O ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΕΑΣ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ (1h 25 mιn ελλ. υπότιτλοι)

ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΡΒΟΣ

«Τα παιδιά στην Ελευσίνα δεν γελούν σαν τα παιδιά

/περιμένουνε κι εκείνα άνοιξη και πασχαλιά»[1]

Η περίπτωση του Κώστα Βίρβου είναι από τις πολύ λίγες περιπτώσεις γνήσιου λαϊκού καλλιτέχνη των δεκαετιών του πρώτου μισού του 20ου αι. με ρητή στράτευση στην αριστερά (μαζί με τον συνθέτη Θ. Δερβενιώτη είναι ίσως οι μόνοι). Πρόκειται για τον πρώτο στιχουργό που έγραφε εν πλήρη συνείδηση και όχι συγκυριακά για να περιγράψει την κοινωνικοπολιτική κατάσταση εμπνεόμενος  από την καθημερινότητα αλλά και από τους αγώνες και τις θυσίες του ελληνικού λαού. Από τα λαϊκά τραγούδια όπως το εμβληματικό «Της γερακίνας γιος» μέχρι τις συνεργασίες με τους λεγόμενους «έντεχνους» συνθέτες (οι όροι χρησιμοποιούνται χάριν συνεννόησης γιατί η συζήτηση για το λαϊκό, το έντεχνο και το έντεχνο λαϊκό είναι ακόμα ανοιχτή) ο Κώστας Βίρβος είχε κάνει ρητή και φανερή την πολιτική του επιλογή.

Μπορεί ο Μπιθικώτσης και ο Καζαντζίδης την ίδια περίπου εποχή να εξέφραζαν μέσω των τραγουδιών του Θεοδωράκη, κυρίως, τα αισθήματα του αριστερού κόσμου που τις δεδομένες στιγμές ταυτίζονταν με τα αισθήματα των λαϊκών ακροατηρίων αλλά στη δική τους περίπτωση αυτή η επιλογή δεν ήταν απόλυτα συνειδητή. Ήταν κυρίως η συγκυρία, οι τιτάνιες φωνές τους και το αλάθητο μουσικό ένστικτο του Μίκη Θεοδωράκη που οδήγησαν στις ευτυχέστερες στιγμές της ελληνικής μουσικής. Αντίθετα, ο Κώστας Βίρβος επέλεξε ο ίδιος να ακολουθήσει τον στιχουργικό δρόμο του κοινωνικού αγώνα. Κατάφερε, δηλαδή, όχι μόνο να περιγράψει την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής αλλά και να περάσει μέσα στα ίδια τα λαϊκά τραγούδια την ανάγκη για κοινωνικό αγώνα.

Στα 16 του χρόνια συμμετέχει στο λόχο σπουδαστών της ΕΠΟΝ όπου και συλλαμβάνεται γιατί γράφει συνθήματα. Αποτέλεσμα της εμπειρίας αυτής είναι το, κλασικό πια, «Της γερακίνας γιος».  Μετά την αποφυλάκιση με την μεσολάβηση του πατέρα του που έδωσε 800 χρυσές λίρες βγαίνει στο βουνό όπου συναντάει τον Άρη Βελουχιώτη και συμμετέχει στον ΕΛΑΣ.

Η συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση αφήνει μόνιμο αποτύπωμα στα κατοπινά του έργα. Από τα ωραιότερα τραγούδια με εικόνες σαφώς επηρεασμένες από το κοινωνικό κλίμα της εποχής είναι τα «Για στάσου Χάρε», «Άνοιξε μάνα», «Μες στα μπουντρούμια» ενώ το 1950 γράφει μερικούς από τους «ύμνους της μετανάστευσης» σε μουσική του Θεόδωρου Δερβενιώτη όπως τα «Το τρένο Γερμανία-Αθηνών», «Το διαβατήριο», στις «Φάμπρικες της Γερμανίας», «Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι» κάποια από τα οποία θα συγκροτήσουν το πιο πετυχημένο ίσως δίσκο αφιερωμένο στη μετανάστευση, «Τα τραγούδια της ξενιτιάς» το 1965 σε μουσική Θ.Δερβενιώτη. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Βίρβος σε ένα κείμενό του που βρίσκεται στο βιβλίο του «Λαϊκή Στιχουργική Ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη-1989):

«…Άλλος λόγος σοβαρός που έγραψα για τη μετανάστευση, είναι ότι όταν άρχισε η μεταπολεμική μετανάστευση, κυρίως στη Γερμανία, οι υποψήφιοι μετανάστες περνούσαν από γιατρούς, γιατί οι Γερμανοί εκτός των άλλων τους ήθελαν απόλυτα υγιείς. Η υπηρεσία που τους εξέταζε στεγάζονταν κάτω από τα Κρατικά Λαχεία που εργαζόμουν, στη γωνία Αριστείδου και Σοφοκλέους. Εκεί λοιπόν, ζούσα καθημερινώς δράματα που με συγκινούσαν βαθύτατα. Ο τρίτος λόγος είναι ότι εφόσον πρώτος έγραψα κοινωνικό και πολιτικό τραγούδι συνειδητά και συστηματικά, είχα υποχρέωση και καθήκον να συμπεριλάβω στα τραγούδια μου και το τεράστιο θέμα «ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ».

Εκτός της μετανάστευσης, βασική στιχουργική θεματική για τον Βίρβο αποτελεί η αναφορά σε φυλακισμένους. Οι λαϊκοί στιχουργοί της εποχής γράφουν πληθώρα τραγουδιών που σχετίζονται με φυλακισμένους ως κοινωνικούς απόκληρους και συνήθως θύματα των κοινωνικών αδικιών. Όταν, μάλιστα, από το 1955 το Κυπριακό βρίσκεται σε έξαρση και μαθαίνονται στην Ελλάδα οι διώξεις των Κυπρίων αγωνιστών από τους Άγγλους, δίνεται η αφορμή να γραφτούν τραγούδια που σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορούσαν να περάσουν από τη λογοκρισία της εποχής. Όπως αναφέρει ο Θ. Δερβενιώτης τα τραγούδια «ο καθένας το παίρνει όπως θέλει»[2]. Εκτός του εμβληματικού «Του κατάδικου η μάνα» σε στίχους της Ε. Παπαγιαννοπούλου εκείνη την περίοδο γράφεται από τον Βίρβο σε μουσική Θ. Δερβενιώτη το αριστουργηματικό «Βροντούν οι πόρτες οι βαριές» (1961)

Σχετικά με αυτό το τραγούδι, ο Νέαρχος Γεωργιάδης και η Τάνια Ραχματουλίνα γράφουν στο βιβλίο τους "Ο Θόδωρος Δερβενιώτης και το μετεμφυλιακό τραγούδι":

«Μαζί [ο Δερβενιώτης και ο Βίρβος] θα συνδημιουργήσουν το «Βροντούν οι πόρτες οι βαριές», που είναι μια συνόψιση των κυνηγητών και των διώξεων που υπέστησαν οι Έλληνες αγωνιστές από την Κατοχή και τον Εμφύλιο μέχρι τη μετεμφυλιακή εποχή. Ο Βίρβος αξιοποίησε τα βιώματά του από την εποχή της Κατοχής, τότε που έφηβος σχεδόν είχε φυλακιστεί από τους Γερμανούς για αντιστασιακή δράση. Και στιχούργησε το τραγούδι αυτό σε μια εποχή που ακόμα υπήρχαν πάρα πολλοί πολιτικοί κρατούμενοι, κατάδικοι και εξόριστοι (1960)». 

Η βασική διαφορά του Βίρβου από τους δυο άλλους βασικούς λαϊκούς στιχουργούς, τον Κολοκοτρώνη και την Ε. Παπαγιαννοπούλου, που στιχογραφούν με παρόμοια θεματολογία είναι ότι η ανάγλυφη περιγραφή των βιωμάτων των λαϊκών στρωμάτων και της κοινωνικής αδικίας δεν γινόταν για λόγους βιοπορισμού και εμπορικότητας αλλά κυρίαρχα για λόγους κοινωνικής συνείδησης.  Είναι γνωστό εξάλλου ότι ο μεν Θ. Κολοκοτρώνης είχε δεξιές καταβολές, η δε Ε. Παπαγιαννοπούλου είναι επίσης γνωστό ότι παρά το γεγονός ότι κινούνταν στον δημοκρατικό χώρο, έγραφε κυρίως για να κερδίσει χρήματα προκειμένου να ασχολείται με το πάθος της, την χαρτοπαιξία. Η τομή στο έργο του Βίρβου και αυτό που τον καθιστά μοναδική περίπτωση στιχουργού είναι ότι είναι ο μόνος ίσως λαϊκός στιχουργός με τόσος πολλούς κύκλους τραγουδιών και συνεργασία με έντεχνούς συνθέτες. Οι συνεργασίες του με τον Μίκη Θεοδωράκη, Χρ. Λεοντή, Μίμη Πλέσσα, Γιάννη Μαρκόπουλο και Χρήστο Λεττονό θα αφήσουν μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια της ελληνικής μουσικής.

Η συνεργασία του με τον Μίκη Θεοδωράκη θα αφήσει εκτός των άλλων και ένα από τα ωραιότερα νανουρίσματα «Νανούρισμα» (Κοιμήσου αγγελούδι μου) με καταληκτικό στίχο «Για να μην πεις μες στη ζωή σου δεν μπορώ/κι αν πρέπει ακόμα να σηκώσεις και σταυρό» αλλά και τον ύμνο στις μητέρες όλου του κόσμου, τη «Μάνα», που θα αποτελέσει την άλλη όψη από το 45αρακι με το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» σε στίχους Τ. Λειβαδίτη.

Ο πρώτος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών σε στίχους του Κώστα Βίρβου είναι η «Καταχνιά» σε μουσική Χρήστου Λεοντή που κυκλοφόρησε τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1964. «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια», «Ένας ξύλινος σταυρός», «Κλαίνε θρηνούνε τα βουνά» είναι κάποια από τα εμβληματικά αριστουργήματα του δίσκου στον οποίο ο Δημήτρης Μυράτ διαβάζει κείμενα του Νικηφόρου Βρεττάκου και συμμετέχουν εκτός του Στέλιου Καζαντζίδη, που αναλαμβάνει το κύριο ερμηνευτικό βάρος, η Μαρινέλλα και η χορωδία Κορίνθου. Πρόκειται για μια δουλειά που δίνει στον Καζαντζίδη τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει ολόκληρο το βάθος της φωνής του τραγουδώντας με εμβληματικό τρόπο και δυναμισμό που απέχει κατά πολύ από το σύνηθες τραγουδιστικό ύφος εκείνης της εποχής. Ο στίχος «Δε θέλω να μου δέσετε τα μάτια/τον ήλιο π’ ανατέλει να χαρώ» αποτελεί έναν ύμνο ηρωισμού στους εκτελεσθέντες της Εθνικής Αντίστασης.

Επίσης, ιδιαίτερα ολοκληρωμένο έργο του Κ. Βίρβου αποτελεί ο «Θεσσαλικός κύκλος» σε μουσική Γ. Μαρκόπουλο (1974) με τον οποίο αργότερα θα κάνουν  και το «Παιχνίδι με τον χρόνο» (1988). Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Βίρβος στο ένθετο του δίσκου «Ο Θεσσαλικός κύκλος είναι οι παππούδες μου, οι γονείς μου, εγώ, και τα παιδιά μου». Όντως ο ίδιος Τρικαλινός αποτυπώνει με πραγματικά μοναδικό τρόπο τα ήθη, τα έθιμα και την καθημερινότητα των αγροτών του θεσσαλικού κάμπου των αρχών του 20ου αιώνα. Αρκούν μόνο οι τίτλοι των τραγουδιών για να μας μεταφέρουν στο σχετικό κλίμα της εποχής «Ο αρκουδιάρης», «Το παζάρι», «Ο κλεφτοκοτάς», «Σιδηρόδρομος», «Τελάλης», «Στα χειμωνιάτικα νυχτέρια» ενώ δεν λείπουν φυσικά τα τραγούδια που αναφέρονται στους κοινωνικούς αγώνες των κολίγων «Ο Αντύπας», «Να βγαινα μανα μ’ στο κλαρί»,  «Αν είσαι άντρας τσιφλικά». Το ερμηνευτικό βάρος σηκώνουν οι Βίκυ Μοσχολιού,  Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Λιζέτα Νικολάου, Λάκης Χλακιάς αλλά και ο Παύλος Σιδηρόπουλος(!).

Ο Κ. Βίρβος είχε ιδιαίτερα εκτεταμένη συνεργασία με τον Μίμη Πλέσσα με τον οποίο δημιούργησαν έξι ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών: «Πανόραμα» , «Θάλασσα Πικροθάλασσα», «Λουκιανού Νεκρικοί Διάλογοι», «τα 12 του Στράτου», «Ουτοπία» και «Ζει;». Το «Πανόραμα» εκδόθηκε το 1971 με τον Δώρο Γεωργιάδη (και επανεκδόθηκε το 1976 με διαφορετικούς ερμηνευτές)  και αποτυπώνει με χιουμοριστικό τρόπο τα παλιά πανηγύρια της Αθήνας των αρχών του περασμένου αιώνα και τις χαρακτηριστικές φιγούρες τους όπως «Ο Τζίμης ο πρωταθλητής», η «Ρεμπέτικη τετράς του Πειραιώς», «Ο φωτογράφος», «Ο Μιμίκος και η Μαίρη», «Δεν είναι βόας» κλπ. Η «Θάλασσα Πικροθάλασσα» όπως αποκαλύπτει και ο ίδιος ο τίτλος αναφέρεται στη ζωή των ναυτικών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Η μουσική του Μίμη Πλέσσα καθώς και οι ερμηνείες του Γ.Πουλόπουλου και της Ρ.Κουμιώτη και της Κ. Αμπάβη  είναι χαρακτηριστικές του γλυκόπικρου ηχοχρώματος της «έντεχνης» μουσικής του 1970 και διακρίνονται από τα ως τότε συνηθισμένα τραγούδια αυτής της θεματολογίας που είχαν συνήθως ένα πιο «παραπονιάρικο» κλίμα.

Από τους προαναφερθέντες κύκλους τραγουδιών ιδιαίτερη αναφορά αξίζει ο δίσκος «Ζει;» και λόγω της ιδιαίτερης θεματολογίας του και λόγω των δυσκολιών που πέρασε με τη λογοκρισία καθώς ο δίσκος εκδόθηκε μεσούσης της δικτατορίας, το 1971, και αποσύρθηκε μόλις λίγους μήνες μετά. Όπως αναφέρεται στο σχετικό ένθετο του δίσκου: «Ζει ή ξεχάστηκε ο Μεγαλέξαντρος; Ζει ή κοιμήθηκε η χάρτινη πολιτεία του Καραγκιόζη; Ζούνε ή πεθάνανε όλοι αυτοί οι ήρωες, οι σκιές του μπερντέ, οι φωνές αυτές του λαουτζίκου; Όλοι μας αναρωτιόμαστε αν «κάτι έμεινε» αν «κάτι ζει». Ο Κώστας Βίρβος θυμήθηκε αυτούς τους χάρτινους ήρωες. Τους ανάστησε μέσα σ’ένα ποιητικό περίγραμμα και τους παρέδωσε στον Μίμη Πλέσσα. Εκείνος με τη σειρά του έβαλε τις πιο όμορφες νότες. Για κείνους λοιπόν που ζούνε ή ξεχαστήκανε γράφτηκε αυτός ο μεγάλος δίσκος. Για όλους αυτούς τους απλοϊκούς ήρωες, τραγουδάνε ο Γιώργος Νταλάρας, ο Γιάννης Καλατζής και μια μικρή χορωδία. Συμμετέχει ο Πρόδρομος Τσαουσάκης. Μια χάρτινη φιγούρα είχε την αγάπη να την τραγουδήσει ο Ανέστης Βλάχος».

Στο δίσκο αυτό, λοιπόν, ο Βίρβος με έναν μοναδικό τρόπο παραλληλίζει τους ήρωες του Καραγκιόζη με τους απλούς ανθρώπους της καθημερινότητας. Ο «Χατζατζάρης» σκύβει το κεφάλι και «όσο σκύβεις το κεφάλι/τόσο σε χτυπούν οι άλλοι», τα «Κολλητήρια της ζωής» γίνονται τα λουστράκια και τα παιδιά της καθημερινότητας γιατί τελικά «όσα κι αν πιουν πικρά ποτήρια/δε σκιάζονται τα κολλητήρια», το φίδι του Μεγ΄Αλέξαντρου μετατρέπεται στο «φίδι που  την Εύα είχε γελάσει», στα «Στα Γιάννενα στη μαύρη λίμνη τα νούφαρα μοσχοβολούν/τις νύχτες την κυρά Φροσύνη άγγελοι παν και τη φιλούν» ενώ Ο Μπαρμπαγιώργος φωνάζει «Γραικοί τσεκούρι και φωτιά/να πάρουμε τη λευτεριά»[3] γιατί τελικά «Καραγκιόζη ξεχασμένε συντροφιά μου παιδική/γελωτοποιέ θλιμμένε είσαι ίδια η ζωή».

Κλείνοντας αυτό το πολύ μικρό αφιέρωμα στον Κώστα Βίρβο και έχοντας πλήρη επίγνωση ότι μένουν εκτός αναφοράς συνεργασίες που καθόρισαν την ελληνική μουσική όπως αυτή με τον Γρ. Μπιθικώτση (ο ίδιος έχει γράψει ότι τα περισσότερα τραγούδια του ως συνθέτης τα έγραψε με τον Κ. Βίρβο), τον Β. Τσιτσάνη, τον Απ. Καλδάρα κ.α. δεν μπορεί να μη γίνει αναφορά στο μοναδικό δίσκο που έβαλε μουσική ο ίδιος παρά το γεγονός ότι δεν ήξερε κανένα μουσικό όργανο. Ο δίσκος, λοιπόν, αυτός λέγεται «Οι ξερριζωμένοι» με ερμηνευτή τον Χ. Γαργανουράκη και η θεματολογία του αναφέρεται στη νοσταλγία για την πατρίδα των Ελλήνων αριστερών που μετά την ήττα στον Εμφύλιο αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προκειμένου να αποφύγουν τη σύλληψη και τις εκτελέσεις και να μπορέσουν να επιβιώσουν. Με την τραγική ιστορία αυτών των ανθρώπων που δεν μπορούσαν για δεκαετίες να επιστρέψουν στους τόπους καταγωγής τους δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα ούτε η ίδια η Αριστερά (για το μεν ΚΚΕ δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος αφού όλα έβαιναν καλώς στον «υπαρκτό σοσιαλισμό», για την δε εκτός ΚΚΕ Αριστερά η επιθυμία των ανθρώπων να επιστρέψουν στην πατρίδα τους είχε ίσως πατριωτική αίσθηση και σίγουρα δεν ήταν αρκούντως διεθνιστικό θέμα για να ασχοληθεί με αυτό).

Με την ιστορία, λοιπόν, αυτών των ξεχασμένων αγωνιστών ασχολήθηκε ο Κ. Βίρβος. Οι δραματικοί στίχοι των τραγουδιών αυτών αποτυπώνουν ανάγλυφα τη νοσταλγία για τους τόπους καταγωγής τους: «ένας γέρος καπετάνιος/ένας γέρος Θεσσαλός/στα υψώματα της Σόφιας κάθε δείλι σιωπηλός/την Ελλάδα αγναντεύει και μιλάει μοναχός:/Παναγιά μου δε ζητώ χρόνια για να ζήσω ακόμα/Σου ζητών να αναπαφτώ στο ελληνικό το χώμα/Ήμουν σαν το κυπαρίσσι πριν χαθώ στη ξένη γη/Τώρα με έχουν λυγίσει ο καιρός και η προσμονή/Η καμπάνα πριν χτυπήσει ας γυρνούσα μιαν αυγή» , την πίκρα για την αντιμετώπισή τους από το ελληνικό κράτος: «Αντάρτης ήμουν στον βουνό/Στης κατοχής τους χρόνους/Πολέμησα το Γερμανό/Πληρώθηκα με πόνους/Εγώ που είχα παντού τσακίσει/Οχτρούς λεφούσια στην κατοχή/Τη Ρωμιοσύνη που μου έχουν στερήσει/Γιατί Θεέ μου γιατί γιατί;».

Ο Βίρβος στον κύκλο αυτό αποτυπώνει ακόμα και την αγωνία των ανθρώπων αυτών για το αν τα παιδιά τους θα μπορέσουν να μάθουν ελληνικά γράμματα: «όταν ο γιος μου λέει νιεμα/και ελληνικά δε μου μιλά/παγώνει μέσα μου το αίμα/και αργοκυλάνε μαύρα δάκρυα πικρά/μια χούφτα Έλληνες είμαστε όλοι κι όλοι/στο χωρίο ετούτο δω το Πολωνικό/έχουμε τα σπίτια μας/έχουμε περβόλι/μα είναι μίλια μακριά σχολειό ελληνικό» ενώ καταπιάνεται ακόμα και με αυτές τις περιπτώσεις που έφυγαν με τους γονείς τους όταν ήταν ακόμα παιδιά και παρόλαυτά το ελληνικό κράτος τους εμπόδιζε να έρθουν στην Ελλάδα: «Ονομάζομαι Ορέστης Κωνσταντίνου/πτυχιούχος χημικός του Βερολίνου/και διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών/θέλω πίσω να γυρίσω στην πατρίδα/που ακόμα δεν την ξέρω δεν την είδα/γιατί έφυγα παιδάκι δυο χρονών/Όλοι οι άνθρωποι εδώ μας αγαπάνε/και πώς είναι η Ελλάδα με ρωτάνε/ήθη κι έθιμα και άλλα να τους πω/τότε εγώ ρίχνω τα μάτια μου στο χώμα/πώς να πω ότι στη χώρα μου ακόμα/δεν επήγα ούτε καν για τουρισμό».

Τελειώνοντας αυτή τη μικρή αναφορά στο δίσκο αξίζει να αναφερθούν ολόκληροι οι στίχοι από το ωραιότερο ίσως τραγούδι του συγκεκριμένου δίσκου:

Ο Γιάγκος από την Καισαριανή

τριανταδυό χρονών στην Κατοχή

τώρα κοντεύει τα εβδομήντα κι έχει ασπρίσει

τόσον καιρό τον δέρνει η ξενιτειά

με μιαν ελπίδα ζει μες την καρδιά

στο Σκοπευτήριο να πάει να προσκυνήσει

Εκεί που ντουφεκίσανε διακόσους κάποια μέρα

κι ο Γιάγκος την εγλίτωσε μονάχα με μια σφαίρα

από το μπλόκο ξέφυγε και βγήκε στα βουνά

και δεν εξαναγύρισε στο σπίτι του ξανά

Ο Γιάγκος από την Καισαριανή

έχει εγγόνια μα δεν τα’ χει δει

έχει γυναίκα και παιδιά πίσω αφήσει

κι όσον καιρό τον δέρνει η ξενιτειά

με μιαν ελπίδα ζει μες την καρδιά

στο Σκοπευτήριο να πάει να προσκυνήσει

 

---

[1] «Τα παιδιά στην Ελευσίνα», Τραγούδι από τον προσωπικό δίσκο του Γρηγόρη Μπιθικώτση "Πατέρα μου" (1979) σε στίχους του Κώστα Βίρβου και μουσική του ίδιου του Μπιθικώτση.

[2] Νέαρχος Γεωργιάδης-Τάνια Ραχματουλίνα- Ο Θεόδωρος Δερβενιώτης και το μετεμφυλιακό τραγούδι (Σύγχρονη Εποχή 2003)

[3] Αυτός ήταν ο στίχος εξαιτίας του οποίου η λογοκρισία έδωσε εντολή απόσυρσης του δίσκου, όπως έχει αναφέρει ο ίδιος ο Μίμης Πλέσσας στην εκπομπή του «Εκ βαθέων» στο Β’Πρόγραμμα ΕΡΑ στις 16 Μαΐου 2011, https://www.youtube.com/watch?v=T17arYeh-pc.  

Πηγές:

10+1 αφιερώματα στον Κώστα Βίρβο, www.ogdoo.gr

Νέαρχος Γεωργιάδης-Τάνια Ραχματουλίνα, Ο Θόδωρος Δερβενιώτης και μετεμφυλιακό τραγούδι, Σύγχονη Εποχή 2003

Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Εγώ ο Σερ, Κοχλίας, 2002

Λαϊκή Στιχουργική Ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη-1989)

πηγή εδώ

IBAN Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ

Ξυλοκοπούσε ιερείς και μοναχούς μέχρι θανάτου και σκότωσε τον ίδιο του το γιο. Η ιστορία του Ιβάν Δ’ της Ρωσίας, που έμεινε στην ιστορία ως Ιβάν ο Τρομερός

Ο Ιβάν Δ’ της Ρωσίας έμεινε στην ιστορία ως Ιβάν ο Τρομερός. Γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου 1530 και καταγόταν από τη λαμπρή βυζαντινή οικογένεια των Παλαιολόγων και έγινε ο πρώτος Τσάρος της Ρωσίας, δηλαδή ο καίσαρας, αφού αυτό σημαίνει η λέξη «τσάρος». Ήταν ένας από τους αγριότερους και πιο βάναυσους βασιλιάδες της Ρωσίας. Η συμπεριφορά του ήταν απρόβλεπτη. Καταλαμβανόταν από δολοφονική μανία και μετά από λίγο ζητούσε συγχώρεση απ’ τον Θεό, κλαίγοντας με λυγμούς.

Εκτελούσε φίλους και εχθρούς χωρίς δισταγμό, αλλά έδειξε αστείρευτη αγάπη και τρυφερότητα στην πρώτη γυναίκα του, την Αναστασία Ρομάνοβνα. Λέγεται ότι ήταν η μόνη που μπορούσε να τον ηρεμήσει κι ότι μετά τον θάνατό της, έχασε τον έλεγχο. Ο Ιβάν πίστευε ότι τη δηλητηρίασαν οι ευγενείς και από τότε τρελάθηκε και άρχισε η σχιζοφρενική διακυβέρνηση της χώρας.

Ήταν ένας παράφρονας ηγεμόνας, που όμως είχε δείξει σημάδια τρομαχτικής στρατηγικής ευφυΐας και κατάφερε να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο της Ρωσίας και να κατατροπώσει τους ευγενείς.

Η σφαγή στο Νόβγκοροντ

Το 1570, η Ρωσία είχε ρημαχτεί από την πανούκλα και τον πόλεμο. Χειρότερα είχε χτυπηθεί η πλούσια πόλη του Νόβγκοροντ, όπου είχαν πεθάνει σχεδόν 10.000 άνθρωποι.

Ο Ιβάν φοβήθηκε ότι οι ευγενείς του Νόβγκοροντ θα εξεγείρονταν εναντίον του και θα συμμαχούσαν με το Βασίλειο της Λιθουανίας. Χωρίς δεύτερη σκέψη, εξαπέλυσε εναντίον της πόλης το πιο ισχυρό του όπλο, τους «Οπρίτσνικους». Ήταν οι εκτελεστές που καθάριζαν το βασίλειο του Ιβάν απ’ τους εχθρούς του. Ντυμένοι στα μαύρα, ιππεύοντας μαύρα άλογα, σκορπούσαν τον τρόμο και τον θάνατο.

Οι αδίστακτοι δολοφόνοι ξεχύθηκαν στο Νόβγκοροντ και το κατέστρεψαν. Όσο πορεύονταν προς την πόλη, οι Οπρίτσνικοι είχαν επιτεθεί σε όλα τα μοναστήρια και τις εκκλησίες που ήταν στον δρόμο τους. Όταν μπήκαν στο Νόβγκοροντ, συνέλαβαν όλους τους ιερείς και τους μοναχούς και τους ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου.

Ο αριθμός τους έφτανε τους 500.

O Iβάν επιτίθεται εναντίον των κατοίκων του Νόβγκοροντ Ο Αρχιεπίσκοπος του Νόβγκοροντ αναγκάστηκε να ευλογήσει και να δειπνήσει με τον υπερβολικά ευσεβή Ιβάν, ενώ οι Οπρίτσνικοι λεηλατούσαν το σπίτι του και την πόλη.

Εκτελέστηκαν όλοι οι κάτοικοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά. Έριξαν τα γυναικόπαιδα στον ποταμό Βόλχοβ, όπου παγιδεύτηκαν κάτω απ’ τον πάγο. Οι Οπρίτσνικοι έκαναν περιπολίες γύρω απ’ το ποτάμι και σκότωναν όποιον κατάφερνε να βγει στην επιφάνεια. Πριν εκτελέσουν τους άντρες, τους βασάνιζαν για να αποσπάσουν πληροφορίες για την υποτιθέμενη προδοσία.

Η λεηλασία κράτησε πέντε εβδομάδες. Κάθε μέρα, ο Ιβάν μαζί με το γιο και διάδοχό του, παρακολουθούσαν με λαχτάρα τις σφαγές. Κάθε απόγευμα αποσύρονταν στην εκκλησία, όπου προσεύχονταν για ώρες.

Συνολικά υπολογίζεται ότι σκότωσαν περίπου 3.000 ανθρώπους. Ήταν ίσως το πιο φρικώδες και αιματηρό επεισόδιο της βασιλείας του.

Ο φόνος του γιου του

Ο Ιβάν λάτρευε τον πρωτότοκο γιο του, τον Ιβάν Ιβάνοβιτς, γιατί ήταν καρπός του έρωτα με την πρώτη του γυναίκα, την Αναστασία Ρομάνοβνα.

Εξαιρετικά μορφωμένος και ταλαντούχος πολεμιστής, ο Ιβάν Ιβάνοβιτς είχε εντυπωσιάσει τον πατέρα του στη σφαγή του Νόβγκοροντ, όπου παρακολουθούσε ατάραχος τις θηριωδίες.

Τον Οκτώβριο του 1581, η τρίτη σύζυγος του Ιβάν Ιβάνοβιτς ήταν έγκυος στο πρώτο τους παιδί. Μία μέρα έτυχε να φορέσει ένα φόρεμα πιο αποκαλυπτικό απ’ ότι συνήθιζε και όταν την είδε ο Ιβάν ο Τρομερός, έγινε έξαλλος.

Την ξυλοκόπησε άγρια με αποτέλεσμα εκείνη να χάσει το παιδί που κυοφορούσε.

Ο Ιβάν Ιβάνοβιτς το έμαθε και ξεκίνησε ένας τρομερός καυγάς. Αρχικά κατηγόρησε τον πατέρα του για τον θάνατο του αγέννητου παιδιού του, αλλά μετά ο Ιβάν κατηγόρησε τον γιο του ότι σκόπευε να τον προδώσει.

Ο Ιβάν ο Τρομερός, τυφλωμένος από θυμό, χτύπησε τον γιο του στο κεφάλι με ένα σκήπτρο.

Με το που είδε τον γιο του να πέφτει αιμόφυρτος στο έδαφος, ο Ιβάν όρμησε πάνω του, τον αγκάλιασε, τον φιλούσε μανιασμένα και ούρλιαζε: «Καταραμένος να είμαι! Σκότωσα τον γιο μου»!

Για μια στιγμή, ο Ιβάν Ιβάνοβιτς βρήκε τις αισθήσεις του και ψιθύρισε στον πατέρα και βασιλιά του: «Πεθαίνω ως αφοσιωμένος γιος και πιστός υπηρέτης»

Παρά τις προσευχές του πατέρα του, πέθανε λίγες μέρες μετά, στις 19 Νοεμβρίου του 1581.

Ο Τσάρος Ιβάν πέθανε τρία χρόνια αργότερα, στις 18 Μαρτίου του 1584. Ο θάνατός του ήταν ξαφνικός, ενώ έπαιζε σκάκι.

Στον σκελετό του βρέθηκε μεγάλη ποσότητα υδράργυρου, γεγονός που οδήγησε τους μελετητές σε δύο διαφορετικά σενάρια για τον θάνατό του.

Λένε ότι είχε κολλήσει σύφιλη και η θεραπεία που έκανε απαιτούσε την κατανάλωση υδραργύρου.

Μια άλλη υπόθεση είναι ότι δηλητηριάστηκε από τους αντιπάλους του που σίγουρα ήταν περισσότεροι από τους φίλους του.

Ο Ιβάν ο Τρομερός ήταν ήρωας για τους χωρικούς της Ρωσίας, γιατί τους απάλλαξε από την κακομεταχείριση των ευγενών βογιάρων.

Βέβαια, ο ίδιος φέρθηκε αγριότερα απ’ τους βογιάρους, βιάζοντας και σκοτώνοντας αμέτρητους υπηκόους του.
πηγή εδώ

«Με πιάσανε τα ΕΣ-ΕΣ αλλά εγώ τους γράφω στ’ αρχίδια μου» – Ή μια απάντηση στα ακροδεξιά μυθεύματα πως δήθεν «οι γερμανικές απώλειες από την Εθνική Αντίσταση ήταν μόνο 376 Γερμανοί νεκροί»

[Πρωθυστερόγραφο: Υπενθυμίζουμε την ‘Πολιτική Αναδημοσιεύσεων‘, την οποία, παρακαλούμε διαβάστε την, σε περίπτωση αντιγραφής του άρθρου –ευχαριστούμε. Φυσικά, αναδημοσιεύσεις και reblog, με αναφορά στην πηγή, είναι πάντα ευπρόσδεκτες].

«Με πιάσανε τα ΕΣ-ΕΣ αλλά εγώ τους γράφω στ’ αρχίδια μου» – Ητοι μια απάντηση στα ακροδεξιά μυθεύματα πως δήθεν «οι γερμανικές απώλειες από την Εθνική Αντίσταση ήταν μόνο 376 Γερμανοί νεκροί»

[Σ.Σ.: Το σημείωμα αυτό δεν διεκδικεί δάφνες ακρίβειας, επιστημονικής, ιστορικής ή άλλου τύπου. Απλά, επιχειρεί να δώσει μια εικόνα, μια τάξη μεγέθους].
Υπάρχει ένα διαδικτυακό μύθευμα, που συνήθως διακινείται από ακροδεξιούς και χρυσαβγίτες, σύμφωνα με το οποίο, όποτε κάποιος κάνει την ερώτηση ‘Πόσες ήταν οι απώλειες των Γερμανών λόγω της δράσης της Εθνικής Αντίστασης στην Ελλάδα την περίοδο 1941-1944‘, όλο και κάποιος θα βρεθεί να απαντήσει ‘376, το λένε τα γερμανικά αρχεία‘. Κατόπιν, ανά περίπτωση, ίσως να εμφανιστεί και μια γραμμή από ένα έγγραφο, που θα λέει ακριβώς αυτό:

«Σκοτώθηκαν σε μάχες με αντάρτες: 376».

Το έγγραφο αυτό είναι υπαρκτό, και αποτελεί μετάφραση της απάντησης που δόθηκε το 1985 από την ‘Υπηρεσία της ΟΔ Γερμανίας στο Βερολίνο για την ενημέρωση των συγγενών των πεσόντων της Βέρμαχτ’, EICHBORNDAMM 167, D-1000 Βερολίνο 51, σε σχετικό ερώτημα, «πόσοι ήταν οι νεκροί από μάχες με αντάρτες».

ΣΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ: Υπηρεσία της ΟΔ Γερμανίας για Ενημέρωση Συγγενών Πεσόντων Βέρμαχτ, Απάντηση σε ερώτηση σχετικά με αριθμό Γερμανών Πεσόντων Στρατιωτών της Βέρμαχτ, 26/02/1985
Το έγγραφο αυτό σε μορφή κειμένου βρίσκεται και εδώ:
https://stratistoria.wordpress.com/2015/08/15/germanikes-apolies-ellada/

Ομως, η απάντηση των δυτικογερμανών δεν ήταν αυτή ακριβώς, «376», και συνεπώς, πρόκειται, ασφαλώς, για αναίσχυντη λαθροχειρία, και μάλιστα διπλή.
Οχι μόνο διότι οι ακροδεξιοί που διακινούν τον ισχυρισμό αυτό επιλέγουν να παραθέσουν αποσπασματικά μία μόνο φράση («Στρατιώτες, οι οποίοι σκοτώθηκαν σε μάχες με αντάρτες: 376») και ‘ξεχνούν’ ό,τι ακολουθεί τη λέξη ‘Δεδομένου’ («Δεδομένου ότι δεν αναφέρεται σε όλες τις δηλώσεις των ταφέντων το είδος της μάχης, θα μπορούσε ο αριθμός αυτός 376 να είναι μεγαλύτερος, ενώ ο αριθμός 13.337 μικρότερος»). Θεωρητικά, αυτό σημαίνει ότι οι νεκροί από μάχες με αντάρτες θα μπορούσαν να φτάσουν στον αριθμό 14.807 (13.337+1.094+376).
Αλλά και επειδή είναι σαφές ήδη από τις πρώτες γραμμές του εγγράφου πως τα στοιχεία που ακολουθούν είναι καταφανώς ελλιπή. Το έγγραφο μιλάει μόνο για τους ταφέντες και μόνο σε δύο από τα γερμανικά νεκροταφεία. Ο αριθμός 376 αφορά, με λίγα λόγια, μόνο όσους νεκρούς στρατιώτες τα πτώματα, άλφα, έχουν βρεθεί, βήτα, έχουν ταφεί σε ένα από τα δύο νεκροταφεία, και γάμα, είναι επιβεβαιωμένη σαν αιτία θανάτου η «μάχη με αντάρτες». Δεν υπολογίζονται δηλαδή, πολλές ακόμα κατηγορίες, όπως λ.χ.:

– είτε όσων δεν έχουν βρεθεί τα πτώματα
– είτε όσοι έχουν ταφεί από την υπηρεσία τους σε άλλα σημεία ή νεκροταφεία
– είτε όσοι έχουν ταφεί από αντάρτες μετά από μάχες
– είτε όσων τα πτώματα έχουν διαμελιστεί λόγω εκρηκτικών, βομβαρδισμών κά.
– είτε όσων τα πτώματα δεν έχουν ανασυρθεί λ.χ. σε χαράδρες, ποτάμια, λίμνες κ.λπ.

και ούτω καθ’ εξής.
Επίσης είναι λαθροχειρία διότι αγνοούν την αμέσως προηγούμενη κατηγορία («Στρατιώτες, οι οποίοι τραυματίσθηκαν θανάσιμα κατά την άσκηση των στρατιωτικών τους καθηκόντων σε ελληνικό έδαφος: 1094»), στην οποία, ασφαλώς, έχουν καταγραφεί 1.094 νεκροί λόγω του πολέμου, μιας και είναι λίγο παράλογο να υποθέσει κανείς ότι οι 1.094 πέθαναν επί λ.χ. τους ήρθε μια κεραμίδα στο κεφάλι την ώρα που φυλούσαν σκοπιά ή επειδή έπεσαν και σκόνταψαν την ώρα που έκαναν περιπολία. Αλλωστε, οι καταμετρημένοι λόγω ατυχημάτων, αρρωστειών, αυτοκτονιών, στρατοδικείων και άλλων αιτιών ‘μη μάχης’ έχουν καταγραφεί από την γερμανική υπηρεσία σε ξεχωριστές κατηγορίες, οι οποίες όλες θα πρέπει να είναι ικανοποιητικά ακριβείς αφού οι θάνατοι από αυτές τις αιτίες είναι εύκολα μετρήσιμοι.
Επίσης, δεν γνωρίζουμε αν στους καταμετρημένους του εγγράφου συμπεριλαμβάνονται μόνο οι υπήκοοι του Ράιχ ή και οι στρατιώτες του από άλλες εθνότητες που υπηρετούσαν στην Ελλάδα, όπως δεν γνωρίζουμε και εάν η Ανατολική Γερμανία θα μπορούσε κι εκείνη να δώσει ξεχωριστά στοιχεία ή όχι.
Σε κάθε περίπτωση, δηλαδή, οι παράμετροι και οι κατηγορίες που θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη είναι πραγματικά πολλές, τα διαθέσιμα στοιχεία ελάχιστα, και συνεπώς ο υπολογισμός εξαιρετικά δύσκολος.
Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια πρώτη εικόνα στο θέμα ‘Νεκροί Γερμανοί στρατιώτες λόγω της Εθνικής Αντίστασης την περίοδο 1941-1944′, γνωρίζοντας, όπως τονίσαμε, πως τα στοιχεία και οι αριθμοί αποκλείεται να είναι απολύτως ακριβή. Σίγουρα, αργότερα θα έχουν αναθεωρηθεί, και σίγουρα θα έχουν προκύψει νέοι κατάλογοι με νεότερες πληροφορίες και αποδείξεις. Γι’ αυτόν το λόγο, κάθε βοήθεια ή διόρθωση είναι καλοδεχούμενη στην προσπάθεια, αφού γίνεται η αρχή, να προσεγγιστεί ακριβέστερα η αλήθεια.
Σύμφωνα με το έγγραφο, λοιπόν, υπάρχουν περίπου 16.000 ταφέντες μόνο στα δύο από τα γερμανικά νεκροταφεία (Διόνυσος και Μάλεμε), καθώς υπήρξαν πολλοί ακόμα νεκροί που θάφτηκαν στην επαρχία και στα νησιά από τις κατά τόπους φρουρές, όπως και πολλοί νεκροί ακόμα των οποίων τα πτώματα δεν έχουν βρεθεί ή έχουν βρεθεί αλλά δεν δεν περισυνελέγησαν λ.χ. από μάχες με αντάρτες (που πολλές φορές έθαβαν οι ίδιοι τους νεκρούς Γερμανούς) ή ήταν αδύνατο να ταφούν λ.χ. από διαμελισμό λόγω εκρηκτικών, σαμποτάζ κά.
Α – Από τους 16.000 έχουμε μετρημένους (κατηγορίες εύκολα μετρήσιμες):
– 121 που πέθαναν σαν αιχμάλωτοι πολέμου, μετά την Συνθηκολόγηση.
– 139 που δικάστηκαν από στρατιωτικά δικαστήρια για διάφορα εγκλήματα, καταδικάστηκαν σε θάνατο ναι εκτελέστηκαν.
– 721 που πέθαναν σε στρατιωτικά νοσοκομεία, προσβληθέντες από μαλάρια, τύφο και άλλες ασθένειες.
– 237 που αυτοκτόνησαν επί ελληνικού εδάφους.
# Σύνολο Α = 1.218 νεκροί ‘μη μάχης’

Β – Ξέρουμε επίσης με σχετική ακρίβεια ότι έχουν καταμετρηθεί οι εξής νεκροί:
– 3.352 νεκροί από την Μάχη της Κρήτης.
– 2.600 νεκροί τουλάχιστον από τις μάχες κατά την εισβολή. Νεκροί από την εισβολή στην πραγματικότητα είναι περισσότεροι διότι αρκετοί θάφτηκαν στη Βουλγαρία.
– 300-350 νεκροί από τη μάχη της Λέρου συν κάποιες λίγες εκατοντάδες από συμμαχικούς βομβαρδισμούς (π.χ. Πειραιάς) και ναυμαχίες με υποβρύχια (π.χ. Καρλόβασι, Γύθειο). Οι νεκροί αυτοί, κατά πάσα πιθανότητα, δεν θάφτηκαν στα δύο γνωστά νεκροταφεία, περισσότερο πιθανό είναι να είχαν θαφτεί στα νησιά, αλλά παίρνουμε την πιο συντηρητική εκδοχή, πως δηλαδή κάποιες εκατοντάδες από αυτούς έστω ότι έχουν καταμετρηθεί κι έχουν θαφτεί σε Διόνυσο ή Μάλεμε.
# Σύνολο Β = 6.300 νεκροί μάχης από επιχειρήσεις Ελληνικού/Συμμαχικού στρατού
# Σύνολα Α+Β=7.500 περίπου

Κηδεία Γερμανού στρατιώτη, στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης. Αν μετράμε καλά, υπάρχουν άλλοι 7 τάφοι.

Γ – Γνωρίζουμε επίσης:
– 1.094 που τραυματίσθηκαν θανάσιμα κατά την άσκηση των στρατιωτικών τους καθηκόντων σε ελληνικό έδαφος.
– 376 που σκοτώθηκαν σε μάχες με αντάρτες
# Σύνολο Γ = 1.470 νεκροί μάχης από βίαιο θάνατο κατά την άσκηση των στρατιωτικών τους καθηκόντων εντός της Ελλάδας περιόδου 1941-1944
Με την καθοριστική σημείωση της γερμανικής υπηρεσίας πως:
«Δεδομένου ότι δεν αναφέρεται σε όλες τις δηλώσεις των ταφέντων το είδος της μάχης, θα μπορούσε ο αριθμός αυτός 376 να είναι μεγαλύτερος, ενώ ο αριθμός 13.337 μικρότερος».

Εκπληκτική φωτογραφία των ΑΣΚΙ από σαμποτάζ ανταρτών σε αμαξοστοιχία, την στιγμή της επιχείρησης. Χωρίς κασκαντέρ, ασφαλώς.

Δ – Νεκροί χωρίς συγκεκριμένη αιτία θανάτου, η μεγαλύτερη κατηγορία:
– 13.337 στρατιώτες οι οποίοι έπεσαν στην μάχη μεταξύ αυτών και εκείνοι, οι οποίοι σκοτώθηκαν ναυμαχίες και αεροπορικές επιχειρήσεις και των οποίων τα πτώματα βρέθηκαν καθώς και τραυματίες, οι οποίοι υπέκυψαν στα τραύματά τους

Αφαιρώντας από τους συνολικά 16.000 ταφέντες τον αριθμό 7.500 (σύνολο Α+Β) έχουμε 8.500 νεκρούς μάχης ή κατά την άσκηση των στρατιωτικών τους καθηκόντων σε ελληνικό έδαφος, από βίαιο θάνατο την περίοδο 1941-1944, μαζί με τους 1.470 της κατηγορίας Γ.

Αυτές οι αμέτρητες κουκίδες δείχνουν τα σαμποτάζ κατά τη διάρκεια 30 μόνο ημερών. Ασφαλώς πρωτοστάτησαν ή συμμετείχαν Αγγλοι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα σαμποτάζ ήταν αναίμακτα. Το αντίθετο, μάλιστα, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς.

Πρόκειται για ένα απολύτως λογικό νούμερο, οι ‘Νεκροί Γερμανοί στρατιώτες λόγω της Εθνικής Αντίστασης την περίοδο 1941-1944’ να είναι γύρω στις 8.000 με 9.000, ειδικότερα αν λάβουμε υπόψη τα εξής:
– Ο μέσος συνολικός αριθμός Γερμανών που στάθμευαν στην Ελλάδα ήταν από 100.000 έως 140.000, ανάλογα με την περίοδο. Το 1941 και 1942 στάθμευαν λιγότερα στρατεύματα στην Ελλάδα, αλλά από την συνθηκολόγηση της Ιταλίας το φθινόπωρο του 1943 και μετά, οι γερμανικές δυνάμεις αυξήθηκαν. Το συνολικό προσωπικό δεν ήταν ποτέ λιγότερο από το ισοδύναμο 6 μεραρχιών, ανεξάρτητα πόσες ακριβώς μεραρχίες στάθμευαν σε κάθε χρονική στιγμή. Λ.χ. λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών, τον Αύγουστο του 1944, και ενώ ήδη έχουν αρχίσει οι Γερμανοί να εγκαταλείπουν την Ελλάδα, υπήρχαν 6 μεραρχίες συν κάποιες μικρότερες μονάδες ακόμα, δείτε κι εδώ ‘Οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής στην Ελλάδα 1941-1945‘.
Ασφαλώς, η τυπική δύναμη μιας μεραρχίας αυξομειωνόταν ανάλογα με την εποχή, κι έτσι μια μεραρχία είχε άλλοτε από 13-15 χιλιάδες στρατιώτες κι άλλοτε μέχρι 25-27 χιλιάδες στρατιώτες, βλ. π.χ. εδώ.
Ετσι ένας μέσος όρος 100.000 με 140.000 δεν πρέπει να απέχει πολύ από τα πραγματικά στοιχεία, που άλλωστε μεταβάλλονταν συνεχώς.

Γερμανικό Επιτελείο Στρατού, Κατανομή γερμανικών δυνάμεων στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 1944.

– Ο ΕΛΑΣ είχε στα τέλη της Κατοχής το λιγότερο 50.000 ένοπλους κανονικούς στρατιώτες ενταγμένους σε μεραρχίες. Σύμφωνα με τον ίδιο τον ΕΛΑΣ, η δύναμή του μόνιμου ΕΛΑΣ και ΕΛΑΝ κατά την απελευθέρωση ήταν 91.000 ένοπλοι συν 50.000 εφεδροελασίτες. Παίρνουμε μια πολύ συντηρητική εκδοχή, αυτή των 50.000 στρατιωτών. Επίσης, ο Στέφανος Σαράφης κάνει λόγο για απώλειες Γερμανών λόγω της δράσης του ΕΛΑΣ 17.536, αλλά ο αριθμός μάλλον κρίνεται υπερβολικός. Ωστόσο, καταμετρά 327 μάχες εκ παρατάξεως, ενώ στον απολογισμό του βιβλίου ‘Η Εθνική Αντίσταση των Ελλήνων κατά των Γερμανών-Ιταλών και Βουλγάρων καταχτητών 1941-1944‘, εκδόσεις Τσιβεριώτης, 1999, που επιμελήθηκε ομάδα αντιστασιακών συγγραφέων και βγήκε με το όνομα του Ευάγγελου Γιαννόπουλου, καταμετρώνται 598 μάχες, προφανώς μαζί με αψιμαχίες ή μικρές συμπλοκές.
– Ο ΕΔΕΣ με δύναμη 6.000-8.000 ή ίσως κατά τον ίδιο τον ΕΔΕΣ 10.000 δυναμικό, σύμφωνα με τον ιστορικό του Κώστα Ιωάννου, έδωσε περίπου 95 μάχες εκ παρατάξεως.

Η δύναμη του ΕΛΑΣ τον Νοέμβριο του 1944.

Για ποιο λόγο γράφονται όλα αυτά;;; Γνωρίζουμε ότι τότε, την περίοδο 1941-1944, υπήρχαν άνθρωποι που έλεγαν «Με πιάσανε τα ΕΣ-ΕΣ αλλά εγώ τους γράφω στ’ αρχίδια μου», όπως στην περίπτωση του, κατά πάσα πιθανότητα, 16χρονου σαλταδόρου Γιάννη Στραβού που χάραξε αυτές τις λέξεις στα μπουντρούμια της Κοραή 4, μαζί με την ελπίδα του να μην εκτελεστεί ο αδελφός του Μιχάλης, όπως και με την επιθυμία του να δοθεί το ρολόι και το σακάκι σε κάποια προσφιλή του πρόσωπα.
Υπάρχαν, επίσης, και εκείνοι που έλεγαν π.χ. «Αι γερμανικαί απώλειαι από την δράσιν των ληστανταρτών εγκληματιών αποκλείεται να είναι μεγαλυτέρα των 376, αφού η γερμανική πολεμική μηχανή είναι αήττητος».

«Θα με τουφεκίσουνε»

«16 χρονών»

«Με πιάσανε τα ΕΣ-ΕΣ αλλά εγώ τους γράφω στ’ αρχίδια μου»

«Βγήκα σήμερα»

ΣΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ: Περισσότερα χαράγματα στους τοίχους, αλλά και ποιήματα, ζωγραφιές, σκίτσα, συνθήματα, σημειώματα κά στην έκδοση ‘Χώρος ιστορικής μνήμης 1941-1944, Κοραή 4, Μέγαρο Εθνικής Ασφαλιστικής, εκδόσεις Καθημερινή + Εθνική Ασφαλιστική, 1991’, όπως και στο πρώτο (και βραβευμένο) φιλμ του γνωστού σκηνοθέτη Γιάννη Οικονομίδη ‘Μυρίζοντας μόνο Γιασεμί‘, 1994.

Δεν γνωρίζουμε αν από την πρώτη κατηγορία υπάρχουν ακόμα τέτοιοι άνθρωποι γύρω μας ή έστω κάποιοι που να συνεχίζουν την παράδοση αυτή (αν και δεν συγκρίνονται επ’ ουδενί οι καταστάσεις, μάλλον ναι, κάποιοι λίγοι στα ίδια χνάρια πρέπει να υπάρχουν, αν κρίνουμε από το κύμα συμπαράστασης στους πρόσφυγες αυτές τις μέρες). Από την δεύτερη, όμως, είναι απολύτως βέβαιο ότι υπάρχουν. Και εξακολουθούν να λένε τα ίδια πράγματα, όπως το 1944. Εϊναι οι ίδιοι και οι συγγενείς τους, είναι οι απόγονοι δωσιλόγων και ταγματασφαλητών, όπως τους είχαμε γνωρίσει εδώ, ‘Η ιστορία του αρχιφύλακα Γεώργιου Μιχαλολιάκου: Πρόδωσε το ΕΑΜ για να πάει στα Τάγματα Ασφαλείας, μένοντας πιστός στον όρκο του προς τον Χίτλερ μέχρι το τέλος‘.
Είναι κι άλλοι που συνηγορούν σ’ αυτά τα ακροδεξιά μυθεύματα πως δήθεν «οι αντάρτες σκότωσαν μόνο 376 Γερμανούς», από πιο δήθεν ‘επιστημονική’ σκοπιά, κι αυτούς τους γνωρίζουμε, λ.χ. από εδώ και το σκεπτικό είναι το ίδιο, η υποβάθμιση αυτών των προσπαθειών, τότε και τώρα.
Οι πρώτοι, πάντως, ήταν αυτοί που πλήρωσαν το βαρύτερο τίμημα, τον φόρο αίματος, όπως μπορούμε να δούμε στις παρακάτω φωτογραφίες από το αρχείο του XYZ Contagion:

ΣΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ: Εκτελέσεις και απαγχονισμοί από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Ορισμένες φωτογραφίες ενδέχεται να μην προέρχονται από την Ελλάδα. Για περιγραφές και χρονολογίες, κάντε κλικ, θα βοηθήσουν οι τίτλοι των αρχείων (όχι επιμελημένες λεζάντες, λόγω έλλειψης χρόνου κυρίως, αλλά το νόημα βγαίνει).

Δείτε επίσης παλαιότερα άρθρα με θέμα «Κατοχή» και «Εθνική Αντίσταση, με θέμα Τάγματα Ασφαλείας και Δωσίλογοι«

# Μετά 69 χρόνια, η μοναδική ανφάς χαμένη φωτογραφία με το κομμένο κεφάλι του Αρη Βελουχιώτη από τον φανοστάτη της πλατείας στα Τρίκαλα + Βιβλιογραφία
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/02/17/
# Μιχάλης Νικολινάκος – Ο σεμνός ζεν πρεμιέ και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, από το μπλόκο της Κοκκινιάς στη μεγάλη οθόνη
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/08/18/nikolinakos/
# Μια στιγμή απόλυτου κακού και μια στιγμή απόλυτου καλού, απ’ τα χρόνια της Κατοχής + Συν η αποκάλυψη ενός μαγικού μυστικού: Ποιο είναι το απόλυτο αντικαταθλιπτικό;;;
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/05/04/katoxi-apolyto-kalo-kako/
# Οι δωσίλογοι δημοσιογράφοι της Θεσσαλονίκης – 1942: «Αρκετά εβραϊκά όντα έμειναν στον τόπο» – 1943: «Αι ελληνικαί γεννεαί θα εορτάσουν όταν αποκαθαρθή η γάγγραινα με τους κίτρινους αστέρας» (Από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ελλάδας, το «Μαύρο Σάββατο» της 11ης Ιουλίου 1942)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2015/01/13/mavro-sabbato/
# Η ιστορία του αρχιφύλακα Γεώργιου Μιχαλολιάκου: Πρόδωσε το ΕΑΜ για να πάει στα Τάγματα Ασφαλείας, μένοντας πιστός στον όρκο του προς τον Χίτλερ μέχρι το τέλος
https://xyzcontagion.wordpress.com/2015/02/19/georgios-mix-drvda-father/
# Πλαστές ταυτότητες που έσωσαν ζωές, στην κατεχόμενη Αθήνα (Συνεργασία του ιστολογίου μας με τα «Ενθέματα» της κυριακάτικης «Αυγής», 2012-01-29)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/01/29/synergasia-me-enthemata-ebraioi-athinas/
# Συνεργασία του ιστολογίου μας με τα «Ενθέματα» της κυριακάτικης «Αυγής» – Το πρώτο σημείωμα για την άγνωστη εφημερίδα «Η Ελλάς» των Δεκεμβριανών
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/12/04/2011-12-04-synergasia-me-enthemata-ellas/
# Ντοκουμέντο: Εφημερίδα «Η Ελλάς», η επίσημη κυβερνητική εφημερίδα των Δεκεμβριανών του 1944 – Ολα και τα 46 φύλλα
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/08/16/efimerida-ellas/
# Η έκλυσις των ηθών και η ανηθικότητα των μπολσεβίκων – Συκοφαντίες κατά των ΕΠΟΝιτισσών
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/14/eklysis-ton-h8on-ton-mpolsebikon/
# Ποδόσφαιρο στον Πόλεμο, στην Κατοχή και στον Εμφύλιο
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/04/12/podosfairo-polemos-katoxi-emfylios/
# Ποιοι πρωτοτύπησαν στις κιτς τελετές-φιέστες στις Θερμοπύλες με τις περικεφαλαίες, τις δάδες, τις «εξελιγμένες σβάστικες» (μαίανδρους) και την «κρυπτεία» του Κασιδιάρη;;; Οι χιτλερόψυχοι της Χρυσής Αυγής ή οι φυσικοί τους πρόγονοι της Βέρμαχτ το 1941;;; – Φωτογραφίες
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/10/21/kitsch-teletes-xa-wehrmacht/
# Ελληνες τσιγγάνοι στην Εθνική Αντίσταση και στα χρόνια της κατοχής
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/01/23/
# Οι μαρτυρίες – Ελληνες τσιγγάνοι στην Εθνική Αντίσταση και στα χρόνια της κατοχής
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/14/oi-martyries-ellines-tsigganoi/
# Μωυσής Μιχαήλ Μπουρλάς (1918-2011) – «Ελληνας, Εβραίος και αριστερός», ο «Βύρων» του ΕΛΑΣ
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/19/moysis-mpourlas-1918-2011/
# Ενα βιβλίο για τη Ρόζα Ιμβριώτη και το πρώτο Πανελλαδικό Συνέδριο Γυναικών το 1946
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/18/ena-biblio-gia-ti-roza-imbrioti/
# Ενα αθησαύριστο ποίημα του Γιώργου Κοτζιούλα από το αναγνωστικό «Τα Αετόπουλα» για την Γ’ και Δ’ τάξη («του βουνού»), 1944
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/03/19/kotzioulas-ellinopoula/
# Δύο φωτογραφίες, Θεσσαλονίκη, 1947 – Η στιγμή της εκτέλεσης αριστερών καταδικασθέντων εις θάνατον
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/06/27/dyo-fotografies-thessaloniki-1947-ektelesi/
# Ποδοσφαιρικοί αγώνες «προς ενίσχυσιν και υπέρ των συμμοριοπλήκτων», Φθινόπωρο του 1949
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/04/15/symmoriopliktoi-olympiakos-aris/
# Πότε και από ποιους διακινήθηκε για πρώτη φορά η φήμη πως ο Αρης Βελουχιώτης ήταν ομοφυλόφιλος
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/06/16/proti-fora-fimi-aris-velouxiotis-omofylofilos/
# Είπε ποτέ κακό λόγο για το ΚΚΕ ο Νίκος Πλουμπίδης;;; + Βιβλιογραφία
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/10/11/ploumpidis-bibliografia/
# Σπάνιες φωτογραφίες από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τη ναζιστική Κατοχή, 30 Οκτωβρίου 1944
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/10/30/spanies-foto-uessaloniki-apelef8erosi/
# Πως βγήκε το σύνθημα «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-Μελιγαλάς»
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/08/23/synthima-eam-elas-meligalas/
# Ιάσονας Χανδρινός – «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-Πολυτεχνείο», «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-Μελιγαλάς»: Το ΕΑΜ στην πολιτική μνήμη και συνθηματολογία (άρθρο στον «Δρόμο της Αριστεράς» 2011-09-17) και μια παραπομπή στο ιστολόγιό μας
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/09/17/iasonas-xandrinos-eam-elas-meligalas/
# Οι κινηματογραφιστές του ΕΛΑΣ – Ολα τα φιλμ-ντοκουμέντα
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/24/kinimatografistes-elas/
# Τελικά υπάρχουν δύο ταινίες για «την αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας» στον Εμφύλιο!
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/18/telika-yparxoun-dyo-tainies/
# Αρχειακό υλικό – Αιχμάλωτοι του ΔΣΕ σε στρατόπεδο συγκέντρωσης του Εθνικού Στρατού
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/06/arxeiako-yliko-aixmalotoi-tou-dse/
# Από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ελλάδας, Ιωάννινα, 25 Μαρτίου 1944, όλη η σειρά των 19 φωτογραφιών
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/05/25/ioannina-ebraioi/
# Το δελτίο προγραφών και καταγγελιών με τους στοχοποιημένους από την ΟΠΛΑ προδότες – Η «κόκκινη βία» [*] της εφημερίδας «Κατηγορώ», έκδοση της ΚΟΑ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1944
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/06/03/deltio-prografon-opla-katigoro/
# Συζήτηση για τα γεγονότα στο Μελιγαλά το 1944, και περί «μαύρης βίας» VS «κόκκινης βίας»
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/09/20/syzitisi-meligalas-athens-voice/
# Τέσσερα συν ένα επίκαιρα αποκαλυπτικά εκλογικά κουίζ: Ο υπερ»πατριώτης» βουλευτής που καλεί ξένο στρατό + Το ζεύγος νεοδημοκρατών που ηράσθησαν εντός της ΕΠΕΝ + Ο βασιλικός φίλος των Γλύξμπουργκ περιφερειάρχης + Ο δημοσιογράφος που βοήθησε το δικαστήριο της 17Ν + Το χειρότερο είδος ταγματασφαλήτη
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/05/27/tessera-syn-ena-quiz/
# Μια μικρή περιήγηση στο περιβόλι των ΜεταΑναθεωρητών του Φερόμενου και Λεγόμενου ΝΕου Κύματος (aka ρεύμα Καλύβα-Μαραντζίδη)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/07/11/neo-kyma-maflenek-kondylia/
# Απάντηση στο κουίζ: «Γιατί την 7η Απριλίου 1941 οι Αθηναίοι βγήκαν στους δρόμους με τουρκικές σημαίες;;;» + 2 σκίτσα εποχής
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/11/28/quiz-1941-a8inaioi-me-tourkikes-simaies/
# Ντοκιμαντέρ – Η άγνωστη εξέγερση των Ελλήνων Εβραίων στο Αουσβιτς τον Οκτώβριο του 1944
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/05/12/ntokimanter-agnosti-eksegersi-ellines-ebraioi/
# Οι «Εικόνες Κατοχής» του Βάσου Μαθιόπουλου, και το ολοκαύτωμα στο χωριό Κοντομαρί Χανίων τον Ιούνιο του 1941
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/11/oi-eikones-katoxis-tou-basou-mathiopoulou/
# Επιστολή προς Χίτλερ και τον «ευκλεή ηρωικό στρατό του», 10 Απριλίου 1941, από τον Επίσκοπο Πατάρων Μελέτιο και τον Δήμαρχο Αλεξανδρούπολης Αναστάσιο Πέντζο
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/04/14/meletios-pataron-epistoli-pros-hitler/
# Συμφωνία της Βάρκιζας, σαν σήμερα 12 Φεβρουαρίου 1945 – Ενα ανέκδοτο περιστατικό
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/02/12/varkiza-anekdoto-peristatiko/
# Το έβδομο συνέδριο του ΚΚΕ και το καταστατικό του 1945, όπως ψηφίστηκε στο συνέδριο, 1 έως 6 Οκτωβρίου 1945
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/09/to-ebdomo-synedrio-tou-kke/
# Εκλογές 1946, Νίκος Ζαχαριάδης προς τα κόμματα του «παλαιοδημοκρατικού Κέντρου»: Ελάτε να καταρτίσουμε μαζί εκλογικούς συνδυασμούς 50%-50%
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/10/13/zaxriadis-pros-kommata-kentrou/
# «Δεν μας φτάν’ η φτώχεια μας …», απάντησε η γιαγιά στον ΕΑΜικό αντιπρόσωπο
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/08/31/giagia-ftoxia-kommounismos/
# Yad Vashem – Ελληνες Δίκαιοι των Εθνών – 306 ονόματα – Greek Righteous Among the Nations – Honored by Yad Vashem [έως την 01 January 2010]
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/16/yad-vashem
# Γειά σας ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες και χίτες
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/04/26/tagmatasfalites-xorofylakes-kai-xites/
# Ονομα: Μπαρμπαρούσης – Βαθμός: Ανθυπασπιστής (ΠΖ) – Μονάδα: …
https://xyzcontagion.wordpress.com/2012/07/29/mparmparousis/
# Καρατζαφέρης ο ΕΛΑΣίτης, ο «κομμουνιστοληστοσυμμορίτης ΕΑΜοβουργαροσλάβος ψειροκατσαπλιάς» μπάρμπας του Γεώργιου Καρατζαφέρη
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/02/karatzaferis-o-katsaplias/
# Ο Νικόλαος Χριστοφοράκος (πατέρας του Μιχάλη Χριστοφοράκου) στη δίκη των δωσιλόγων
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/01/24/
# Οι Ελληνες κουΐσλιγκ – Ιωάννης Ράλλης – Το βιβλίο Γεώργιος Ράλλης – Ο Ιωάννης Δ. Ράλλης ομιλεί εκ του τάφου, 1947
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/22/oi-ellines-quisling-rallis/
# Οι Ελληνες κουΐσλιγκ – Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος – Ιδού η αλήθεια, 1948
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/20/oi-ellines-quisling-logothetopoulos/
# Οι Ελληνες κουΐσλιγκ – Γεώργιος Τσολάκογλου – Απομνημονεύματα, 1959
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/19/oi-ellines-quisling-tsolakoglou/
# Ενας καθηγητής, ο Ζουράρις, κι ένας δικηγόρος, ο Πλεύρης (αλλά τη δεκαετία του 1940, στην Κατοχή)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/01/28/
# Δημήτρης Γληνός – Τι είναι και τι θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ΕΑΜ [Ο Ρήγας 1944]
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/17/dimitris-glinos-ti-einai-to-eam/
# Λάκης Σάντας (1922-2011): «Εμείς είμαστε δρακογενιά»
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/04/30/lakis-santas/
# Αντώνης Αγγελούλης (Βρατσάνος) – Βροντάει ο Ολυμπος, εκδόσεις «Γνώσεις», 1944
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/24/aggelos-bratsanos/
# Νίκος Ζαχαριάδης – Το απόρρητο αυτοβιογραφικό του σημείωμα προς την ΚΕ του ΚΚΕ, 1946
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/12/14/nikos-zaxariadis-autobiography/
# Ενα νέο βιβλίο για τον Κώστα Καραγιώργη (Γυφτοδήμο) – Ο άνθρωπος, ο κομμουνιστής, ο δημοσιογράφος, ο αγωνιστής, το εξιλαστήριο θύμα
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/29/biblio-kostas-karagiorgis/
# Λεύκωμα Συλλογικό – «Θυσιαστήριο της Λευτεριάς, Πρωτομαγιά», εκδόσεις Ο Ρήγας, 1945
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/16/lefkoma-syllogiko-protomagia/
# Σόλων Ν. Γρηγοριάδης – Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, 1941-1974, ή 12.141 ημέρες Ιστορίας
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/04/06/solon-grigoriadis-istoria/
# Βιβλίο «Η Ελλάδα 1936-44. Δικτατορία, κατοχή, αντίσταση», Χάγκεν Φλάισερ & Νίκος Σβορώνος (επιμέλεια)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/06/24/ellada-1936-44-fleischer-svoronos/
# The National Archives (TNA) «Special Operations Executive SOE + Greece» Kew’s collections + SOE in Greece basic bibliography
https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/05/15/soe-greece/
# Δημήτρης Ψαρράς – Ζήλεψε τη δόξα του Μανιαδάκη, Ο βουλευτής του ΛάΟΣ Κυριάκος Βελόπουλος χέρι-χέρι με τον διαβόητο υπουργό του Μεταξά (άρθρο στην «Ελευθεροτυπία» 2011-10-09)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/10/09/dimitris-psarras-zilepse-doxa-maniadaki/
# Δημήτρης Ψαρράς – Η κατοχή και οι «χούλιγκαν», Επεισόδια στο ποδόσφαιρο του 1944 (άρθρο στην «Ελευθεροτυπία» 2011-05-08)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/05/08/dimitris-psarras-katoxi-kai-hooligan/
# Τάσος Κωστόπουλος – Απ’ τον πόλεμο στα «πεζοδρόμια» (άρθρο στην «Ελευθεροτυπία» 2011-01-30)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/01/30/tasos-kostopoulos-dakrygona/
# Εκατό χρόνια φασιστικές οργανώσεις: Μικρή συμβολή στην περιοδολόγηση + Κάποιες σκέψεις για τις αιτίες της εκτίναξης της Χρυσής Αυγής
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/05/16/fasistikes-orgs-100-xronia/
# Σκηνή Δεύτερη #02: Ιούλιος 1964, ΕΚΟΦ, Εβραϊκή Συναγωγή, Παγκράτι (Από τις Εννιά συν μία άγνωστες ακτινογραφίες του ναζιστικού ζόμπι)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/10/02/skini-02/
# Σκηνή Ενατη #09: Από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου στο Σήμερα, Connecting the dots (Από τις Εννιά συν μία άγνωστες ακτινογραφίες του ναζιστικού ζόμπι)
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/10/09/skini-09/
# Η Χρυσή Αυγή, το φασιστικό κρατικοπαρακράτος και οι κρυφές χρηματοδοτήσεις: Νέα στοιχεία – Εννιά συν μία άγνωστες σκηνές από την ιστορία της ελληνικής ακροδεξιάς που ρίχνουν φως στην άγνωστη Χρυσή Αυγή – Μια ακτινογραφία της μεταμφίεσης του ναζιστικού ζόμπι [Σειρά άρθρων: Χρυσή αυγή: Οσα θέλει να κρατήσει κρυφά #04]
https://xyzcontagion.wordpress.com/2014/10/11/kryfa-04-parakratos-nazistiko-zombi/
# Ενα χαμένο άγνωστο φιλμ – Πρόσφυγες του 1922, Σμύρνη, Αθήνα, Πειραιάς
https://xyzcontagion.wordpress.com/2011/04/10/xameno-film-1922-smyrni-athina-peiraias/

πηγή εδώ