν δύο καρέκλες στην αυλή, σε απόσταση 5-6 μέτρων. Μετά παίρνανε βαμβακερή κλωστή και την τέντωναν ανάμεσα στις δύο καρέκλες, τόσες φορές όσες και οι ψυχές που μνημόνευαν (εφτά ψυχές-εφτά κλωστές, οχτώ ψυχές – οχτώ κλωστές). Μετά έστριβαν τις κλωστές μεταξύ τους σχηματίζοντας ένα παχύτερο νήμα. Ακολουθούσε το κέρωμα. Έβαζ:αν σε ένα τηγάνι να λιώσει γνήσιο κερί μέλισσας και με ένα ξυλάκι, που στο κάτω μέρος είχε διχάλα, ανάγκαζαν την κλωστή να περάσει μέσα από το λιωμένο κερί. Το τεράστιο αυτό λεπτοκαμωμένο κερί, το τύλιγαν, όσο ήταν ακόμα ζεστό, σα να ήταν σύρμα ώστε να μπορεί να το μεταφέρει. Κατά τα Ψυχοσάββατα το κερί αυτό το κρατούσαν στα χέρια τους, καθ όλη την διάρκεια της λειτουργίας και το ξετύλιγαν σιγά-σιγά μέχρι να καεί όλο.

Agioritikovima.gr

Άκου ανθρωπάκο. (Βίλχελμ Ράιχ)

ΜΗΠΩΣ ΞΕΧΑΣΑΤΕ ΝΑ ΦΟΡΕΣΕΤΕ ΜΑΡΤΗ;

Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, συνηθίζεται να φοριέται στον καρπό του χεριού ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» φοριέται κυρίως από τα παιδιά για να προστατεύει τα πρόσωπά του από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν.

Ο "Μάρτης" φτιάχνεται την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου και φοριέται είτε σαν δαχτυλίδι στα δάχτυλα, είτε στον καρπό του χεριού σαν βραχιόλι. Καμμιά φορά φοριέται ακόμα και στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, ώστε να μην σκοντάφτει ο κατοχός του.

"Μάρτη" δεν φορούσαν μόνο οι άνθρωποι. Σε κάποιες περιοχές της χώρας κρεμούσαν την κλωστή όλη τη νύχτα στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές την έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να προστατέψουν το νερό από τον ήλιο και να το διατηρήσουν κρύο. Σε άλλες περιοχές το φορούσαν μέχρι να φανούν τα πρώτα χελιδόνια, οπότε και το άφηναν πάνω σε τριανταφυλλιές, ώστε να τον πάρουν τα πουλιά για να χτίσουν τη φωλιά τους. Αλλού πάλι το φορούν ως την Ανάσταση, οπότε και το δένουν στις λαμπάδες της Λαμπρής για να καεί μαζί του.

Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο εξαπλωμένο σε όλα τα βαλκάνια, λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι και το διατήρησαν. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.

«ΜΑΡΤΗΣ»

Κατά τις ηλιόλουστες ημέρες του Μαρτίου που ακολουθούσαν τα κρύα του χειμώνα, τα παιδιά έβγαιναν από τα σπίτια και έπεζαν έξω στις αυλές. Οι μητέρες, για να τα προφυλάξουν από τις ακτίνες του μαρτιάτικου ήλιου που θεωρούνται επικίνδυνες, έφτιαχναν και φορούσαν στο χέρι ή στο πόδι των παιδιών τον "Μάρτη", ένα κορδόνι από λευκό και κόκκινο νήμα. 
Ο ήλιος το μάρτιο συνήθως καίει και μαυρίζει τα πρόσωπα των παιδιών: “Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε δεν ξεβάφει”. Η μαυρίλα όμως σήμαινε και ασχήμια, προπάντων για τα κορίτσια που η παράδοση τα ήθελε άσπρα και ροδομάγουλα:  «Ο πόχει κόρη ακριβή, το Μάρτη ο ήλιος μη την ιδεί». Για να αποτρέψουν την επίδραση του ήλιου λοιπόν, έφτιαχναν και φορούσαν τον «μάρτη», ώστε να προστατεύσει τα πρόσωπα των παιδιών από τον ήλιο και να μην καούν. Όταν τον έβγαζαν τον κρεμούσαν σε τριανταφυλλιές, ώστε να γίνουν τα μάγουλά τους κόκκινα σαν τριαντάφυλλα.

Ο "Μάρτης" ουσιαστικά αποτελείται από δύο κλωστές, άσπρη και μία κόκκινη, στριμένες μεταξύ τους, που συμβόλιζαν την αγνότητα και τα χαρά. Σε κάποιες παραδόσεις αναφέρεται και μία χρυσή κλωστή ώστε να συμβολίζεται και η αφθονία.

Συνηθίζεται να φοριέται μέχρι το τέλος του μήνα. Σε ορισμένες περιοχές το μαρτιάτικο βραχιολάκι θεωρείται ιερό από τη λαϊκή παράδοση που δεν είναι πρέπον να πεταχτεί. Για αυτό το φορούσαν μέχρι το Πάσχα και το έδενα στην Αναστάσιμη λαμπάδα για να καεί. Σε άλλες περιοχές έκαιγαν το  βραχιολάκι στις φωτιές που άναβαν για να κάψουν τον Ιούδα.

Η πιο διαδεδομένη όμως αντίληψη φέρει το "Μάρτη" να φοριέται μέχρι να εμφανιστούν τα πρώτα χελιδόνια. Τότε έβγαζαν το Μάρτη και τον αφήναν σε κλαδιά για να τον πάρουν τα πουλιά και να το χρησιμοποιήσουν στην κατασκευή της φωλιάς τους.

Οι Δρίμες του Μάρτη

Η παράδοση θεωρεί τις Δρίμες ως ημέρες γρουσούζικες και κακότυχες, τις λεγόμενες και ως αποφράδες. Θεωρείται ότι δαιμονικά όντα τριγυρίζουν τον κόσμο αυτές τις ημέρες και έκαναν κακό σε όποιον συναντούσαν. Δρίμες είναι όλο το Δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα μέχρι και τον Αγιασμό των Φώτων (την περίοδο δηλαδή  που αλωνίζουν οι Καλικάντζαροι), όλα τα Σάββατα του Μαρτίου, όλες οι Δευτέρες του Αυγούστου, οι έξι πρώτες ημέρες τ' Αυγούστου (τις ημέρες που κοιτάνε τα ημερομήνια), οι τρεις πρώτες αλλά και οι τρεις τελευταίες ημέρες του Μαρτίου (που λέγονται και ημέρες της γριάς)

Αυτές τις ημέρες οι άνθρωποι προσπαθούσαν να προφυλαχτούν για να μην πάθουν κανένα κακό, είτε αυτοί οι ίδιοι, είτε η οικογένεια και το βιός τους. Έμεναν λοιπόν στα σπίτια τους, δεν πήγαιναν στα χωράφια, και δεν έκαναν καμιά δουλειά που μπορούσε να γίνει άλλες ημέρες. Όποιος πήγαινε για δουλειά πάθαινε κάποιο ατύχημα. Εάν πήγαινες στα χωράφια, η σοδειά θα καταστρεφόταν. Ό,τι πλύνεις αυτές τις ημέρες θα λειώσει, όσα ξύλα και να κόψεις θα σαπίσουν, αν λουστείς θα πάθεις κακό. Γι' αυτό ή αποφεύγουν ολότελα να πλύνουν τις μέρες αυτές ρούχα ή, αν πλύνουν, ρίχνουν στο νερό πέταλο, γιατί το σίδερο, όπως πιστεύεται, είναι γιατρικό και αποτρέπει τα δαιμόνια.

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ

Η κατασκευή του "Μάρτη" είναι πολύ απλή. Χρειάζονται μόνο δύο κλωστές κεντήματος, μία κόκκινη και μία άσπρη. Κάνεις από έναν κόμπο στη μία άκρη της καθεμιάς, τη στερεώνεις κάπου με μια καρφίτσα και βάζοντάς την ανάμεσα στις παλάμες σου τη στρίβεις όσο γίνεται περισσότερο. Οταν στριφτεί καλά την κομπιάζεις και απ’ την άλλη άκρη της. Επαναλαμβάνεις με τη δεύτερη κλωστή. Οταν είναι έτοιμες oι στριμμένες τις πιάνεις μαζί -κόκκινη και άσπρη- και τις τεντώνεις. Σε μια στιγμή, τις αφήνεις απ' τη μια άκρη και μπλέκονται από μόνες τους.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Ο Μάρτης πήρε το όνομα του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης). Είναι ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου και αντιστοιχεί με τον Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων.

Στο βυζάντιο γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου με σπουδαίες δραστηριότητες. Ο μεγάλος λαογραφος Λουκάτος αναφέρει τα <χελιδονίσματα> που προέρχονται απο την αρχαιότητα. Την Πρώτη Μαρτίου οι μικροί έφτιαχναν ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδώντας το ανάλογο τραγούδι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι για να μαζέψουν αυγά.

Το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται ίδιο και απαράλλαχτο στα Σκόπια με την ονομασία «Μάρτινκα» και στην Αλβανία ως «Βερόρε». Οι κάτοικοι των δυο γειτονικών μας χωρών φορούν βραχιόλια από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην τους «πιάσει» ο ήλιος, τα οποία και βγάζουν στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι. Άλλοι πάλι, δένουν τον «Μάρτη» σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.

Τηρώντας παραδόσεις και έθιμα αιώνων, οι Βούλγαροι, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται «Μαρτενίτσα». Σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα» (Μπάμπα Μάρτα, στα βουλγαρικά), που είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη. Η «Μαρτενίτσα» λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία.

Το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη φέρει στα ρουμανικά την ονομασία «Μαρτιζόρ». Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θεός - Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι. Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε τον δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του -λέει ο μύθος- έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Η λαϊκή φαντασία έδωσε στο Μάρτιο ένα σωρό παρατσούκλια, όπως Ανοιξιάτης (γιατί είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης),Γδάρτης, Παλουκοκάφτης Κλαψομάρτης, Πεντάγνωμος (για το ευμετάβλητο του καιρού), Βαγγελιώτης (λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού), Φυτευτής, και άλλα δηλωτικά της φυσιογνωμίας του, που έχουν σχέση με ιδιότητες ή πράξεις που του αποδίδονται.

Τα πιο πολλά από αυτά βρίσκονται μέσα στις παραδόσεις και τις παροιμίες που έπλασε ο λαός για να εξηγήσει τις απότομες μεταβολές του καιρού ή τις βαρυχειμωνιές που παρατηρούνται μέσα στο Μάρτη και που πάντα είναι επικίνδυνες για τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

«Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης,
τα παλιά παλούκια καίει, τα καινούργια ξεριζώνει».

στην οποία και χρωστάει τα παρατσούκλια γδάρτης και παλουκοκάφτης.

Για τις μεγάλες του παγωνιές λένε: «Τον Μάρτη χιόνι βούτυρο, μα σαν παγώσει μάρμαρο».
ενώ για την αντιμετώπιση του κρύου άλλες παροιμίες συμβουλεύουν:

«Φύλλα ξύλα για το Μάρτη να μην κάψεις τα παλούκια».

«Το Μάρτη φύλα άχερα μη χάσεις το ζευγάρι».

«Τσοπάνη μου την κάπα σου το Μάρτη φύλαγε την».

«Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα ξύλα».

Η ΚΑΤΕΡΓΑΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ

Στα πολύ παλιά χρόνια ο Μάρτης ήταν ο πρώτος μήνας του έτους. Μια κατεργαριά όμως που έκαμε σε βάρος των άλλων μηνών που ήταν τα αδέλφια του στάθηκε αιτία για να του πάρει την πρωτοκαθεδρία ο Γενάρης.

«Μια φορά κι έναν καιρό αποφασίσανε οι δώδεκα μήνες να φτιάξουνε κρασί σε ένα βαρέλι ώστε να μπορούν να πίνουν όποτε τους ερχόταν η όρεξη.

Έτσι λοιπόν είπε ο Μάρτης:
- Εγώ θα ρίξω πρώτος μούστο στο βαρέλι για να γίνει κρασί και ύστερα ρίχνετε κι εσείς.
- Καλά, ρίξε εσύ πρώτος του είπαν οι άλλοι.

Ετσι και έγινε. Έριξε πρώτα εκείνος στο βαρέλι το μούστο και ύστερα ακολούθησαν και οι άλλοι μήνες.

Όταν λοιπόν ζυμώθηκε ο μούστος και έγινε το κρασί, είπε πάλι ο Μάρτης.
- Εγώ που έριξα πρώτος το μούστο, πρώτος θ' αρχίσω και να πίνω.
-Βέβαια, είπαν οι άλλοι, έτσι είναι το σωστό.

Έτσι λοιπόν τρύπησε το βαρέλι στο κάτω μέρος, και άρχισε να πίνει, ως που ήπιε όλο το κρασί και δεν άφησε ούτε στάλα. Κατόπιν ήρθε η σειρά του Απρίλη να πάει να πιεί κρασί. Πηγαίνει και το βρίσκει άδειο. Θυμώνει, το λέει στους άλλους. Τ' ακούνε εκείνοι θυμώνουνε και σκέφτωνται τι να κάνουν. Συμφωνούν όλοι λοιπόν να τον τιμωρήσει ο Γενάρης που ήταν και ο μεγαλύτερος αδελφός. Τον πιάνει λοιπόν ο Γενάρης και του τραβάει ένα γερό χέρι ξύλο. Του αφαιρεί και το πρωτείο που είχε, να αρχίζει δηλαδή το έτος κάθε Μάρτη, και έγινε να αρχίζει το έτος από το Γενάρη.

Από τότε όταν ο Μάρτης θυμάται το παιχνίδι που έκανε στα αδέλφια του και τους ήπιε όλο το κρασί, γελάει και ο καιρός ξαστερώνει. Όταν πάλι θυμάται το ξύλο που έφαγε κλαίει και βρέχει».

Η παράδοση, που με μικρές παραλλαγές τη συναντάμε και αλλού είναι αιτιολογική και σκοπεύει στην εξήγηση της ακασταστασίας του καιρού που συνήθως χαρακτηρίζει το Μάρτη.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ
Το ίδιο φαινόμενο εξηγούν και άλλες παραδόσεις που αναφέρονται στη γυναίκα του Μάρτη.

Κάποτε οι μήνες αποφάσισαν να παντρευτούν. Ο καθένας βρήκε μια γυναίκα που του άρεσε και την παντρεύτηκε. Ο Μάρτης δε φρόντισε το ζήτημα μόνος του και έβαλε προξενητάδες να του βρούνε μια γυναίκα. Εκείνοι του φέρανε μια κοπέλα η οποία ήταν τυλιγμένη με ένα μαντίλι και του είπαν ότι είναι πολύ όμορφη. Ευκολόπιστος όπως ήταν, την παντρεύτηκε.
Όταν όμως έμειναν μόνοι και έβγαλε το μαντίλι της, τι να δει; Δεν υπήρχε πιο άσχημη στον κόσμο!

Από τότε κάθε φορά που τη θυμόταν άστραφτε, βροντούσε, έβρεχε, έριχνε μπόρες, έκανε παγωνιές. Μόνο όταν ξεχνιόταν μερικές φορές, ηρεμούσε, γαλήνευε κι έκανε καλό καιρό!

Στη Μεσσηνία, λόγου χάρη, λένε ότι η γυναίκα που παντρεύτηκε ο Μάρτης, από μπροστά ήταν πολύ άσχημη, ενώ από πίσω ήταν πολύ όμορφη. Όταν ο Μάρτης τη βλέπει καταπρόσωπο κλαίει και ο καιρός χαλάει, όταν όμως την κοιτάζει από τις πλάτες ευχαριστιέται και ο καιρός καλοσυνεύει.
Γι' αυτό λέγεται και η παροιμία: «Ο Μάρτης πότε κλαίει και πότε γελάει».

Σε άλλες περιοχές η παράδοση θέλει το Μάρτη νε έχει δύο γυναίκες, τη μια πολύ όμορφη και φτωχή και την άλλη πολύ άσχημη και πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στη μέση και όταν γυρίζει κατά την άσχημη, κατσουφιάζει και ο καιρός χαλάει, όταν όμως γυρίζει κατά την όμορφη, χαίρεται και γελάει, και ο καιρός είναι καλός. ζεστός με ήλιο. Τις περισσότερες φορές όμως γυρίζει κατά την άσχημη επειδή αυτή είναι η πλούσια που τρέφει και την φτωχή, την όμορφη.

Έτσι άλλωστε προτιμούν το Μάρτιο και οι χωρικοί, βροχερό, επειδή η σοδειά τους θα είναι καλύτερη. Άλλωστε το βεβαιώνουν και αρκετές παροιμίες.

«Μάρτης έβρεχε, θεριστής χαιρότανε».

«Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει».

«Κάλλιο Μάρτης στις γωνιές παρά Μάρτης στις αυλές».

«Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης παρά Μάρτης λιοπυριάρης».

«Μάρτης βροχερός θεριστής κουραστικός».

«Μάρτης κλαψής θεριστής χαρούμενος».

«Μάρτης πουκαμισάς δεν σου δίνει να μασάς».

«Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απριλης αλλη μία,
να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίττες σαν αλώνι».

και η πασίγνωστη, που είναι παραλλαγή της προηγούμενης:

«Σαν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα,
χαράς σ' εκείνο το ζευγά πόχει πολλά σπαρμένα».

Η παράδοση της λιθωμένης γριάς
Τα απρόοπτα της βαρυχειμωνιάς που συνήθως επιφυλάσσουν οι τελευταίες ημέρες του Μάρτη, οι «μέρες της γριάς» όπως λέγονται, θέλει να εξηγήσει η παράδοση της «λιθωμένης γριάς».

"Ητανε μια φορά μια γριά κι είχε κάτι κατσικάκια. Ο Μάρτης τότε είχε εικοσιοχτώ ημέρες και ο Φλεβάρης τριανταμία.

Ήρθε λοιπόν εκείνη την εποχή ο Μάρτης κι επέρασε χωρίς να κάμει χειμώνα και η γριά από τη χαρά της που βγήκανε πέρα καλά τα πράματα της, ξεγελάστηκε και είπε:
«Πρίτσι Μάρτη μου, στην πομπή σου. Μπήκες, βγήκες τίποτα δε μου έκανες. Τα αρνάκια και τα κατσικάκια μου τα ξεχείμασα».

Τότε ο Μάρτης πείσμωσε και δανείστηκε τρεις ημέρες απ' το Φλεβάρη και έριξε χιόνια πολλά.
Ήταν τόσο άσχημος ο καιρός, που η γριά και τα ζωντανά της πέτρωσαν από το κρύο.

Για αυτό που έπαθε εκείνη η γριά, τις τρεις τελευταίες ημέρες του Μάρτη τις λένε ημέρες των γριών.

Σε κάποια χωριά ονοματίζουνε κάθε μία από αυτές τις ημέρες με το όνομα μίας από τις πιο ηλικιωμένες γριές του χωριού. Αν τύχει καλή ημέρα θεωρούν πως η γριά είναι καλή, ενώ αν τύχει κακοκαιρία λένε πως έγινε από την κακία της γριάς.

Από τότε λένε ότι έχει ο Μάρτης τριανταμία ημέρες και ο Φλεβάρης εικοσιοχτώ. Για αυτό άλλωστε το λένε κουτσό και κουτσοφλέβαρο.

πηγή